صف‌بندی جدید در خاورمیانه/ ائتلاف اعراب و ناتو علیه ایران؟!

رسول سلیمی: پس از ترور رهبر سیاسی حماس در تهران، روز جمعه صدها نفر در مسجدی در قطر برای تشییع جنازه اسماعیل هنیه، جمع شدند، حمله ای که اسرائیل را در کانون اصلی اتهامات قرار دارد و ترس از جنگ منطقه ای عمیق تر شده است.

چه آنکه استقبال از هنیه در قطر نیز بی نظیر بود. در آنجا عزاداران اهل تسنن در شاخه وهابی، برای نماز در مسجد امام محمد بن عبدالوهاب، بزرگترین مسجد امارت، صف کشیدند. برخی دیگر در دمای ۴۴ درجه سانتیگراد روی حصیرها در بیرون مسجد دعا کردند.

این در حالی بود که امیر قطر شخصا در مسجد حضور یافت و با اقتدا به یکی از علمای وهابی، بر اسماعیل هنیه نماز خواندند. از جمله رهبران برجسته حماس نیز که در این نشست شرکت کردند، خالد مشعل بود که به عنوان جانشین احتمالی رهبر جدید حماس شناخته می شود. این موضوع از آنجا اهمیت داشت که ساعتی قبل، رهبرانقلاب به عنوان یکی از رهبران برجسته شیعه به پشتوانه جمعیتی کم نظیر در تهران بر هنیه نماز خوانده بود و تفاوت مذاهب مانع از آن نشد تا اهمیت اجماع سیاسی در مسئله فلسطین، نادیده گرفته شود.

از این رو به نظر می رسد با اجتناب ناپذیر بودن حمله نظامی ایران به اسرائیل که به طور رسمی نیز به سازمان ملل اعلام شده، ائتلاف اعراب و ناتو برای دفاع از اسرائیل در قالب پیمان های امنیتی قابل تحلیل است که پیشتر اعراب با امریکا بر سر آن توافق کردند. در همین راستا دانیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل، روز پنجشنبه گفته بود که «شرکای بین المللی این کشور… نیروهای خود را در منطقه افزایش داده اند تا به ما در برابر تهدید حمله هماهنگ شده ایران کمک کنند.»

تماس تلفنی رهبران متحد با اسرائیل در حالی صورت گرفت که تلویزیون این کشور گزارش داده که اسرائیل در تلاش است تا هماهنگی یک ائتلاف منطقه ای و بین المللی را برای خنثی کردن پاسخ احتمالی ایران و حزب الله به ترور هنیه و فواد شکر نهایی کند. در همین راستا اسرائیل و امریکا به دنبال تشکیل یک ائتلاف فوری منطقه ای برای مقابله با حملات ایران هستند. ائتلافی که در جریان حمله موشکی قبلی ایران برای اولین بار تشکیل شد و توانست در آزمونی سخت، اسرائیل را در برابر موشک های ایران محافظت کند.

در همین راستا یوآو گالانت، وزیر دفاع اسرائیل روز جمعه با همتای بریتانیایی خود، جان هیلی، وزیر دفاع بریتانیا دیدار کرد. این دو نیز «در مورد روابط دفاعی مهم بین اسرائیل و بریتانیا و تعهد مشترک آنها به حفظ و تقویت بیشتر همکاری در تعدادی از زمینه های استراتژیک و نظامی، از جمله حوزه اطلاعاتی، گفتگو کردند» در ادامه بیانیه مشترک آنها آمده است: «گالانت از وزیر امور خارجه به خاطر حمایت مداوم بریتانیا از حق دفاع از خود اسرائیل و همکاری دفاعی مهمی که در زمان حمله اسرائیل در ماه آوریل صورت گرفت، قدردانی کرد.»

آنچه در این مکالمه اهمیت داشته آن است که گالانت در مورد آمادگی و توانایی های ارتش اسرائیل برای دفاع از این کشور در همه جبهه ها با وزیر دفاع انگلیس گفتگو کرده و بر اهمیت ایجاد ائتلافی در دفاع از اسرائیل علیه ایران و سایر گروه های محور مقاومت تأکید کرده است.

بریتانیا از جمله چندین کشوری بود که به اسرائیل در دفاع در جریان حمله موشکی ایران به این کشور در ماه آوریل کمک کرد. این در شرایطی است که تاسیس دفتر ناتو در اردن مهمترین دستاورد اعراب بعد از همکاری موفق با ائتلاف غرب در مقابله با عملیات موشکی ایران علیه اسرائیل بود.

کارشناسان می گویند همکاری عملیاتی اردن با ناتو بعد از عملیات موشکی ایران به اسرائیل وارد فاز عملیاتی شد و تاسیس این دفتر در اردن از دستاوردهای موفقیت آمیز همکاری ناتو با اردن است. ناظران سیاسی یکی از دستاوردهای مهم اعراب را بعد از حمله موشکی ایران به اسرائیل،   همکاری اعراب و ناتو در یک جنگ واقعی علیه ایران ارزیابی می کنند. موضوعی که تا قبل از آن فرصت استثنایی همکاری اعراب، اسرائیل و ناتو برای مقابله با عملیات نظامی ایران برای آنها فراهم نشده بود.

