تدوین آیین نامه جدید ارتقای اعضای هیئت علمی با رویکرد تخصصی و جامع/ ضرورت ساده سازی و کاربردی سازی اسناد علمی

به گزارش خبرگزاری ایکسل جلسه شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با حضور حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه و به ریاست سعید رضا عاملی و با حضور اعضا در محل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و با موضوع آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی حوزه علوم انسانی و هنر برگزار شد.

سعیدرضا عاملی رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی در سخنان خود به تلاش های انجام شده برای تدوین و به روزرسانی آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی اشاره کرد و گفت: همکاران ما با تلاش و همت فراوان مجموعه ای منسجم و جمع بندی شده را آماده کرده اند که شامل آیین نامه جدید همراه با تغییرات مشخص شده با خط قرمز و مستندات مرتبط است. این مستندات به شکلی فشرده و کاربردی تدوین شده اند در حالی که می توانستند به ده ها جلد برسند. تاریخچه آیین نامه های پیشین نیز به صورت دقیق و مدون در این مجموعه ارائه شده است.

وی با تأکید بر اهمیت احترام به تلاش های گذشته افزود: یکی از نکات ارزشمند این کار احترام به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است. در تدوین آیین نامه جدید اصول تعیین شده در این مصوبه به طور کامل مورد توجه قرار گرفته است. متأسفانه در کشور ما گاهی اسناد و آیین نامه های تدوین شده در مرحله اجرا دچار عدم هماهنگی می شوند اما در این فرآیند تلاش شده است تا انسجام و پایبندی به اسناد بالادستی حفظ شود.

عاملی همچنین به مشارکت گسترده و نظرخواهی از نخبگان و دانشگاهیان اشاره کرد و گفت: در این فرآیند جلسات متعدد مشورتی با دانشگاه ها از جمله دانشگاه علامه طباطبایی و همچنین گروه های معارف و هنر برگزار شد. در این جلسات دیدگاه های مختلف دریافت و در چارچوب تعیین شده لحاظ شد. این رویکرد تعاملی بدون تعصب و با انعطاف پذیری نسبت به نظرات یکی از نقاط قوت این پروژه بود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به محدودیت هایی که برای تدوین متن آیین نامه وجود دارد تلاش شده است تا یک سند جامع منسجم و کاربردی ارائه شود که ضمن احترام به تجربیات گذشته پاسخگوی نیاز های فعلی نیز باشد.

سعیدرضا عاملی رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی در ادامه سخنان خود بر اهمیت ساده سازی و اختصار در تدوین اسناد تأکید کرد و گفت: یکی از رویکرد های جدید در سندنویسی تهیه اسنادی است که حتی الامکان ساده و مختصر باشد. در برخی کشور ها مانند چین مسیر توسعه در قالب چند بند کوتاه تعریف شده است. البته این نوع ساده سازی نباید به ساده انگاری منجر شود؛ چرا که اسناد اولیه معمولاً نیاز به جزئیات و برنامه های عملیاتی برای اجرا دارند.

وی با اشاره به ضرورت توجه به ویژگی های خاص هر رشته علمی در تدوین آیین نامه ها افزود: یکی از گلایه های اساتید علوم انسانی اجتماعی و هنر این بود که آیین نامه های قبلی بیشتر بر اساس ساختار های علوم پایه و مهندسی طراحی شده و فعالیت های علمی این حوزه ها در آن انعکاس کافی نداشت. به همین دلیل با وجود برخی مخالفت ها در شورای عالی انقلاب فرهنگی این تصمیم گرفته شد که آیین نامه جدید به صورت سه فصلی تنظیم شود. یک فصل مختص علوم انسانی اجتماعی و هنر؛ یک فصل برای آموزش پزشکی و سلامت؛ و فصل دیگر برای سایر علوم.

عاملی در پایان خاطرنشان کرد: این ساختار جدید ضمن توجه به نیاز ها و ویژگی های رشته های مختلف تلاش می کند به صورت تخصصی و منسجم چارچوبی فراهم کند که قابلیت اجرا داشته باشد و پاسخگوی انتظارات و فعالیت های علمی در هر حوزه باشد.

