نقرس چیست؟

نقرس یک نوع آرتریت یا همان التهاب مفصل دردناکه که وقتی مقدار اسید اوریک توی بدنمون زیادی بالا می ره، اتفاق میفته. این اسید اوریک اضافی، کم کم تبدیل به کریستال های ریز و تیزی میشه که توی مفاصل، مخصوصاً مفصل شست پا، جمع میشن و باعث درد و تورم شدید میشن. این حملات نقرس، معمولاً یهویی میان و میرن، اما قابل کنترلن.

شاید شنیده باشید که نقرس رو بیماری پادشاهان می نامن. این اسم نشون میده که از قدیم الایام هم این بیماری شناخته شده بوده. قدیم ها فکر می کردن فقط آدم های پولدار و اونایی که زیاد گوشت قرمز و الکل مصرف می کنن، دچارش میشن؛ اما واقعیت اینه که هر کسی می تونه بهش مبتلا بشه و اصلاً هم شوخی بردار نیست. دردش می تونه حسابی زمین گیرتون کنه و کیفیت زندگیتون رو بیاره پایین. اما نگران نباشید، با شناختن این بیماری، علائمش و راه های پیشگیری و درمان، می تونید حسابی کنترلش کنید و اجازه ندید زندگیتون رو مختل کنه.

نقرس چیه اصلاً؟ آشنایی با این دردسر مشترک!

بگذارید خیلی ساده و خودمونی بگیم، نقرس یه جور آرتریت التهابیه. آرتریت یعنی التهاب مفصل، و التهابی یعنی اینکه مفصل تون داغ میشه، قرمز میشه، ورم می کنه و درد می گیره. حالا این التهاب توی نقرس از کجا میاد؟ داستان از این قراره که یه ماده ای داریم به اسم اسید اوریک. این اسید اوریک یه محصول جانبی از سوخت وساز موادی به نام پورین تو بدن ماست. پورین ها هم توی بعضی غذاها و نوشیدنی ها پیدا میشن و هم به صورت طبیعی تو بدن خودمون تولید میشن.

معمولاً کلیه های ما کارشون رو بلدن و اسید اوریک رو از خون فیلتر می کنن و از طریق ادرار دفعش می کنن. اما گاهی اوقات، بدن ما زیادی اسید اوریک تولید می کنه، یا کلیه ها تنبل میشن و نمی تونن این مقدار زیاد رو دفع کنن. نتیجه چی میشه؟ اسید اوریک تو خون بالا میره و کم کم به شکل کریستال های سوزنی شکل در میاد. این کریستال ها میرن و تو مفاصل (بیشتر جاها خنک تر بدن مثل انگشت شست پا) جا خوش می کنن. وقتی این کریستال ها جمع میشن، بدن بهشون واکنش نشون میده و یه التهاب شدید ایجاد میشه که همون حمله ی نقرسه. مثل این می مونه که خرده شیشه های ریز تو مفصل تون گیر کرده باشه و هر حرکتی، یه درد وحشتناک به دنبال داشته باشه.

داستان اسید اوریک و پورین ها: ریشه مشکل کجاست؟

همونطور که گفتیم، اسید اوریک از تجزیه پورین ها تو بدن به وجود میاد. پورین ها ترکیبات طبیعی تو سلول های بدن ما هستن و تو خیلی از غذاها هم پیدا میشن. وقتی این پورین ها تجزیه میشن، اسید اوریک تولید میشه. حالا اگه میزان پورین هایی که از غذا می خوریم زیاد باشه، یا بدن خودش بیش از حد پورین تولید کنه، یا کلیه ها نتونن اسید اوریک رو خوب دفع کنن، تعادل به هم می خوره و سطح اسید اوریک تو خون بالا میره. این بالا رفتن اسید اوریک تو خون رو بهش میگن هایپراوریسمی (Hyperuricemia). یادتون باشه، هایپراوریسمی لزوماً به معنی نقرس نیست، خیلی ها اسید اوریک بالایی دارن ولی هرگز نقرس نمی گیرن؛ اما اگه این هایپراوریسمی ادامه پیدا کنه، احتمال تشکیل کریستال های اورات و حمله نقرس بیشتر میشه.

