فرق مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

فرق مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه در اینه که در مهریه عندالمطالبه، زن هر وقت دلش بخواد می تونه مهریه اش رو از شوهرش بخواد و مرد باید پرداخت کنه. اما تو مهریه عندالاستطاعه، پرداخت مهریه به توانایی مالی مرد بستگی داره و زن باید ثابت کنه شوهرش پول و دارایی داره که بتونه مهریه اش رو بده. این دو مدل مهریه، حسابی تو زندگی زناشویی و آینده مالی زوجین تاثیرگذارن و دونستن تفاوت هاشون می تونه کلی از مشکلات رو کم کنه.

اصلاً مهریه توی فرهنگ و قانون ما، یه جورایی پشتوانه مالی برای خانم هاست که از همون روز اول عقد نکاح، بر گردن آقا قرار می گیره. اما خب، این پشتوانه خودش چند مدل داره و اگه همین اول راه، درست و حسابی بشناسیمشون، هم موقع عقد تصمیم های بهتری می گیریم و هم اگه خدای نکرده مشکلی پیش اومد، می دونیم چه حقوقی داریم و چطور باید پیگیری کنیم. این روزها با این همه تغییرات و قوانین جدید، دیگه نمیشه چشم بسته یه چیزی رو قبول کرد و بعداً پشیمون شد. بیاین با هم یه گشتی تو دنیای پیچیده مهریه بزنیم و ببینیم هر کدوم از این عندالمطالبه و عندالاستطاعه چی می خوان بگن.

مهریه عندالمطالبه: یعنی هر وقت خواستی، بده!

بیاین از اون نوع مهریه شروع کنیم که اسمش خیلی آشناتره و بیشتر ما شنیدیم: مهریه عندالمطالبه. همونطور که از اسمش پیداست، این مدل مهریه رو زن هر زمانی که دلش خواست و اراده کرد، می تونه از شوهرش مطالبه کنه. یعنی چی؟ یعنی همین که خطبه عقد خونده شد و شما رسماً زن و شوهر شدین، مهریه عندالمطالبه مثل یه دین حال و نقدی می افته گردن مرد. فرقیم نمی کنه که هنوز عروسی نگرفتین، زیر یه سقف نرفتین یا هرچیزی. این مهریه رو خانم می تونه همین الان هم بخواد.

حالا اگه خانمی مهریه عندالمطالبه اش رو خواست و مرد هم توان پرداختش رو داشت، که چه بهتر! پرداخت می کنه و تمام. اما اگه مرد توان پرداخت نداشت یا کلاً دلش نخواست پرداخت کنه، اون وقته که پای قانون و دادگاه به ماجرا باز میشه. اینجا دیگه بار اثبات اینکه مرد توان پرداخت نداره، روی دوش خود مرد هست. یعنی مرد باید به دادگاه ثابت کنه که آه نداره با ناله سودا کنه و نمی تونه مهریه رو بده. اگه ثابت کنه، خب دادگاه براش حکم قسط بندی مهریه صادر می کنه. وگرنه باید کل مهریه رو بپردازه.

یه نکته مهم دیگه تو مهریه عندالمطالبه، بحث حق حبس در مهریه عندالمطالبه هست. تا قبل از اینکه زن با رضایت خودش با شوهرش زندگی زناشویی رو شروع کنه (به اصطلاح حقوقی، تمکین خاص اتفاق بیفته)، می تونه از حق حبسش استفاده کنه. یعنی چی؟ یعنی می تونه بگه تا مهریه ام رو کامل نگیرم یا حداقل بخش قابل توجهی از اون پرداخت نشه، حاضر نیستم زندگی مشترک رو شروع کنم یا تمکین کنم. این حق، واقعاً ابزار قدرتمندی برای خانم هاست که تو مهریه عندالمطالبه وجود داره.