تأکید بر تدوین سه فصل آیین نامه و قدردانی از تلاش های اجرایی و راهبری

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی در ادامه سخنان خود با ابراز امیدواری نسبت به نهایی سازی سه فصل پیشنهادی آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی گفت: امیدواریم این روند به نحوی پیش برود که تمامی نظرات و نیاز های وزارت علوم وزارت بهداشت و درمان و سایر نهاد های مرتبط در تدوین این آیین نامه لحاظ شود. این اقدام می تواند به ایجاد محیطی آرام تر و احساس آسایش بیشتر برای اساتید منجر شود چرا که ارتقا یکی از شاخص های مهم برای ارزیابی جایگاه و رشد اعضای هیئت علمی است.

وی با قدردانی ویژه از قاضی نوری افزود: از قاضی نوری که با مسئولیت پذیری و دقت بالا این پروژه را راهبری کردند تشکر می کنم. نکته ارزشمند این است که نامی از ایشان در متن این مجموعه نیامده و این خود نشان دهنده تواضع و روحیه خدمت ایشان است. همچنین خانم کوثری با انرژی و دقت فراوان این پروژه را به خوبی پیش بردند. این آیین نامه علاوه بر محتوای خود اکنون از سرمایه انسانی ارزشمندی نیز برخوردار است؛ افرادی که می توان به آنها مراجعه کرد و در مسیر فرهنگ سازی و گفتمان سازی برای اجرای آیین نامه از نظراتشان بهره برد.

وی با ابراز خرسندی از واگذاری این پروژه به تحقیقات سیاست علمی کشور اظهار داشت: این نهاد نشان داد که توانایی لازم برای پیشبرد چنین پروژه های مهمی را دارد. امیدواریم برای سند جامع تحول علوم انسانی و اجتماعی نیز بتوانیم همین مسیر دقیق و عمیق را طی کنیم. این اسناد و آیین نامه ها می توانند در راستای شکل گیری علم نافع که به پیشرفت کشور انسجام اجتماعی تقویت سرمایه اجتماعی و توسعه اندیشه اسلامی منجر شود مؤثر باشند. در این آیین نامه نیز توجه به مبانی گام دوم انقلاب اسلامی مورد تأکید قرار گرفته که این موضوع برای ما ارزشمند است.

عاملی در ادامه سخنان خود با اشاره به اهمیت گام دوم انقلاب اسلامی که توسط مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۷ نگارش شد گفت: مقام معظم رهبری در این متن مسیر روشنی برای پیشرفت کشور و تقویت سرمایه اجتماعی و انقلاب ترسیم کردند. این مانیفست که در آن به حکمت رهبری و آینده نگری توجه ویژه ای شده به ما یادآوری می کند که باید مسیر خود را بر اساس این اصول هدایت کنیم. در واقع این احترام به متون بالادستی و تمرکز بر حکمت رهبری یکی از ارکان مهم در پیشبرد این کار است و ما باید تلاش کنیم تا این مسیر را با دقت و آگاهی ادامه دهیم.

داوودی: تأکید بر اهمیت تخصص گرایی در اصلاحات جدید آیین نامه ارتقا

رضا داوودی عضو شورای تحول و ارتقای علوم انسانی در سخنان خود اظهار داشت: با توجه به شرایط خاص امروز و آلودگی هوا از همه عزیزان و به ویژه آقای قاضی نوری و سرکار خانم کوثری که در این مدت همکاری های ارزشمندی داشتند تشکر می کنیم. آنها با روی باز به درخواست ها و مطالب منتقل شده پاسخ دادند و نتیجه آن امروز در آیین نامه ای که مشاهده می کنید تجلی یافته است. امیدواریم این روند ادامه پیدا کند.

