سوء پیشینه موثر چیست

سوء پیشینه موثر به محکومیت های کیفری قطعی در جرایم عمدی گفته می شود که فرد را برای مدتی مشخص از حقوق اجتماعی محروم می کنند و در گواهی عدم سوء پیشینه درج می شوند. اگر دنبال کار هستید یا قصد مهاجرت دارید، حتماً باید تفاوت سوء پیشینه موثر و غیر موثر را بدانید. چون این موضوع می تواند روی فرصت های زندگی شما تأثیر زیادی بگذارد.

تاحالا شده برای استخدام یا انجام یک کار اداری مهم، از شما گواهی عدم سوء پیشینه بخوان؟ حتماً این کلمه به گوشتان خورده و شاید ته دلتان نگران شده باشید که نکند سابقه ای داشته باشم و خودم خبر نداشته باشم. این نگرانی کاملاً طبیعیه، چون خیلی ها فکر می کنند هر پرونده ای در دادگاه یا هر چند روز بازداشت، یعنی داشتن سوء پیشینه. اما واقعیت اینجوری نیست و قانون تعریف مشخصی برای سوء پیشینه، مخصوصاً سوء پیشینه موثر، داره.

فکر کنید می خواهید برای یک موقعیت شغلی خوب درخواست بدید یا رؤیای مهاجرت به سرتون زده، اما نگرانید که یک اتفاق قدیمی، یک پرونده کوچک یا حتی یک بحث و جدل، راهتون رو ببنده. شناخت درست مفهوم سوء پیشینه موثر و تفاوتش با سوء پیشینه غیر موثر، کلید آرامش شماست. این دانش بهتون کمک می کنه با چشم باز تصمیم بگیرید و بدانید واقعاً چه چیزی روی آینده تون تأثیر می ذاره و چه چیزی نه.

در ادامه می خوایم حسابی این موضوع رو باز کنیم، از تعریف ساده تا جزئیات قانونی اش. قرار نیست با اصطلاحات پیچیده حقوقی سردرگم بشید، بلکه می خوایم با زبانی خودمانی و روشن، تمام ابهاماتتون رو برطرف کنیم تا بدونید سوء پیشینه موثر چیست و چه چیزهایی رو شامل می شه، و از همه مهم تر، چطوری می تونید این اطلاعات رو برای زندگی بهتر به کار ببرید.

سوء پیشینه چیست؟ (فرقش با اون چیزی که ما فکر می کنیم!)

قبل از اینکه برسیم به اصل مطلب یعنی سوء پیشینه موثر، بیایید اول ببینیم اصلاً سوء پیشینه یعنی چی؟ خیلی از ماها فکر می کنیم اگه یک بار پامون به کلانتری باز شده یا یه پرونده کوچیک تو دادگاه داشتیم، یعنی دیگه سابقه داریم. اما این تصور کامل نیست و تفاوت زیادی با تعریف حقوقی اش داره.

به زبان ساده، پیشینه یعنی سابقه. وقتی صحبت از سوء پیشینه می شه، منظورمون یک سابقه بد یا جرم در کارنامه کیفری یک فرده. اما نه هر جرمی! قانون میگه سوء پیشینه فقط مربوط به محکومیت های قطعی کیفریه. یعنی چی؟

تصور کنید کسی به جرمی متهم میشه. این پرونده از مرحله تحقیقات می گذره، میره دادسرا، بعد دادگاه. اگه دادگاه حکم صادر کنه، ممکنه فرد اعتراض کنه و پرونده بره دادگاه تجدیدنظر یا حتی دیوان عالی کشور. فقط وقتی این مراحل تموم شد و حکم دیگه قابل اعتراض نبود (یا مهلت اعتراض تموم شد)، میگیم حکم قطعی شده. پس، صرف بازداشت شدن، احضار شدن، یا حتی داشتن یک پرونده که هنوز به نتیجه قطعی نرسیده، به معنی داشتن سوء پیشینه نیست.

