روایت عجیب ملاقات سفیر وقت انگلیس در ایران با محمدرضا پهلوی: این یکی از دراماتیک ترین ملاقات ها بود

به گزارش خبرگزاری ایکسل به نقل از پایگاه اطلاع رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ دیدار چهارم نوامبر ۱۹۷۸(۱۳ آبان ۱۳۵۷) در خاطرات آنتونی پارسونز یکی از دراماتیک ترین دیدارها با شاه توصیف شده است. اگرچه او سفیر انگلیس بود اما همراهی سالیوان (سفیر وقت آمریکا در ایران) با او در این دیدار می تواند به مثابه نگریستن به این رویداد از پنجره ای مشترک باشد. در این دیدار شاه که در وضعیت استیصال قرار گرفته بود از سفرای دولت های آمریکا و انگلیس درخصوص واکنش دولت متبوع شان به وضعیت ایران سؤال می پرسد.

در ادامه به مرور گزارش آنتونی پارسونز در چهار نوامبر آن گاه که شاه وی را به همراه سالیوان به کاخ فراخوانده بود تا از دستورالعمل های دولت متبوع شان خبردار شود می پردازیم. البته شاه پیش از فراخواندن آنها هم تلاش هایی برای جلب حمایت دولت های خارجی از جمله ایالات متحده آمریکا انجام داده بود. پارسونز می گوید در این روزها دود و آتش و خرابی تهران را پر کرده بود و از مناطق مختلفی صدای تظاهرات شنیده می شد. شاه روزهای سختی را می گذراند و در استیصال بود. این روزها برای دولت های آمریکا و انگلیس هم خاص بود و شاید مجموع چنین اوضاعی است که سفیر انگلیس در معیت سفیر آمریکا دیدار ۱۳ آبان با شاه را از دراماتیک ترین دیدارهای روزهای واپسین حیات سیاسی او می داند.

[پارسونز می نویسد:] در چهارم نوامبر من و سولیوان بار دیگر به کاخ فراخوانده شدیم؛ این بار برای ملاقاتی که به یکی از دراماتیک ترین ملاقات های مان با او تبدیل شد. سولیوان پیش از ملاقات به من گفت که دستورالعمل هایی از واشینگتن دریافت کرده است. شاه صحبتش را با این جمله آغاز کرد که از طریق مکالمه ی تلفنی با برژینسکی رئیس بخش امنیت ملی ایالات متحده در واشینگتن پیامی دریافت کرده است. برژینسکی به او گفته بود که دولت ایالات متحده چه برای تشکیل دولتی ائتلافی و چه برای تشکیل دولتی نظامی از وی حمایت خواهد کرد. شاه از ما پرسید در صورت انتصاب نخست وزیری نظامی واکنش دولت متبوع مان چه خواهد بود. سولیوان توضیح داد که این به معنای ترجیح ایالات متحده برای دولت نظامی نیست بلکه منظورش این بوده که اگر شاه تصمیم بگیرد و مطلقاً چاره ای جز این گزینه نداشته باشد ایالات متحده از او حمایت خواهد کرد.

من گفتم که دستورالعمل ویژه ای از لندن دریافت نکرده ام؛ اگرچه همان طور که شاه می داند دولت متبوع من قاطعانه طرف دار راه حلی سیاسی است. نظر شخصی ام را نیز به شاه منتقل کردم؛ و آن این که شخصاً پیشنهاد می کنم چنان چه ایده ی دولت ائتلافی با شکست مواجه شده باشد شاه گزینه ی یک دولت بی طرف موقت را مدنظر داشته باشد. او نظرات مرا در رابطه با روی کار آمدن احتمالی یک دولت نظامی می دانست و من همچنان نیز بر همان موضع بودم. با این وجود اضافه کردم که او پادشاه یک مملکت است و من شکی ندارم که نهایتاً هر تصمیمی که وی اتخاذ کند به آن احترام گذاشته خواهد شد.

گفت وگوی ما که در نهایت حدود دو ساعت هم طول کشید به صحبت های پراکنده مبدل شد. شاه گفت که همچنان برای تشکیل یک دولت ائتلافی می کوشد و به همین منظور رهبران جبهه ملی قرار است فردا با او ملاقات کنند. اما افزود که در مورد پیشنهاد سنجابی مبنی بر برپایی رفراندومی ملی درباره ی رژیم هیچ اقدامی نخواهد کرد. این در حالی بود که ژنرال های نظامی بیش از همیشه بر وی فشار می آوردند و نظرشان این بود که با چند دستگیری می توانند به سادگی اوضاع را آرام کنند. در این باره احساس می کردم که ژنرال ها از موضوع تماس برژینسکی با شاه مطلع اند و همین موضوع باعث افزایش فشارشان به شاه شده است. شاه چنین ادامه داد که برای برژینسکی چندان مشکل نیست که از گزینه ی نظامی صحبت کند اما او همچنان عقیده دارد که به کارگیری ارتش چیزی را حل نخواهد کرد. برای آخرین بار نظرم را بیان کردم و گفتم که دخالت نظامی ها اعتصابات عمومی را به همراه خواهد داشت و ارتش نیز از مقابله با آن عاجز خواهد بود.

منبع

پارسونز آنتونی (۱۳۹۰). غرور و سقوط (ایران ۱۳۵۷-۱۳۵۲) ترجمه سید محمدصادق حسینی عسکرانی تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی صص ۱۴۴-۱۴۳.

23259