مهریه عندالاستطاعه: پرداخت به شرط توان مالی آقا

خب، بریم سراغ نوع دوم که شاید یه کم کمتر شنیده باشیم یا ابهامات بیشتری راجع بهش باشه: مهریه عندالاستطاعه. اینجا هم اسمش خودش یه پا توضیح کامله. عندالاستطاعه یعنی به شرط توانایی مالی. یعنی پرداخت این مهریه توسط آقا، بستگی به این داره که ایشون توان مالی و دارایی برای پرداخت داشته باشه.

پس فرق اصلی اینجا معلوم میشه: تو مهریه عندالاستطاعه، تا زمانی که خانم به دادگاه ثابت نکرده که شوهرش پول و پله ای داره و می تونه مهریه رو بده، نمی تونه مهریه رو مطالبه کنه یا حداقل مطالبه اش به نتیجه نمیرسه. یعنی اثبات استطاعت مالی زوج بر عهده خود زوجه هست. این خودش یه چالش بزرگ برای خانم ها محسوب میشه، چون اثبات اینکه یه نفر دارایی داره، کار ساده ای نیست، مخصوصاً اگه مرد بخواد زرنگی کنه و اموالش رو مخفی کنه یا به اسم کس دیگه ای بزنه.

تصور کنید مهریه یه خانم ۱۱۰ سکه طلا، از نوع عندالاستطاعه هست. اگه این خانم برای گرفتن مهریه اش اقدام کنه، دادگاه اول ازش می پرسه خب خانم، مدارکت برای اثبات دارایی آقا چیه؟ اگه ایشون نتونه هیچ مال و اموالی (غیر از مستثنیات دین که اونا رو نمی شه توقیف کرد) از آقا تو دادگاه نشون بده، عملاً دادگاه نمی تونه حکم به پرداخت مهریه بده. شاید به همین دلیل بود که این نوع مهریه رو یه جورایی مهریه واقعی تر هم می نامیدند، چون جلوی تعیین مهریه های خیلی سنگین و صوری رو می گرفت که مرد هرگز قادر به پرداختشون نبود.

توی مهریه عندالاستطاعه، مفهوم حق حبس برای زن وجود نداره. چون مهریه مثل عندالمطالبه حال نیست که بشه به خاطرش از تمکین خودداری کرد. پرداختش شرط داره، اونم شرط استطاعت مالی آقا. پس خانم نمی تونه بگه تا مهریه ام رو نگیرم، باهات زندگی نمی کنم.

مقایسه دقیق: تفاوت های اساسی مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

تا اینجا یه کلیاتی از هر دو مهریه گفتیم. حالا بیاین یه کم دقیق تر بشیم و ریز به ریز ببینیم این دو تا مهریه تو چه چیزایی با هم فرق دارن. این مقایسه حسابی به درد کسایی می خوره که می خوان بدونن چطور باید مهریه شون رو مطالبه کنن یا اصلاً چی باید انتخاب کنن.

۱. در نحوه مطالبه و بار اثبات

• مهریه عندالمطالبه: اینجا کار برای زن راحت تره. کافیه مهریه اش رو مطالبه کنه. بار اثبات عدم توانایی مالی (یا همون اعسار) روی دوش مرد هست. یعنی مرد باید به دادگاه ثابت کنه که فقیره و نمی تونه مهریه رو پرداخت کنه. اگه ثابت کرد، مهریه قسط بندی میشه. اگه نه، باید کامل پرداخت کنه.
• مهریه عندالاستطاعه: اینجا داستان فرق می کنه. زن باید ثابت کنه که شوهرش توانایی مالی برای پرداخت مهریه رو داره. یعنی چی؟ یعنی باید لیست دارایی ها، اموال، حساب های بانکی، فیش حقوقی یا هرچیزی که نشون بده مرد وضع مالی خوبی داره، رو به دادگاه ارائه بده. این کار واقعاً می تونه پیچیده و زمان بر باشه و خیلی وقتا خانم ها تو اثباتش به مشکل می خورن.

