مونتاژ یا خودروی داخلی؟

معماری نظام تنظیم گری صنعت خودرو در ساختار حاکمیت به نحوی است که یک راهبرد بلندمدت در صنعت خودرو که مورد مفاهمه تصمیم گیران و سیاست گذاران بخش خودرو کشور باشد وجود ندارد و هنوز تصمیمات اساسی در خصوص مدل توسعه این صنعت گرفته نشده است. 

از همین رو است که طی سه دهه گذشته دائماً این صنعت شاهد نوسان مداوم در حرکت میان توسعه برند داخلی و مونتاژی خودرو های بین المللی بوده است و سیاست گذاران نتوانسته اند که یک مسیر مشخصی را هدف گذاری کرده و خودروسازان را به سمت آن هدایت کنند.

براساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در دهه ۱۳۷۰ سیاست افزایش عمق داخلی سازی در خودرو های پژو ۴۰۵ پیکان و پراید و پس از آن طراحی و تولید خودروی سمند در دستور کار قرار گرفت اما به فاصله اندک پس از آن استراتژی خودروسازی کشور در ابتدای دهه ۱۳۸۰ به سمت خودرو های مونتاژی فرانسوی تغییر جهت داد و مونتاژ پژو ۲۰۶ و رنو ال ۹۰ به کار ویژه اصلی خودروسازان تبدیل شد. 

سپس در نیمه دوم دهه ۱۳۸۰ ایران خودرو به سمت طراحی موتور داخلی حرکت کرد و در ابتدای دهه ۱۳۹۰ اهداف خودروسازان طراحی و تولید دو خودروی تیبا و دنا شد. اما در ادامه و پس از امضای برجام در سال ۱۳۹۶ مجدداً هر دو شرکت ایران خودرو و سایپا قرارداد بلندمدت مونتاژ خود را با پژو سیتروئن به امضا رساندند.

در حال حاضر دو خودروساز بزرگ کشور هم محصولات تمام داخلی را عرضه می کنند و هم خودرو های مونتاژی را ارائه می دهند. اخیرا نیز با آزاد شدن واردات خودرو هر دو خودروساز در زمینه واردات نیز فعالیت داشته و محصولاتی را در بازار عرضه کرده اند؛ بنابراین باید گفت که محصولات ایران خودرو و سایپا به سه دسته کلی داخلی مونتاژی و وارداتی تقسیم می شوند.

امروز در ادبیات سیاست گذاری به این نکته تأکید می شود که برای توفیق سیاست گذاری وجود همگرایی و هماهنگی میان سیاست گذاران الزامی است. در این مسیر با توجه به وجود نااطمینانی در آینده شکل گیری یک چشم انداز مشترک میان دست اندرکاران اجرایی که به وزن دهی خاصی به منافع و مضرات انجام سیاست منجر می شود یک شرط لازم توفیق سیاست ها را می سازد. 

این در حالی است که سیاست گذاری صنعت خودرو ناشی از تغییرات سیاست کلان دولت ها دائماً دستخوش تغییر بوده و سیاست گذاران و بازیگران کلیدی این حوزه هنوز نتوانسته اند به یک چشم انداز مشترک دست یابند.

پیش شرط سیاست گذاری صحیح در صنعت خودرو وجود یک چشم انداز مشترک است که مطابق آن الگوی توسعه صنعت خودرو تدوین شده و همه نیرو ها در آن جهت بسیج شوند.