یه نکته مهم دیگه: ما یه چیزی داریم به اسم سجل کیفری و یه چیزی داریم به اسم گواهی عدم سوء پیشینه. سجل کیفری مثل یه دفترچه حسابداریه که همه سوابق قضایی شما، حتی اونایی که منجر به محکومیت نشدن یا محکومیت های غیر موثر بودن، توش ثبت میشه. اما گواهی عدم سوء پیشینه فرق داره؛ این گواهی فقط محکومیت های موثر رو نشون میده. یعنی ممکنه شما تو سجل کیفری تون یه سری موارد داشته باشید ولی توی گواهی عدم سوء پیشینه تون هیچ چیزی ثبت نشده باشه. اینجاست که اهمیت دونستن تفاوت سوء پیشینه موثر و غیر موثر مشخص میشه.

سوء پیشینه موثر چیست؟ (با تمرکز بر قانون و پیامدها)

حالا رسیدیم به قسمت اصلی بحثمون: سوء پیشینه موثر چیست؟ گفتیم که هر جرمی سوء پیشینه محسوب نمیشه. سوء پیشینه موثر به اون دسته از محکومیت های قطعی کیفری در جرایم عمدی میگیم که قانوناً باعث میشن شما برای یه مدت مشخص از بعضی حقوق اجتماعی محروم بشید. این محرومیت ها اون قدر مهمن که اگه توی گواهی عدم سوء پیشینه تون ثبت بشن، می تونن حسابی کار و زندگی آدم رو تحت تأثیر قرار بدن.

ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی؛ مبنای حقوقی سوء پیشینه موثر

مبنای قانونی سوء پیشینه موثر در ایران، ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامیه. این ماده خیلی مهمه چون دقیقاً مشخص می کنه چه جرایمی و با چه مجازات هایی، سوء پیشینه موثر ایجاد می کنن و برای چه مدتی. این مجازات ها رو مجازات های تبعی میگن، چون به دنبال مجازات اصلی جرم، به صورت خودکار اعمال میشن و نیازی به ذکر شدن تو حکم دادگاه ندارن.

بیایید بندهای این ماده رو با هم مرور کنیم تا دقیقاً دستمون بیاد سوء پیشینه موثر چیست و چه مدت زمانی داره:

• الف) هفت سال: اگه خدای نکرده کسی به مجازات های خیلی سنگین مثل اعدام یا حبس ابد محکوم بشه. این ۷ سال از زمانی حساب میشه که اجرای حکم اصلی تموم میشه یا بنا به دلایلی (مثلاً عفو)، اجرای حکم متوقف میشه.
• ب) سه سال: این مدت مربوط به جرایمی مثل قطع عضو، قصاص عضو (اگه دیه ای که برای آسیب وارد شده پرداخت میشه، بیشتر از نصف دیه کامله باشه)، نفی بلد (که در مورد محاربه کاربرد داره) و حبس تعزیری تا درجه چهار هست. منظور از حبس درجه چهار، حبس های بیشتر از پنج تا ده ساله. فکرش رو بکنید، مثلاً یک سرقت حدی برای بار اول یا دوم، می تونه سه سال محرومیت از حقوق اجتماعی براتون داشته باشه.
• پ) دو سال: این بند شامل شلاق حدی (مثل مجازات شرب خمر یا زنا)، قصاص عضو (اگه دیه کمتر یا مساوی نصف دیه کامل باشه) و حبس تعزیری درجه پنج میشه. حبس درجه پنج، حبس های بیشتر از دو تا پنج ساله. مثلاً آدم ربایی با شرایط خاص یا برخی جرایم دیگر.

پس ببینید، این ها مجازات های تبعی هستن که باعث ایجاد سوء پیشینه موثر میشن. یعنی علاوه بر مجازات اصلی جرمتون (مثلاً حبس یا شلاق)، برای یه مدت مشخص از یه سری حقوق اجتماعی هم محروم میشید. این خیلی فرق داره با مجازات اصلی (که خود دادگاه تعیین می کنه) یا مجازات تکمیلی (که دادگاه می تونه علاوه بر مجازات اصلی، اونو هم در نظر بگیره).