۲. در حق حبس زوجه

• مهریه عندالمطالبه: تو این حالت، اگه زن هنوز با شوهرش زندگی زناشویی (تمکین خاص) رو شروع نکرده باشه، می تونه بگه تا مهریه ام رو نگیرم یا تکلیفش مشخص نشه، تمکین نمی کنم و زیر یه سقف باهات نمیام. این حق تا زمان مشخص شدن وضعیت مهریه پابرجا می مونه.
• مهریه عندالاستطاعه: راستش رو بخواین، اینجا دیگه حق حبس معنا نداره. چون پرداخت مهریه به شرط توانایی مالی مرد بستگی داره و دین حال نیست که بشه به خاطرش تمکین رو نادیده گرفت. پس زن نمی تونه به بهونه مهریه عندالاستطاعه از تمکین خودداری کنه.

۳. در امکان بازداشت (زندانی شدن) زوج

• مهریه عندالمطالبه: اینجاست که ممکنه قضیه برای آقایون یکم نگران کننده بشه. اگه مهریه عندالمطالبه باشه و مرد هم نتونه اعسارش رو ثابت کنه یا قسط های مهریه رو نده، زن می تونه درخواست جلب و بازداشت مرد رو از دادگاه بخواد. البته این زندانی شدن تا سقف مشخصی (۱۱۰ سکه) و با شرایط خاصی امکان پذیره.
• مهریه عندالاستطاعه: خبر خوب برای آقایون اینه که تو مهریه عندالاستطاعه، به خاطر صرف ندادن مهریه، امکان بازداشت و زندانی کردن مرد وجود نداره. فقط در صورتی میشه مرد رو جلب کرد که زن اولاً استطاعت مالی مرد رو ثابت کنه و ثانیاً مرد با وجود استطاعت، از پرداخت مهریه سر باز بزنه. یعنی مراحلش خیلی طولانی تر و سخت تره.

۴. در ممنوع الخروجی زوج

• مهریه عندالمطالبه: اگه خانمی مهریه عندالمطالبه اش رو به اجرا بذاره، می تونه از دادگاه بخواد که شوهرش رو ممنوع الخروج کنه. این ممنوع الخروجی تا زمانی که تکلیف مهریه مشخص بشه، (یعنی مهریه پرداخت بشه، اعسار مرد ثابت بشه، زن رضایت بده یا مرد یه تضمین مناسب بده) ادامه پیدا می کنه.
• مهریه عندالاستطاعه: تو این حالت، ممنوع الخروجی هم مثل زندان، به همین راحتی اتفاق نمی افته. اول باید زن ثابت کنه که مرد توانایی مالی داره و بعد از اون، اگه مرد باز هم مهریه رو پرداخت نکرد، میشه برای ممنوع الخروجی اقدام کرد.

۵. در قسط بندی مهریه

• مهریه عندالمطالبه: اگه مردی مهریه عندالمطالبه زنش رو خواست و اون هم توان پرداخت یکجای اون رو نداشت، می تونه درخواست اعسار بده. اگه اعسارش ثابت بشه، دادگاه مهریه رو قسط بندی می کنه و مرد باید طبق اقساط، مهریه رو بپردازه.
• مهریه عندالاستطاعه: تو مهریه عندالاستطاعه، اصلاً مفهوم قسط بندی به اون شکلی که تو عندالمطالبه داریم، وجود نداره. چون اصل پرداخت به شرط استطاعته. وقتی زن استطاعت مرد رو برای یه مبلغ مشخص اثبات کرد، اگه مرد از پرداخت همون مبلغ هم خودداری کرد، اون موقع میشه بحث پرداخت اون مبلغ به صورت یکجا یا در صورت عدم توانایی مرد برای پرداخت یکجا، تقسیط اون مبلغ پیش بیاد.

