آغاز نظام دانشی جدید دانشگاه آزاد اسلامی از ابتدای ایکسل/ سیرهمگرا شدن علوم در دانشگاه آزاد اسلامی 

در گفت‌وگو با ایکسل مطرح شد؛

محمدهادی همایون معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری ایکسل، اظهار کرد: بنده و جدی‌تر دکتر طهرانچی از بدو ورودمان به دانشگاه متوجه «انسجام و پیوستگی ساختار اداری دانشگاه آزاد اسلامی» بوده‌ایم، یعنی از کف واحدها که عملیات انجام می‌شود تا رئیس دانشگاه اختیارات اداری و حوزه تصمیم‌گیری مشخص است، اما از لحاظ ساختار دانشی با چنین صحنه‌ای در دانشگاه آزاد اسلامی مواجهه نبوده‌ایم. 

وی افزود: مسئله این بود که اتفاق اصلی علمی و دانشی فقط در گروه برگزار کننده واحد رخ می‌داد، یعنی تصمیم گیرنده اول و آخر رشته‌ها مدیران واحد بودند؛ بر این اساس مدیر گروه رشته‌ای خاص در یکی از واحد‌های سراسر کشور دانشگاه آزاد اسلامی برنامه جداگانه خود را برای تصویب به شورای گسترش ارسال می‌کرد و در مقابل واحدی دیگر هم کار مشابه این چنینی را به شورای گسترش می‌فرستاد و هیچ نظارتی روی این مسئله وجود نداشت، البته این قضیه ساده ترین اشکال موجود در ساختار دانشگاه آزاد اسلامی بود.

معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی اضافه کرد: اینکه آیا می‌توانیم در این دانشگاه در رشته‌های مختلف مثلا اقتصاد ادعای دارا بودن مکتب داشته باشیم؟ یا مثلا استادان معماری هم دیگر را می‌شناسند و باهم مباحثه‌ای داشته‌اند؟ و سعی کرده‌اند در جریان آموزش دانشگاه با یکدیگر هم افزایی داشته باشند؟؛ در جواب این سوال باید گفت که رابطه و ضابطه در این سطوح قطع بود و در تک تک فضای دانشگاه آزاد اسلامی دارای مکتب خاصی هستیم، برای مثال در رشته ارتباطات در تبریز یک رویکرد و در بندرعباس رویکرد دیگری داریم و عملا این دو هیچ ارتباطی با یکدیگر نداشتند و امکان ارتباط دانشی این بدنه عظیم دانشگاه آزاد اسلامی عملا وجود نداشت؛ چرا که مدیریت علمی را فقط با گروه‌های کف واحد انجام می‌دادیم و در سطوح بالاتر استانی و کشوری این ارتباط قطع می‌شد. 

همایون تصریح کرد: از آنجایی که به عنوان معاونت موضوعی، وقتی بخواهیم به کف واحدها برسیم با فاصله زیاد و خلاء‌هایی مواجهه می‌شدیم و عملا امکان مدیریت رشته وجود نداشته است، به همین علت به فکر ساختارسازی افتادیم تا همانطور که نظم موجود در ساختار اداری وجود دارد در ساختار دانشی هم ایجاد شود؛ بر این اساس لازم بود تا پس از اینکه در ۴ حوزه موضوعی معاونت‌های تخصصی در کنار پزشکی ایجاد شدند، ۳ معاونت دیگر در طول زمان شکل بگیرد که وظایف این معاونت‌ها تعریف و بازتعریف نظام‌های دانشی ذیل خودشان است که این روند را آغاز کردیم که اولین قدم رفتن به نظام دانشی جدید و ایجاد دانشکدگان و گروه‌های کشوری بود.

معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: در معاونت علوم انسانی و هنر با دید شدید در همگرا کردن رشته‌ها نهایتا به ۱۸ عنوان رشته در قالب‌های کلان و تخصصی مانند «مدیریت، جغرافیا، حقوق و …» دست پیدا کردیم و تک تک شروع به تعریف آنها کردیم و رشته‌ها را ذیل عناوین ۱۸ گانه گنجاندیم و اخیرا بازنگری جدیدی انجام دادیم و به صورت قطعی همه موارد را تصویب و به دانشکده‌های مربوطه ابلاغ کردیم تا در جمع بندی‌های خودمان این تقسیم‌بندی را رعایت کنیم، همین مورد در معاونت‌های فنی و علوم و مهندسی و کشاورزی رخ داد و به ۲۱ عنوان دست یافتند و پس از راه اندازی معاونت علوم تربیتی و مهارتی، ۱۵ عنوان تخصصی در حوزه علوم تربیتی و مشاوره ایجاد شد. 

همایون گفت: بر اساس این نظام مجموعه استادانی که در یکی از این ۱۸ عنوان هستند گروه‌های دانشی را در واحد‌ها تشکیل می‌دهند که از قبل وجود داشتند و هم اکنون‌ آنها را استاندارد سازی می‌کنیم. مسئله جدی این بود که باید گروه و دانشکده‌ای بر این مسئله نظارت داشته باشند؛ بنابراین این ۱۸ عنوان را دسته‌بندی ۳ گانه کردیم و هر 6 عنوان را ذیل یک عنوان ایجاد شد و سپس تغییراتی رخ داد و به  ۳ دانشکده رسیدیم، اما نه ۳ دانشکده‌ای که ماموریت آنها حفظ اعتبار و جهت‌گیری رشته‌های کلاسیک دانشگاهی باشد، یعنی در دانشکده مدیریت به عنوان دانشجوی مدیریت و در دانشکده جغرافیا به عنوان دانشجوی جغرافیا و … کاری ندارند، بلکه قرار است از کنار هم قرار گرفتن گروه‌ها، ماموریتی تعیین شود تا تکلیف نهایی را مشخص کنیم. مثلا، حوزه دانشی جدید را بسازیم و در قدم اول برنامه‌های جدی میان رشته‌ای و جذاب ارائه دهیم تا اجازه هم‌صحبتی مدیران گروه با یکدیگر را فراهم کنیم که این ماموریت به رئیس دانشکده واگذار شده است و رئیس دانشکده در واحد کاری به اداره رشته‌ها در حد روزمره خود ندارد، حتی توسعه رشته‌ها وظیفه مدیر گروه است و تنها  ماموریت نهایی دانشگاه که نظارت است را باید اجرا کند.  

آغاز نظام دانشی جدید از ابتدای ایکسل

معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی اضافه کرد: در بازنگری اخیر ۳ عنوان برای دانشکده‌ها تصویب کردیم، یکی در حوزه حکمرانی خصوصی بود که اسم آن را «دانشکده بازار و کسب و کار» گذاشتیم و کنار آن «حکمرانی عمومی» را تحت عنوان «دانشکده جامعه و رسانه» راه اندازی کردیم، ولی متوجه این موضوع هستیم که تقسیم بندی‌های اعتباری برای شروع کار هستند و پس از شروع این فرایند دانشی باید مرزبندی‌ها جمع آوری شده و همکاری‌های گسترده شکل بگیرد تا به شکل‌گیری میان رشته‌ای‌ها دامن بزنیم و این ساختار از واحد به استان می‌رسد و گروه‌ها مدیر گروه استانی و کشوری خواهند داشت که تصمیم‌گیری‌ها مطابق آیین نامه تدوین شده انجام خواهند شد، در این زمینه آیین نامه‌ها و طراحی‌ها تدوین شده و بازبینی مدیریت‌ها در سطح کشور یکبار به صورت کامل انجام شده است و در مرحله پایانی مصوبه شورای گسترش است تا نظام دانشی جدید از ابتدای ایکسل در تمام واحدها و معاونت‌ها اجرا شود، این نظام باعث می‌شود تا وارد رشته‌ها و توسعه میان‌رشته‌ای‌ها و همکاری بین دانشکده‌ها شویم. 

همایون ادامه داد: بر این اساس، همه معاونت‌ها، واحدها و دانشکده‌ها در جای خود باقی می‌مانند و اتصال بین واحدها در سطوح شهرها، استان‌ها و کشورها با معاونت‌ها برقرار می‌شود، ممکن است آینده‌ای را بتوانیم تصور کنیم که رشته‌های کلاسیک اجمالا به حیات خود ادامه می‌دهند، اما آن چیزی که ظاهر دانشی دانشگاه آزاد اسلامی را می‌سازد، همکاری‌های میان رشته‌ای در قالب رشته‎‌های جدید میان‌ رشته‌ای است. 

معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: ساختار اداری دانشگاه آزاد اسلامی اجمالا در این برنامه‌ریزی نظام دانشی مداخله‌ای ندارد و با این فرض که ساختار اداری کار خود را می‌کند و ساختار دانشی نقص دارد وارد این جریان شده‌ایم، اما به مرور احساس کردیم برای اینکه ساختار اداری با ساختار دانشی همراه باشد، نیازمند تغییراتی هستیم. اخیرا دکتر جاوید این ساختار جدید اداری را مطابق تغییراتی که بر این اساس انجام شد را شروع کرد و در حال توزیع خوب آن هستند. البته ساختار اداری هم تغییر کرده است، ولی این موضوع ربطی به ساختار دانشی دانشگاه آزاد اسلامی ندارد. 

همایون درباره ماموریت واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی و شناسایی مسائل به خصوص دانشکده هنر گفت: در تقسیم گروه‌های کشوری ۱۸ گانه بین ۳ دانشکده‌ای که طراحی کردیم مبنا را الگوی ۵ مرحله‌ای تمدن نوین اسلامی رهبر معظم انقلاب اسلامی قرار دادیم که بر اساس این الگوی 5 مرحله‌ای مرحله اول انقلاب اسلامی و مرحله دوم نظام اسلامی است که آنها را پشت سر گذرانده‌ایم، اما با ۳ مرحله دیگر مواجهه هستیم که ما به ازای این ۳ مرحله، ۳ دانشکدگان در ماموریت‌های خود تعریف کرده‌ایم و ماموریت ما رفتن به سمت تحقق کامل این ۳ مرحله است. ما به ازای مرحله دولت اسلامی آن زمان تشخیصمان این بود که مسئله حکمرانی مهم است و یک دانشکدگان به اسم جامعه و حکمرانی افتتاح کردیم. مرحله دوم جامعه اسلامی است که باید به سبک الگو‌های اسلامی حرکت کند و این موضوع برای ما حائز اهمیت است، در اینجا سوالمان این است که مهم‌ترین عامل ایجاد این سبک زندگی اسلامی چیست؟ مثلا، برای ما در حوزه علوم انسانی و هنر موضوع رسانه و هنر است، برای همین هنر و رسانه را در کنار یکدیگر و کنار گروه‌های کشوری دیگری قرار دهیم که مسئله آنها «جامعه اسلامی» است، مسئله سوم تمدن ایرانی_ اسلامی است تا الگوی شکل گرفته در ایران به سایر کشور‌ها سرایت کند که بر این اساس «دانشکده فرهنگ و تمدن» را راه اندازی کردیم. 

معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی گفت: پس از بررسی همه‌جانبه واحدها در سراسر کشور؛ از آنجایی که در گروه دانشکدگان جامع و حکمرانی رشته‌های پرجمعیت مانند حسابداری، مدیریت و حقوق قرار داشت و از ان اطلاع داشتیم؛ اما بعد‌ها که با آمار مواجهه شدیم دریافتیم که در همه استان‌های کشور این دانشکده شکل می‌گیرد و دو دانشکده دیگر حجم دانشجو کاهش می‌یابد، پس در اینجا دکتر طهرانچی حکم کردند که فکری به حال تقسیم دانشکده بزرگمان بکنیم و در اینجا مبنای تقسیم این بود که بین جنبه‌های خصوصی و عمومی حکمرانی فاصله ایجاد کنیم، مثلا مدیریت، حسابداری و اقتصاد در حوزه حکمرانی خصوصی و علوم سیاسی، حقوق و الهیات در حکمرانی عمومی وارد شود. در این مدت که با استان‌ها هم صحبت شدیم چند اصلاح دیگر به ذهنمان رسید که ضروری است در جایابی این گروه‌ها ذیل دانشکدگان انجام دهیم و گفتیم که وقتی داریم این کار را انجام می‌دهیم باید یکبار برای همیشه آن را انجام دهیم؛ بر این اساس جامعه و حکمرانی به حکمرانی خصوصی تحت عنوان «مدیریت بازار و کسب و کار» شکسته شد، از طرف دیگر جنبه‌های عمومی حکمرانی را به سمت تمدن نزدیک کردیم، چون کاملا به یکدیگر نزدیک بودند و عنوان دانشکدگان «فرهنگ و تمدن» به «حکمرانی و تمدن» تغییر کرد و منسجم‌تر شد که موضوع جامعه اسلامی و سبک زندگی بود، پس به عنوان «جامعه و رسانه» نام گرفت، البته می‌توانستیم بگوییم جامعه و رسانه و هنر، اما یک عنوان باید برایش ذکر شد، چون هنر در متعالی ترین شکلش باید از رسانه به سفره مردم برسد، پس این عنوان جامع «دانشکده جامعه و رسانه» برایش تصویب شد. 