آثار و پیامدهای سوء پیشینه موثر در زندگی روزمره

داشتن سوء پیشینه موثر فقط یه کلمه حقوقی نیست، میتونه حسابی روی زندگی شما تأثیر بذاره. این تأثیرات رو قانون توی ماده ۲۶ قانون مجازات اسلامی مشخص کرده که اسمش محرومیت از حقوق اجتماعی هست. حالا ببینیم این حقوق اجتماعی شامل چی میشه و اگه سوء پیشینه موثر داشته باشید، چه چیزهایی رو از دست می دید:

• ممنوعیت استخدام در جاهای دولتی و عمومی: اگه بخواید توی ادارات دولتی، شرکت های وابسته به دولت، شهرداری ها یا نیروهای مسلح استخدام بشید، سوء پیشینه موثر مانع بزرگیه. خیلی از شرکت های خصوصی معتبر هم برای استخدام ازتون گواهی عدم سوء پیشینه می خوان.
• محدودیت در انتخابات و کاندیداتوری: دیگه نمی تونید برای ریاست جمهوری، مجلس، شورای شهر و روستا کاندیدا بشید یا تو شوراهای مهمی مثل شورای نگهبان عضو بشید.
• ممنوعیت از بعضی شغل های حساس: شغل هایی مثل وکالت، سردبیری روزنامه ها یا رسانه ها، قضاوت، سرپرستی دفاتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و حتی بعضی کارهای تخصصی و کارشناسی، با داشتن سوء پیشینه موثر ممکن نیست.
• محدودیت در تأسیس شرکت و عضویت در هیئت مدیره: اگه فکر تأسیس شرکت یا عضویت در هیئت مدیره شرکت های دولتی، تعاونی یا خصوصی هستید، باید حواستون باشه که سوء پیشینه موثر می تونه جلوی شما رو بگیره.
• تأثیر بر مهاجرت و دریافت ویزا: این یکی خیلی مهمه برای کسانی که قصد مهاجرت دارن. تقریباً همه کشورها برای صدور ویزا یا اقامت، گواهی عدم سوء پیشینه می خوان و داشتن سوء پیشینه موثر می تونه به راحتی درخواست شما رو رد کنه. مثلاً کشورهایی مثل کانادا یا استرالیا روی این قضیه خیلی حساسن.
• تأثیر بر اعتبار سنجی و دریافت تسهیلات: هرچند این مورد مستقیماً قانونی نیست، اما داشتن سابقه کیفری می تونه روی اعتبار مالی و بانکی شما تأثیر بذاره و گرفتن وام یا تسهیلات رو سخت تر کنه.

خلاصه کلام، سوء پیشینه موثر مثل یه سایه میمونه که تا وقتی هست، روی خیلی از جنبه های زندگی شما تأثیر منفی میذاره. برای همین، شناخت درستش و دونستن اینکه چه چیزهایی باعثش میشه، حیاتیه.

سوء پیشینه غیر موثر چیست؟ (همونایی که نگرانشون نیستیم!)

حالا که فهمیدیم سوء پیشینه موثر چیست و چقدر می تونه دردسرساز باشه، خوبه بدونیم چه محکومیت هایی جزو سوء پیشینه غیر موثر به حساب میان. این ها همون محکومیت هایی هستن که توی سجل کیفری شما ثبت میشن، اما نگران نباشید، توی گواهی عدم سوء پیشینه خبری ازشون نیست و باعث محرومیت از حقوق اجتماعی نمی شن.

تبصره ۱ ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی؛ آرامش خاطر شما

مبنای قانونی سوء پیشینه غیر موثر، تبصره ۱ ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامیه. این تبصره میگه: در غیر موارد فوق (یعنی بندهای الف، ب و پ ماده ۲۵)، مراتب محکومیت در پیشینه کیفری محکوم درج می شود لکن در گواهی های صادره از مراجع ذیربط منعکس نمی گردد مگر به درخواست مراجع قضائی برای تعیین یا بازنگری در مجازات.

این یعنی خیلی از محکومیت ها، گرچه توی پرونده قضایی شما ثبت میشن، اما مثل سوء پیشینه موثر، شما رو از جامعه دور نمی کنن و به خاطرشون توی استخدام یا بقیه کارهاتون به مشکل نمی خورید. این خودش یه نفس راحت به آدم میده، نه؟

کدام جرایم سوء پیشینه کیفری ندارند؟ (مصادیق سوء پیشینه غیر موثر)

بیایید چند تا از مهم ترین مصادیق جرایمی که سوء پیشینه موثر ایجاد نمی کنند رو با هم مرور کنیم:

• جرایم با مجازات حبس تعزیری درجه ۶، ۷ و ۸: اگه مجازات حبس شما از نوع تعزیری و کمتر از دو سال باشه (درجه شش)، یا ۹۱ روز تا شش ماه (درجه هفت)، یا حتی تا سه ماه (درجه هشت)، این ها سوء پیشینه موثر ندارن و توی گواهی عدم سوء پیشینه شما ثبت نمیشن.
• جرایم با جزای نقدی: اگه فقط به جزای نقدی محکوم شده باشید و مجازات تبعی دیگه ای همراهش نباشه، نگران نباشید، این مورد هم سوء پیشینه موثر نیست.
• جرایم غیر عمدی: تصادفات رانندگی (حتی اگه منجر به جرح یا فوت بشن)، قصور پزشکی یا هر جرم دیگه ای که بدون قصد و عمد اتفاق افتاده باشه، سوء پیشینه موثر نداره. البته مجازات خودش رو داره (مثل پرداخت دیه یا حبس در موارد خاص)، اما روی سابقه کیفری مؤثر شما تأثیری نمیذاره.
• پرونده هایی که به تبرئه ختم میشن: اگه متهم شدید ولی در نهایت بی گناهی شما ثابت شد و تبرئه شدید، یا پرونده تون با قرار موقوفی تعقیب یا مختومه شدن پرونده به پایان رسید، هیچ اثری از سوء پیشینه موثر توی گواهی عدم سوء پیشینه شما نخواهد بود.
• حبس تعلیقی: معمولاً اگه حکم حبس شما تعلیق بشه، یعنی برای مدتی اجرای اون رو به تعویق بندازن و شما هم توی اون مدت مرتکب جرم دیگه ای نشید، بعد از اتمام دوره تعلیق، اثرش از بین میره و سوء پیشینه موثر محسوب نمیشه.
• فرار از خدمت سربازی: این جرم هرچند مجازات های نظامی خاص خودش (مثل حبس یا جزای نقدی) رو داره، اما جزء سوء پیشینه موثر محسوب نمیشه.

پس، اگه شنیدید کسی فاقد محکومیت موثر کیفری هست، یعنی خیالش از بابت سوء پیشینه موثر راحته و می تونه بدون دغدغه برای شغل های مختلف اقدام کنه یا مهاجرت کنه. این عبارت توی آگهی های استخدامی هم زیاد دیده میشه و نشون میده که کارفرماها دنبال کسی هستن که سابقه کیفری جدی نداشته باشه.

خیلی وقت ها نگرانی های ما درباره سوء پیشینه ناشی از ندونستن فرق بین سوء پیشینه موثر و غیر موثره. اگه محکومیت شما از نوع غیر موثره، لازم نیست نگران باشید!

مدت زمان پاک شدن سوء پیشینه موثر چقدر است؟ (باز هم ماده ۲۵)

یکی از مهم ترین سوالاتی که همیشه پیش میاد اینه که سوء پیشینه موثر تا کی باهامون می مونه؟ آیا میشه پاکش کرد؟ خبر خوب اینه که بله، سوء پیشینه موثر موقتیه و بعد از گذشت یه مدت زمان مشخص، خودش به خودی خود از بین میره و شما اعاده حیثیت میشید. یعنی دیگه اون محکومیت تبعی براتون وجود نداره و گواهی عدم سوء پیشینه تون پاک میشه.

این مدت زمان ها همونایی هستن که توی ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی و بندهای مختلفش گفته شده بود:

• برای مجازات های خیلی سنگین مثل اعدام یا حبس ابد (بند الف)، ۷ سال بعد از توقف اجرای حکم اصلی.
• برای مجازات هایی مثل قطع عضو، قصاص عضو (با دیه بیشتر از نصف)، نفی بلد و حبس درجه چهار (بند ب)، ۳ سال بعد از اتمام اجرای حکم اصلی.
• برای مجازات هایی مثل شلاق حدی، قصاص عضو (با دیه کمتر یا مساوی نصف) و حبس درجه پنج (بند پ)، ۲ سال بعد از اتمام اجرای حکم اصلی.

نکته مهم اینه که این مدت ها از تاریخ پایان یافتن اجرای حکم اصلی محاسبه میشه، نه از تاریخ صدور حکم. یعنی اگه شما به خاطر جرمی، مثلاً سه سال حبس درجه چهار داشته باشید و مجازات تبعی اش هم سه ساله، این سه سال مجازات تبعی از زمانی شروع میشه که اون سه سال حبس شما تموم شده باشه.