چه آنکه در بیانیه ناتو آمده است: “این ائتلاف، نقش محوری اردن در دستیابی به ثبات منطقه ای و بین المللی را به رسمیت می شناسد و دستاوردهای گسترده آن در مبارزه با تهدیدات فرامرزی مانند تروریسم و افراط گرایی خشونت آمیز را ستود” و افزود که این دفتر “به افزایش گفتگوی سیاسی و همکاری در زمینه های مورد علاقه متقابل بین ناتو و اردن کمک خواهد کرد. ” در این بیانیه آمده است: “ایجاد یک دفتر ارتباطی ناتو در عمان به سه دهه روابط عمیق دوجانبه، به ویژه از طریق گفتگوی مدیترانه ای ناتو انجامیده است. “

از سوی دیگر ارزیابی ها نشان می دهد این طرح برای نشان دادن تعهد ائتلاف غربی به تقویت همکاری با کشورهای همسایه جنوبی با ایجاد یک دفتر ارتباطی برای ائتلاف در اردن استوار شده است. دبیرکل ناتو نیز به نوبه خود گفته که دفتر رابط ائتلاف در عمان مشارکت دوجانبه را به سطح جدیدی افزایش خواهد داد و اشاره کرده که ناتو از طریق شرکای خود در منطقه خاورمیانه و شمال افریقا به دنبال مقابله با تهدیدات و چالش ها است.

کارشناسان روابط بین الملل معتقدند این دفتر ارتباطات مداوم بین اردن و ناتو را تقویت کرده تا در موقعیت های بحران برای اسرائیل نقش کارآمدی را در هماهنگی های اطلاعاتی و عملیاتی ایفا کند. به عبارت دیگر همکاری اعراب با ناتو برای دفاع از اسرائیل بخشی از واکنش تدافعی این کشورها برای ایجاد یک دیوار دفاعی در خلیج فارس برای مواجه با حملات احتمالی ایران در آینده هستند که در صورت عدم همکاری با ناتو برای دفاع از اسرائیل، حمایت های ناتو از خود را در موقعیت های اضطراری از دست خواهند داد.

 موضوعی که به نظر می رسد تاسیس این دفتر در عمان، بخشی از همکاری دفاعی امریکا و عربستان را شامل می شود و سپر دفاعی ناتو را برای دفاع از اعراب در برابر هر گونه حمله همسایگان کشورهای عربی به آنها فعال می کند.

در چنین شرایطی این نکته اهمیت دارد که بعد از ترکیه به عنوان همسایه غربی ایران، این بار ناتو از جنوب با ایران دارای مرز ژئوپلیتیک مشترک شد. بنابراین می توان انتظار داشت در شرایط فقدان یک ائتلاف شرقی برای دفاع از اعراب در برابر تهدیدات منطقه ای و فرا منطقه ای، ناتو بهترین تکیه گاه برای آنها در موقعیت های بحران خواهد بود و دفاع از اسرائیل در برابر ایران از نظر اعراب می تواند به آزمونی واقعی برای هماهنگی این کشورها با ناتو در یک جنگ واقعی تبدیل شود.

این در حالی است که تحلیلگران اسرائیلی معتقدند دولت این کشور می ترسد که برخلاف چهار ماه پیش، بسیج همان ائتلاف منطقه ای و بین المللی که به اسرائیل کمک کرد تا از خود در برابر انبوه پهپادها و موشک های پرتاب شده از ایران دفاع کند، دشوارتر شده باشد. موضوعی که نشانه های آن را می توان در اعزام یک اسکادران هواپیمای جنگی امریکا به خاورمیانه و اعزام بیش از ۵۸ هزار سرباز امریکایی ملاحظه کرد که قرار است در پایگاه های امریکا در کشورهای عربی مستقر شوند.

در همین حال، شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان، وزیر امور خارجه امارات متحده عربی، با آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده در مورد تلاش های دیپلماتیک برای مقابله با درگیری های فزاینده در خاورمیانه گفتگو کرده است. شیخ عبدالله «بر اهمیت پایان دادن به افراط گرایی و توقف تنش ها و خشونت های فزاینده در منطقه که صلح و امنیت منطقه ای و جهانی را تهدید می کند، تأکید کرد.»

این موضوع از آنجا اهمیت دارد که کشورهای مغرب، بحرین و امارات حاضر به صدور پیام تسلیت برای اسماعیل هنیه نشدند و تحلیلگران معقتقدند این نشانه ای از عزم این کشورها برای کمک به ناتو در برابر حملات ایران است که در کنار کشورهایی همچون عربستان، اردن و عمان معنادار خواهد شد.

311213