همایون اضافه کرد: همچنان ذیل ۳ مرحله‌ تمدن نوین اسلامی، دانشکدگان را پیش می‌بریم، اما با تغییرات ایجاد شده کمی گروه‌ها جابه جا شده اند و با نظام جدید دوباره کشور از نظر آماری احصاء شده  و تقسیماتش انجام شده و به نظر رسید خیلی خوب توزیع شکل گرفته است، در هر دانشکده با نظام جدید متوسط ۲۰۰ هزار دانشجو داریم که نشان می‌دهد جمعیت دانشجویی و استادی متوازن ترسیم شده و به راحتی می‌توان آن را مدیریت کرد. 

معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی در پاسخ به این سوال که اگر دانشجویی برای ادامه تحصیل در رشته هنر بخواهد ذیل دانشکدگان جامعه و رسانه متناسب با هدف سبک زندگی ایرانی- اسلامی قرار بگیرد، چه باید کند؟، اظهار کرد: باید رشته‌های جدید تعریف کنیم و ممکن است قبل از آن تخصص‌های گرایشی و تخصص‌هایی در حوزه رساله و پایان‌نامه تعریف کنیم. مثلا کسی که بخواهد وارد رشته گرافیک رسانه‌ای شود و آن را وارد موضوع سبک زندگی کند باید برنامه جدیدی برایش طراحی شود، اما هم اکنون در حد پایان‌نامه و رساله در حال پیگیری هستیم تا در نظام برنامه علمی و پایش حوزه‌های پایان نامه وارد شود، اما عذزش آنجاست که رشته‌ای کامل، بازنگری شده و میان رشته‌ای راه بندازیم. 

وی درباره اینکه اتصال دانشکدگان در مقطع کارشناسی ایجاد می‌شود یا تحصیلات تکمیلی؟، گفت: دانشکدگان متولی کل رشته در همه مقاطع تحصیلی هستند و بسته به تشخیص علمی آنها وارد ایجاد میان‌رشته‌ای‌ها و همکاری‌ها می‌شویم. ممکن است لازم باشد همکاری و ایجاد میان‌رشته‌ای از همان پایه اول کارشناسی شکل بگیرد که بستگی به تشخیص علمی دارد. تاکنون این بنیان را برای اینکه استادان بتوانند تصمیم علمی با یکدیگر برای رشته بگیرند، نداشتیم و این تصمیم تازه اخذ شده است و استمرار پیدا خواهد کرد. 

جریان رشته‌های جدید به روال گذشته پیش می‌رود

همایون با اشاره به اینکه پیش‌بینی می‌کنید در آغاز سال تحصیلی ایکسل چند رشته متشکل از دانشکدگان جدید خواهیم داشت؟، بیان کرد: جریان رشته‌های جدید به روال گذشته پیش می‌رود و پیشنهاداتی مطرح شده است، اما هم اکنون مسئله اول ما استقرار این نظام و ساختار است که اگر شکل بگیرد از درون خود واحدها و از طرف گروه‌های کشوری و دانشکدگان‌ها بررسی‌ها، رتبه‌بندی‌ها و امتیازدهی‌ها شروع می‌شود؛ چرا که تازه حرف جریان علمی راه افتاده است.