موارد خاص در پاک شدن سوء پیشینه: عفو و آزادی مشروط

قانون گذار حتی به فکر شرایطی مثل عفو و آزادی مشروط هم بوده:

• عفو و آزادی مشروط: اگه شما مشمول عفو قرار بگیرید یا آزادی مشروط بهتون داده بشه، سوء پیشینه موثر شما بعد از گذشت مدت های بالا (۷، ۳ یا ۲ سال) از زمان عفو یا اتمام مدت آزادی مشروط، رفع میشه. اما حواستون باشه، در طول مدتی که در آزادی مشروط هستید یا مشغول اجرای حکمید، همچنان از حقوق اجتماعی محروم خواهید بود.
• گذشت شاکی: یه مورد دیگه هم هست که توی تبصره ۲ ماده ۲۵ اومده. اگه جرم از اون دسته جرایمی باشه که با گذشت شاکی یا مدعی خصوصی میشه ازش گذشت (یعنی قابل گذشت باشه) و شاکی بعد از صدور حکم قطعی هم گذشت کنه و اجرای مجازات متوقف بشه، اثر تبعی اون محکومیت هم برداشته میشه. یعنی دیگه سوء پیشینه موثر نخواهید داشت.

با این تفاسیر، متوجه میشیم که سوء پیشینه موثر مثل یه برچسب همیشگی نیست و بالاخره یه روزی پاک میشه، مگر در موارد خاصی که در ماده ۲۶ قانون مجازات اسلامی ذکر شده که محرومیت از برخی حقوق اجتماعی (مثل کاندیداتوری ریاست جمهوری) دائمی هست.

چطور از وجود سوء پیشینه خود باخبر شویم و گواهی عدم سوء پیشینه بگیریم؟

شاید براتون سوال باشه که خب حالا من از کجا بدونم سوء پیشینه موثر دارم یا نه؟ یا چطوری گواهی عدم سوء پیشینه بگیرم؟ این کار خیلی راحته و نیاز به مراحل پیچیده نداره.

روش های استعلام سوء پیشینه

اصلی ترین و راحت ترین راه برای گرفتن گواهی عدم سوء پیشینه و اطلاع از وضعیت خودتون، مراجعه به دفاتر پلیس +۱۰ هست. نیازی نیست به دادگستری یا جای خاصی برید، همین دفاتر کار شما رو راه میندازن. البته، مراجع قضایی در مواقعی که برای پرونده ای نیاز باشه، خودشون می تونن از سجل کیفری شما استعلام بگیرن و تمام سوابق رو ببینن.

مدارک لازم برای دریافت گواهی عدم سوء پیشینه

وقتی به دفاتر پلیس +۱۰ مراجعه می کنید، باید این مدارک رو همراه داشته باشید تا بتونید گواهی تون رو بگیرید:

• اصل و کپی شناسنامه.
• اصل و کپی کارت ملی.
• یک قطعه عکس جدید، رنگی، تمام رخ با زمینه سفید (بدون عینک و آرایش برای خانم ها).
• اگه برای محل کار خاصی این گواهی رو می خواید، گاهی ممکنه یک معرفی نامه از اونجا لازم باشه. وگرنه خودتون باید فرم درخواست رو تکمیل کنید.
• داشتن کد پستی ۱۰ رقمی و آدرس کامل پستی ضروریه.
• پرداخت هزینه های مربوطه از طریق دستگاه کارت خوان موجود در خود دفاتر (واریز از طریق اینترنت یا عابربانک قابل قبول نیست).

معمولاً بعد از تکمیل مدارک و انگشت نگاری، جوابیه گواهی عدم سوء پیشینه شما ظرف یک هفته به آدرسی که دادید، ارسال میشه. پس نیازی به نگرانی نیست و اگه محکومیت سوء پیشینه موثر نداشته باشید، گواهی عدم سوء پیشینه تون پاک خواهد بود.

دو تا نکته دیگه رو هم بگم:

1. افراد بالای ۷۰ سال دیگه نیاز به انگشت نگاری تو پلیس +۱۰ ندارن و باید به اداره سجل کیفری دادسرای تهران یا پلیس آگاهی شهرستان ها مراجعه کنن.
2. اتباع خارجی هم باید برای این کار به پلیس مهاجرت و گذرنامه ناجا (توی تهران) یا اداره اتباع خارجی (توی شهرستان ها) مراجعه کنن.

دانستن راه های استعلام و پاک کردن سوء پیشینه به شما کمک می کنه تا با آرامش خیال بیشتری به دنبال اهدافتون برید و از حقوق اجتماعی خودتون آگاه باشید.