وی در ادامه به تاریخچه تدوین آیین نامه ارتقا اشاره کرد و گفت: طبق ماده واحده ای که در جلسات ۸۹۴ و ۸۹۵ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید قرار بر این شد که آیین نامه ارتقا در سه بخش بازنگری شود: حوزه علوم انسانی علوم اجتماعی و هنر حوزه علوم پزشکی و سایر علوم شامل علوم پایه فنی مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی. برای بخش مربوط به علوم انسانی و اجتماعی مسئولیت به شورای تحول و ارتقا واگذار شد.

داوودی به جلسات اولیه کارگروه و نحوه پیشبرد پروژه اشاره کرد و گفت: در ابتدای سال جاری اولین جلسه با حضور آقای قاضی نوری و آقای عاملی برگزار شد که در آن طرح و تشریح کار انجام شد. پس از آن حکم و مسئولیت تهیه پیش نویس به تاریخ ۲۱ فروردین ۱۴۰۳ ابلاغ شد.

وی ادامه داد: طبق روال شورای تحول کار ها بر اساس کمیته های تخصصی پیش می رود و در جلسه ۲۳۱ شورای تحول علوم انسانی ایجاد کارگروه و اعضای آن تصویب شد. اولین جلسه کارگروه در تاریخ ۲۳ خرداد برگزار و کمیته های تخصصی از جمله کمیته تخصصی هنر تشکیل شدند. اساتید حوزه هنر از این تغییرات استقبال زیادی کردند زیرا در سال های گذشته امکان ارتقا برای بسیاری از آنها فراهم نبوده بود.

داوودی همچنین از همکاری های ستاد علم شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای تخصصی حوزوی در این فرآیند یاد کرد و افزود: نمایندگان این دو نهاد در جلسات کارگروه حضور داشتند و نظرات خود را ارائه کردند که در نهایت منجر به پیشبرد بهتر این پروژه شد.

در جلسه ای که با حضور اعضای کمیته هنر برگزار شد داوودی با اشاره به روند تدوین آیین نامه جدید گفت: در ابتدا از فرهنگستان هنر خواسته شد که معاون پژوهشی فرهنگستان به این کمیته معرفی شود. همچنین نمایندگانی از دانشگاه تهران دانشگاه هنر ایران و دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان اعضای کمیته در این فرآیند حضور دارند و وظیفه پیشبرد کار را بر عهده دارند. در این راستا تمامی اصول و ملاحظات از طرف شورای تحول اسناد بالادستی و جلسات مختلف به طور مفصل به اعضا اعلام شد تا در تدوین آیین نامه لحاظ شود.

داوودی ادامه داد: اولین اصل حاکم بر این آیین نامه رعایت اصول شورای انقلاب فرهنگی است که باید در تمامی بخش های آیین نامه به طور کامل رعایت شود. همچنین چهار موضع اصلی شورای تحول شامل اسلامی سازی بومی سازی کارآمدی و روزآمدی از همان ابتدا به اعضای کمیته اعلام شد تا در همه بند های آیین نامه گنجانده شود.

وی در ادامه تصریح کرد: آیین نامه باید به گونه ای تنظیم شود که نه تنها فرآیند ممیزی را تسهیل کند بلکه از پیچیدگی ها و ابهام های احتمالی جلوگیری شود. همچنین تأکید شده که این آیین نامه باید به گونه ای باشد که جهت گیری های مشخصی در راستای تحقق تحول در علوم انسانی و در جهت اسناد بالادستی کشور داشته باشد.

داوودی همچنین به اهمیت همکاری های گسترده با دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی اشاره کرد و افزود: در این فرآیند نظرات و پیشنهادات مختلف از صاحب نظران و اساتید برجسته کشور جمع آوری شد و همگان در تدوین این آیین نامه مشارکت کردند. این مشارکت ها کمک کرد تا آیین نامه به شکلی جامع و شفاف تنظیم شود.

وی در پایان تاکید کرد: آیین نامه جدید باید در عین حال که شفاف و روشن است ظرفیت هایی را برای تحقق اهداف علمی و فرهنگی کشور فراهم آورد و در مسیر توسعه و تحول علوم انسانی در کشور مؤثر واقع شود.