۶. از منظر ثبت در اسناد ازدواج

قدیم ترها، توی عقدنامه ها معمولاً فقط به عندالمطالبه بودن مهریه اشاره می شد یا اصلاً چیزی نوشته نمی شد و فرض بر عندالمطالبه بودن بود. همین باعث می شد خیلی ها فکر کنن مهریه فقط یه نوع داره. اما الان تو فرم های جدید سند ازدواج، یه قسمت مشخص برای انتخاب هر دو گزینه یا حتی ترکیب این دو تا هست. یعنی زن و شوهر می تونن با آگاهی کامل، نوع مهریه شون رو انتخاب و ثبت کنن که جلوی کلی سوءتفاهم و مشکل رو می گیره.

سکه روی دیگر سکه: مزایا و معایب هر نوع مهریه

خب، هر سکه ای دو رو داره، مهریه هم همینطوره! هر کدوم از این دو نوع مهریه، هم مزایایی برای یکی از طرفین داره و هم معایبی برای طرف دیگه. دونستن این مزایا و معایب هم به انتخاب درست کمک می کنه و هم باعث میشه توقعاتمون واقعی تر بشه.

۱. مهریه عندالمطالبه: خوبی ها و بدی هاش

مزایا (برای زن):

• قدرت مطالبه بالا: خانم می تونه هر وقت خواست مهریه اش رو بخواد و مرد ملزمه پرداخت کنه. این خودش یه اهرم فشار قویه.
• امکان اعمال حق حبس: همونطور که گفتیم، اگه هنوز زندگی مشترک شروع نشده، زن می تونه از حق حبسش استفاده کنه و تا زمان دریافت مهریه، از تمکین خودداری کنه.
• ابزار فشار قانونی: در صورت عدم پرداخت، امکان جلب، بازداشت و ممنوع الخروجی مرد وجود داره که می تونه سرعت روند مطالبه رو بیشتر کنه.

معایب (برای مرد):

• فشار مالی فوری: مرد ممکنه یک دفعه با درخواست مهریه مواجه بشه و اگه توانایی پرداخت نداشته باشه، وارد مشکلات قانونی بشه.
• خطر زندان و ممنوع الخروجی: این مورد واقعاً می تونه زندگی مرد رو تحت تاثیر قرار بده و فشارهای روحی و روانی زیادی بهش وارد کنه.

معایب (برای زن):

• طولانی شدن پروسه: اگه مرد توان مالی نداشته باشه و اعسارش ثابت بشه، ممکنه مهریه به صورت اقساط طولانی مدت پرداخت بشه که خب زمان بره.

۲. مهریه عندالاستطاعه: خوبی ها و بدی هاش

مزایا (برای مرد):

• کاهش فشار مالی فوری: مرد خیالش راحته که تا وقتی زن نتونه ثابت کنه پول داره، مجبور به پرداخت نیست و خطر جلب و زندان فوری وجود نداره.
• عدم خطر زندان یا ممنوع الخروجی (مگر با اثبات استطاعت): این موضوع برای مردها یه آرامش خاطره که به همین راحتی درگیر مشکلات قضایی نمی شن.

معایب (برای زن):

• دشواری در مطالبه: اصلی ترین عیب این مهریه برای خانم ها، همینه. اثبات استطاعت مالی مرد، واقعاً کار سختیه و نیاز به دوندگی و جمع آوری مدارک زیادی داره.
• احتمال مخفی کردن اموال: مرد ممکنه برای فرار از پرداخت، اموالش رو پنهان کنه یا به نام کسان دیگه بزنه و این کار زن رو برای اثبات استطاعت، سخت تر می کنه.
• عدم امکان استفاده از حق حبس: این یعنی زن نمی تونه به بهونه مهریه عندالاستطاعه از تمکین خودداری کنه.