فاقد محکومیت موثر کیفری یعنی چه؟ (خیالتان راحت!)

شاید توی آگهی های استخدامی یا وقتی صحبت از سوابق قضایی میشه، به عبارت فاقد محکومیت موثر کیفری برخورده باشید. این عبارت دقیقاً یعنی چی و چرا این قدر مهمه؟

وقتی میگیم کسی فاقد محکومیت موثر کیفری هست، یعنی این فرد:

• اصلاً محکومیتی نداره: یعنی تا حالا هیچ جرمی مرتکب نشده که منجر به محکومیت قطعی بشه، چه موثر و چه غیر موثر. پرونده قضایی و سجل کیفریش کاملاً پاکه.
• محکومیت های غیر موثر داشته: ممکنه یک یا چند بار به جرایمی محکوم شده باشه که طبق قانون، سوء پیشینه موثر ایجاد نمی کنن (مثل همون جزای نقدی، حبس های درجه ۶ تا ۸، یا جرایم غیر عمدی). این محکومیت ها توی سجل کیفریش ثبت شده، اما توی گواهی عدم سوء پیشینه ای که برای استخدام یا کارهای دیگه لازم داره، چیزی ثبت نشده.
• محکومیت موثرش پاک شده: شاید در گذشته مرتکب جرمی شده باشه که سوء پیشینه موثر براش ایجاد کرده، اما حالا بعد از گذشت اون مدت زمان مشخص (۷، ۳ یا ۲ سال) طبق ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی، اثر اون سوء پیشینه موثر از بین رفته و دیگه هیچ محدودیتی برای اون فرد وجود نداره.

پس در واقع، فاقد محکومیت موثر کیفری یعنی شما می تونید مثل بقیه افراد جامعه از تمام حقوق اجتماعی تون استفاده کنید، بدون اینکه هیچ مانعی به خاطر سابقه کیفری تون وجود داشته باشه. این خیلی مهمه، چون اگه این شرایط رو داشته باشید، دیگه نگران استخدام توی ادارات دولتی، گرفتن پروانه کسب، یا حتی مهاجرت نخواهید بود.

از اونجایی که خیلی از شرکت ها و سازمان ها برای جذب نیرو، همین عبارت رو توی شرایطشون میذارن، دونستن این موضوع بهتون کمک می کنه با خیال راحت تری برای فرصت های شغلی مورد نظرتون اقدام کنید. پس اگه سابقه کیفری کوچیکی دارید که می دونید جزو موارد موثر نیست، با اطمینان خاطر جلو برید.

نتیجه گیری: آگاهی، اولین گام برای حفظ حقوق اجتماعی

خب، حسابی درباره سوء پیشینه موثر چیست و چه چیزهایی شاملش میشه، با هم صحبت کردیم. از تفاوت های اصلی سوء پیشینه موثر و غیر موثر گفتیم و دیدیم که چطور ماده ۲۵ و ۲۶ قانون مجازات اسلامی، خط قرمزها و محدودیت های این موضوع رو مشخص می کنن. شاید تا قبل از این مقاله، ذهنیت دیگه ای درباره سابقه کیفری داشتید، اما حالا می دونید که هر بازداشت یا هر پرونده ای به معنی داشتن سوء پیشینه جدی نیست.

حالا دیگه می دونید که جزای نقدی به تنهایی، حبس های کوتاه، یا جرایم غیر عمدی، جزو سوء پیشینه موثر محسوب نمیشن و نباید نگرانشون باشید. اما در مقابل، محکومیت های جدی تر مثل قتل، قطع عضو، حبس های طولانی (درجه ۴ و ۵) یا شلاق حدی، می تونن شما رو برای یه مدت مشخص از حقوق اجتماعی محروم کنن.

آگاهی از این قوانین به شما قدرت میده. قدرت اینکه با خیال راحت تر به دنبال شغل بگردید، برای آینده تون برنامه ریزی کنید، یا اگه خدای نکرده با مشکل قانونی روبرو شدید، بدونید چه چیزی در انتظارتونه. پس یادتون باشه، دانش حقوقی، کلید آرامش و حفظ حقوق شماست. اگه سوالات پیچیده تری داشتید، حتماً با یه وکیل یا متخصص حقوقی مشورت کنید.