در جلسه ای که با حضور اعضای کمیته هنر برگزار شد داوودی ضمن اشاره به سیاست های جدید در تدوین آیین نامه گفت: در ابتدا از فرهنگستان هنر خواسته شد که معاون پژوهشی آن فرهنگستان به این کمیته معرفی شود. همچنین نمایندگان دانشگاه های تهران دانشگاه هنر ایران و دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان اعضای کمیته در این فرآیند حضور دارند و وظیفه پیشبرد کار را بر عهده دارند.

وی در ادامه افزود: آیین نامه جدید باید از اصول شورای انقلاب فرهنگی پیروی کند و به ویژه بر چهار محور اسلامی سازی بومی سازی کارآمدی و روزآمدی تاکید داشته باشد. در تدوین این آیین نامه تلاش کرده ایم که مفاهیمی همچون مربیگری شاگردپروری و همکاری های بین المللی نیز به طور ویژه مورد توجه قرار گیرد.

داوودی در خصوص چالش های پیش رو گفت: یکی از دغدغه های ما در جلسات شورای تحول ایجاد فرآیند هایی است که به مشارکت حداکثری اساتید در تدوین و بازنگری سرفصل های درسی و کتب دانشگاهی منجر شود. این فرآیند باید به گونه ای طراحی شود که الزاماتی برای استناد به این سرفصل ها ایجاد کند و آیین نامه نیز در این راستا نقش بسزایی ایفا کند.

وی افزود: همچنین باید به ارزش تدریس به زبان دوم و امتیاز بالاتر برای ارجاعات به مقالات فارسی توسط اساتید خارجی توجه ویژه ای صورت گیرد تا در سیاست گذاری ها و آیین نامه ها گنجانده شود.

داوودی ادامه داد: یکی از اهداف اصلی این آیین نامه تأکید بر پررنگ شدن نقش رسانه ها و هنر در علوم انسانی است. در این راستا تلاش داریم که بتوانیم فهم و درک علوم انسانی را برای تمام اقشار جامعه تسهیل کنیم و اساتید تنها به حوزه های وزارت علوم و آموزش عالی محدود نشوند. همچنین توجه ویژه ای به بازنگری در فرآیند ارزیابی و ارتقا و استفاده از همتایان و شاخص های کیفی برای ارزیابی دقیق تر افراد و آثار آنها داریم.

وی به روند جمع آوری نظرات و پیشنهادات دانشگاه ها و پژوهشگاه ها اشاره کرد و گفت: برای این منظور نظرات دانشگاه های مختلف از جمله دانشگاه تهران علامه طباطبایی صنعتی شریف و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه جمع آوری شد. همچنین پرسشنامه های مختلفی برای دریافت بازخورد از دانشگاه ها و اساتید ارسال شده که نظرات آنها در تدوین آیین نامه مدنظر قرار گرفت.

داوودی در پایان تأکید کرد: تلاش ما بر این است که این آیین نامه بتواند زمینه ساز تحولات جدی در حوزه علوم انسانی باشد و با توجه به اسناد بالادستی کشور مسیر جدیدی برای ارتقا و توسعه این علوم در کشور ایجاد کند.

وی همچنین از تلاش های بی وقفه اعضای کمیته و همکاری های گسترده با دانشگاه ها و مراکز علمی تشکر کرد و افزود: این پروژه به وسیله همفکری و مشارکت تمامی اعضا پیش رفته و امیدواریم که به اهداف بلندمدت خود دست یابیم.

تنوع بخشی به مسیر های ارتقا؛ هدف اصلی اصلاحات آیین نامه جدید

سید سروش قاضی نوری نائینی رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در سخنانی توضیح داد که طراحی جدید در آیین نامه ارتقا بر اساس اصول ۱۱گانه و مواضع شورا شامل بومی سازی کارآمدی و روزنامه نگاری بنا شده است. ایشان با اشاره به این که این طراحی برای اولین بار مسیر های متفاوتی برای اعضای هیئت علمی دانشگاه ها ارائه می دهد به اهمیت تنوع در این مسیر ها تأکید کردند. وی افزود که این تنوع نه تنها شامل مسیر های آموزشی و پژوهشی است بلکه باید در تفاوت های نهادی نیز دیده شود؛ به این معنا که اعضای هیئت علمی دانشگاه های مختلف با توجه به ماموریت های خاص موسسات خود امکان اعمال تفاوت در فرآیند های ارتقا را دارند.