معایب (برای مرد):

• خطر اتهام فرار از دین: اگه مرد واقعاً دارایی داشته باشه و بخواد اون ها رو پنهان کنه تا مهریه رو نده، ممکنه با اتهام فرار از دین مواجه بشه که جرم محسوب میشه و مجازات داره.

خیلی وقت ها، انتخاب نوع مهریه مثل یه شمشیر دولبه می مونه. باید با چشم باز و آگاهی کامل، آینده نگری کرد و بهترین گزینه رو برای هر دو طرف انتخاب کرد تا بعدها پشیمانی به بار نیاد.

یه راهکار میانه: ترکیب مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

شاید براتون سوال پیش بیاد که آیا میشه هم از مزایای عندالمطالبه بهره مند شد و هم از عندالاستطاعه؟ یا به عبارت بهتر، آیا میشه یه راهکار متعادل پیدا کرد؟ خبر خوب اینه که بله! این امکان وجود داره که زوجین با توافق همدیگه، بخشی از مهریه رو عندالمطالبه و بخش دیگه رو عندالاستطاعه تعیین کنن.

مثلاً تصور کنید توافق می کنند که ۱۱۰ سکه طلا از مهریه به صورت عندالمطالبه باشه و مابقی (مثلاً تا ۳۰۰ سکه) به صورت عندالاستطاعه. اینجوری چی میشه؟ زن حداقل برای اون ۱۱۰ سکه، حق مطالبه فوری داره، می تونه از حق حبس استفاده کنه و در صورت عدم پرداخت، امکان جلب و بازداشت مرد وجود داره. اما برای مابقی مهریه، یعنی اون ۱۹۰ سکه باقی مونده، باید استطاعت مالی مرد رو ثابت کنه. این مدل، یه جورایی تعادل رو بین حقوق و وظایف زن و مرد برقرار می کنه و می تونه از ایجاد مشکلات خیلی بزرگ در آینده جلوگیری کنه.

این راهکار، خصوصاً تو جامعه امروزی ما که هم ارزش مهریه ها بالاست و هم توانایی مالی مردان متفاوته، خیلی می تونه کاربردی باشه. با این کار، هم زن یه پشتوانه واقعی و قابل وصول داره و هم مرد زیر بار یه دین سنگین و غیرقابل پرداخت نمیره که زندگی هر دوشون رو تحت تاثیر قرار بده. این نشون میده که میشه با گفتگو و توافق، بهترین راه حل رو برای آینده مشترک پیدا کرد.

نکات حقوقی مهم و حرف های آخر

تا اینجا حسابی در مورد فرق مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه صحبت کردیم و مزایا و معایب هر کدوم رو هم گفتیم. اما تو مسائل حقوقی همیشه یه سری نکات ظریف و مهم هست که باید حواسمون بهشون باشه:

۱. اهمیت مشاوره حقوقی

ببینید، قوانین مهریه واقعاً پیچیده اند و ریزه کاری های زیادی دارن. هر پرونده ای هم شرایط خاص خودش رو داره. برای همین، قبل از عقد، موقع تعیین مهریه، و خدای نکرده اگه اختلافی پیش اومد، حتماً حتماً با یه وکیل متخصص مهریه یا یه مشاور حقوقی باتجربه صحبت کنید. یه راهنمایی کوچیک اول راه، می تونه جلوی کلی دردسر و هزینه های گزاف رو در آینده بگیره.

۲. رویه قضایی فعلی

رویه دادگاه ها و دفاتر ثبت اسناد همش در حال تغییر و به روزشده. مثلاً همین که الان تو سندهای ازدواج هر دو گزینه مهریه هست، خودش نشون دهنده تغییر نگرش قانون گذاره. یه وکیل خوب می تونه بهتون بگه الان دقیقاً رویه دادگاه ها چطوریه و چطور باید اقدام کنید.