نقرس چند مدل داره؟ از حمله ناگهانی تا مهمان همیشگی

نقرس هم مثل خیلی از بیماری ها، انواع و اقسام مختلفی داره. دونستن این مدل ها کمک می کنه بهتر بفهمیم با چی طرف هستیم و چطور باید باهاش رفتار کنیم.

نقرس حاد: وقتی درد ناگهانی حمله می کنه.

این مدل شایع ترین نوع نقرسه و همون چیزیه که اکثر مردم ازش صحبت می کنن. یهو، معمولاً نصف شب یا صبح زود، یه درد خیلی شدید و ناگهانی تو یه مفصل، معمولاً شست پا، شروع میشه. مفصل داغ میشه، قرمز میشه، ورم می کنه و حتی وزن یه ملافه هم روش غیرقابل تحمله! این حمله ممکنه چند روز یا تا یکی دو هفته طول بکشه و بعد خودبه خود آروم بشه. اما اگه درمان نشه، دوباره برمی گرده.

نقرس مزمن: دیگه مهمون همیشگی شده!

اگه حملات نقرس همین جوری تکرار بشن و درمان مناسبی صورت نگیره، بیماری وارد فاز مزمن میشه. تو این حالت، ممکنه دوره های درد طولانی تر بشن و مفاصل بیشتری درگیر بشن. این وضعیت می تونه به مفصل ها آسیب جدی بزنه و حتی باعث تخریب غضروف و استخوان مفصل بشه.

توفی: وقتی کریستال ها جا خوش می کنن.

در نقرس مزمن و درمان نشده، کریستال های اسید اوریک ممکنه دیگه فقط تو مفصل ها نمونن و زیر پوست یا تو بافت های نرم دیگه بدن رسوب کنن. این رسوب ها به شکل گره های کوچیک یا بزرگ در میان که بهشون توفی میگن. توفی ها معمولاً دردناک نیستن، اما می تونن بدشکل باشن و اگه توفی ها بزرگ بشن، ممکنه به مفصل ها و بافت های اطراف آسیب بزنن.

نقرس کاذب: این یکی فرق داره، گول نخورید!

شاید اسم نقرس کاذب رو هم شنیده باشید. این بیماری خیلی شبیه نقرسه، یعنی همون علائم درد و تورم مفصل رو داره، اما علت اصلیش فرق می کنه. تو نقرس کاذب، به جای کریستال های اسید اوریک، کریستال های دیگه (کلسیم پیروفسفات) تو مفصل جمع میشن. تشخیص این دوتا از هم مهمه، چون درمانشون متفاوته. پس حواستون باشه، هر درد مفصلی لزوماً نقرس نیست و حتماً باید دکتر تشخیص بده.

علائم نقرس: بدنتون چی می خواد بهتون بگه؟

نقرس یه بیماریه که با علائم کاملاً مشخص و گاهی خیلی ترسناک خودش رو نشون میده. اگه این علائم رو شناختید، می تونید سریع تر به فکر درمان بیفتید و نذارید کار به جاهای باریک بکشه. علائم نقرس معمولاً یهویی و بدون خبر قبلی ظاهر میشن و اغلب اوقات تو شب یا صبح زود آدم رو از خواب بیدار می کنن. بیایید با هم ببینیم این هشداردهنده های بدن چی هستن:

درد وحشتناک مفصل: انگار آتش گرفته!