قاضی نوری نائینی همچنین اظهار کرد که یکی از چالش های اصلی در طراحی این آیین نامه ایجاد توازن بین سیاست های کلان و اجرایی است و از اهمیت آن در ارتقا و تسهیل مسیر های پژوهشی خاص مانند پژوهش های تقاضا محور سخن گفت.

وی همچنین اشاره کرد که آیین نامه نباید به گونه ای طراحی شود که اعضای هیئت علمی احساس محدودیت یا اذیت کنندگی کنند و باید فضایی برای آزادی عمل و خلاقیت ایجاد شود.

در ادامه رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور بر لزوم حمایت از فعالیت های تیمی و گروهی تأکید کرد و افزود که این روند در بسیاری از رشته ها به ویژه در علوم اجتماعی در دنیا مورد تشویق و ترغیب قرار دارد. قاضی نوری نائینی همچنین اشاره کردند که در طراحی این آیین نامه بررسی های تطبیقی با مدل های بین المللی نیز انجام شده و سعی شده تا تنوع در شیوه های مختلف دانشگاهی به ویژه در زمینه تأمین مالی و ساختار های آموزشی رعایت شود.

وی به اصلاحات در مواد ۲ و ۳ این آیین نامه اشاره کرد و افزود که تمرکز اصلی بر اصلاح این مواد جهت بهبود فرآیند ارتقا و تطبیق بهتر با نیاز های دانشگاه ها بوده است.

در ادامه قاضی نوری به ارائه توضیحاتی درباره فرآیند اصلاح آیین نامه و تنوع بخشی در حوزه های مختلف پرداخت. به گفته وی تمرکز اصلی شورا بر تقسیم بندی ها و اصلاحاتی بود که به منظور تنوع بخشی به فرآیند ها و مسیر های ارتقا در نظر گرفته شد. این تغییرات شامل سه حوزه اصلی تنوع رشته و گرایش تنوع ماموریت موسسه و تنوع مسیر های ارتقا بود.

قاضی نوری در خصوص تنوع رشته و گرایش بیان کرد که سعی شده است در تبصره ها و مواد آیین نامه فعالیت های مختلف رشته ها به ویژه در حوزه های علوم انسانی اجتماعی و هنر تفکیک و مشروحا ذکر شود. همچنین تفویض اختیار به دانشگاه ها برای ایجاد کمیسیون های مجزا برای رشته های خاص پیش بینی شده است. در بخش ماموریت موسسه شورا به این نتیجه رسید که موسسات بتوانند به طور مستقل تر عمل کنند و اختیارات بیشتری در این زمینه داشته باشند.

وی همچنین به تشریح پنج مسیر ارتقا برای اعضای هیئت علمی اشاره کرد و این پنج مسیر شامل مسیر آموزشی پژوهشی آموزشی پژوهشی پژوهشی لبه دانش و پژوهشی لبه مسئله است که هر یک به نوعی از اعضای هیئت علمی پشتیبانی می کند. به گفته قاضی نوری آیین نامه فعلی معلمان برجسته ای را که تنها در حوزه آموزش فعالیت می کنند به رسمیت نمی شناخت اما در این اصلاحات مسیر آموزشی صرفاً بر کیفیت و نوآوری در آموزش تمرکز دارد.

در پایان قاضی نوری به نحوه اعمال ضرایب و جداول مربوط به مسیر های ارتقا اشاره کرد و گفت که این تغییرات به گونه ای طراحی شده اند که به راحتی قابل اجرا باشند و ظرفیت تغییر مسیر بر اساس نوع فعالیت هر فرد فراهم شده است.

در ادامه اعضای شورای تحول و ارتقای علوم انسانی و حاضران نظرات خود را درباره پیش نویس آیین نامه اعضای هیئت علمی حوزه علوم انسانی و هنر مطرح کردند.