۳. مستثنیات دین

یه نکته خیلی مهم دیگه اینه که حتی اگه مهریه عندالمطالبه باشه و مرد توان پرداخت نداشته باشه، یه سری از اموالش رو نمیشه توقیف کرد. به این ها میگن مستثنیات دین. مثل چی؟ مثل خونه ای که توش زندگی می کنه، وسایل ضروری زندگی، ابزار کار و … این ها جزو حداقل هایی هستن که قانون برای زندگی مرد در نظر گرفته و قابل توقیف نیستن. پس زن ها نباید توقع داشته باشن که هر چیزی رو میتونن توقیف کنن.

۴. امکان تغییر نوع مهریه

شاید براتون سوال باشه که آیا میشه بعد از عقد، نوع مهریه رو از عندالمطالبه به عندالاستطاعه یا بالعکس تغییر داد؟ بله، این کار امکان پذیره، اما فقط با توافق کتبی و رسمی هر دو طرف (زن و شوهر). این توافق باید تو یه سند رسمی (مثلاً تو دفترخانه اسناد رسمی) ثبت بشه تا اعتبار قانونی داشته باشه.

۵. اثر فوت زوج بر مهریه

اگه خدای نکرده مرد فوت کنه، مهریه (چه عندالمطالبه باشه و چه عندالاستطاعه) ساقط نمیشه و از ماترک (ارث) مرد به زن پرداخت میشه. یعنی زن جزو طلبکاران متوفی محسوب میشه و می تونه مهریه اش رو از اموال باقی مونده شوهرش مطالبه کنه.

۶. طلاق با مهریه عندالاستطاعه

یکی از سوالات رایج اینه که اگه مهریه عندالاستطاعه باشه و مرد بخواد طلاق بده، تکلیف چیه؟ آیا مرد میتونه بدون پرداخت مهریه طلاق بده؟ معمولاً دادگاه ها حتی در صورت عندالاستطاعه بودن مهریه، ابتدا سعی می کنند تکلیف مهریه رو روشن کنن. اگه مرد توانایی پرداخت نداشته باشه، ممکنه دادگاه حکم طلاق رو صادر کنه ولی پرداخت مهریه رو موکول به زمانی کنه که مرد استطاعت پیدا می کنه. یعنی مهریه از بین نمیره و به عهده مرد باقی می مونه تا زمانی که بتواند آن را بپردازد.

مهریه یک حق مالی مهم و پشتوانه زندگیه، اما از اون مهم تر، تفاهم و عشقه که می تونه پایه زندگی مشترک رو محکم کنه. پس موقع انتخاب مهریه، اول به تفاهم و شرایط واقعی خودتون فکر کنید.

خلاصه بگم که مهریه، چه عندالمطالبه باشه و چه عندالاستطاعه، همون اول راه یه تعهد بزرگه که مرد گردن می گیره. انتخاب هر کدوم از این مدل ها، پیامدهای حقوقی و مالی خودش رو داره و می تونه حسابی تو آینده زندگی مشترک تاثیر بذاره. مهریه عندالمطالبه به زن قدرت مطالبه فوری و حق حبس میده، اما می تونه مرد رو درگیر چالش های مالی و حتی زندان کنه. از اون طرف، مهریه عندالاستطاعه فشار رو از دوش مرد کم می کنه، اما مطالبه اش برای زن نیاز به اثبات استطاعت مالی مرد داره که خب کار آسونی نیست.

پس، مهم ترین چیزی که باید تو خاطرمون بمونه، انتخاب آگاهانه و مطابق با شرایط و توافقات دو طرفه. قبل از اینکه تصمیم بگیریم، خوب فکر کنیم، مشورت کنیم و بعد با چشم باز راهی رو انتخاب کنیم که هم برای خودمون و هم برای شریک زندگیمون، بهترین و عادلانه ترین گزینه باشه. یادمون باشه، یه زندگی مشترک موفق، با تصمیمات آگاهانه و احترام متقابل ساخته میشه، نه با قوانین پیچیده.