اولین و مشخص ترین علامت نقرس، درد شدید و ناگهانی تو یه مفصله. این درد می تونه اونقدر وحشتناک باشه که انگار مفصلتون داره می سوزه یا زیر فشار زیادیه. شدت درد معمولاً تو ۴ تا ۱۲ ساعت اول به اوج خودش می رسه و بعد کم کم فروکش می کنه. اکثر اوقات (حدود ۵۰ درصد مواقع) این درد تو مفصل شست پا ظاهر میشه، اما ممکنه تو مچ پا، زانو، آرنج، مچ دست، یا حتی انگشت های دیگه دست و پاتون هم اتفاق بیفته.

تورم، قرمزی و داغی: مفصل ورم کرده و ملتهب.

مفصلی که درگیر نقرس میشه، حسابی ورم می کنه. پوست روی اون ناحیه قرمز یا بنفش میشه و وقتی لمسش می کنید، حسابی داغه. اینا همش نشونه ی التهاب شدیدیه که کریستال های اسید اوریک تو مفصل ایجاد کردن. گاهی اوقات پوست روی مفصل اونقدر کشیده میشه که براق به نظر میاد.

دست زدن ممنوع! حساسیت شدید به لمس.

مفصل درگیر نقرس اونقدر حساس میشه که حتی کوچیک ترین لمس، حتی وزن یه ملافه نازک هم می تونه درد رو چند برابر کنه. فرض کنید تو اوج حمله نقرس باشید و یه نفر تصادفی پاتون رو لمس کنه، ممکنه از درد سرتون به سقف بخوره!

حرکت دیگه سخته: محدودیت تو راه رفتن و کارها.

با این همه درد و تورم، طبیعیه که نتونید مفصلتون رو مثل قبل حرکت بدید. دامنه حرکتی مفصل کم میشه و ممکنه راه رفتن، خم و راست کردن انگشت ها یا حتی گرفتن یه وسیله ساده هم براتون سخت بشه. این محدودیت اگه حملات تکرار بشن و درمان نشه، می تونه دائمی هم بشه.

کجاها بیشتر درگیر می شه؟ شست پا سلطان نقرسه!

همونطور که گفتیم، شست پا اولین و شایع ترین محل درگیری نقرسه. به این وضعیت میگن پوداگرا (Podagra). اما این به این معنی نیست که نقرس فقط شست پا رو درگیر می کنه. بیایید ببینیم دیگه کجاها ممکنه این مهمون ناخوشایند جا خوش کنه:

شست پا (پوداگرا): از همه شایع تره.

حدود نصف موارد نقرس با درد شدید تو مفصل شست پا شروع میشه. دلیلش هم اینه که این مفصل معمولاً خنک تر از بقیه نقاط بدنه و کریستال های اسید اوریک تو دمای پایین تر راحت تر تشکیل میشن و رسوب می کنن.

مفاصل دیگه: مچ، زانو، دست و…

بعد از شست پا، مفاصل دیگه مثل مچ پا، زانو، مچ دست، انگشتان دست و حتی آرنج هم ممکنه درگیر بشن. اگه نقرس درمان نشه و مزمن بشه، ممکنه چندین مفصل به صورت همزمان یا متناوب دچار حمله بشن.

حملات نقرس چه شکلیه؟ می آد و می ره؟

بله، حملات نقرس معمولاً دوره ای هستن. یعنی یه حمله شروع میشه، اوج می گیره، و بعد کم کم آروم میشه و ممکنه برای مدتی هیچ علائمی نداشته باشید. این دوره بدون علامت رو بهش میگن دوره بدون حمله. اما اگه درمان مناسب انجام نشه، حملات دوباره تکرار میشن و هر بار ممکنه شدیدتر و طولانی تر بشن و مفاصل بیشتری رو درگیر کنن. به همین خاطر، پیگیری درمان خیلی مهمه.

کی باید دکتر بریم؟ جدی بگیرید!

اگه یهو دچار درد شدید و ناگهانی تو یه مفصل، مخصوصاً شست پا، همراه با تورم، قرمزی و داغی شدید، حتماً و در اسرع وقت به پزشک (ترجیحاً متخصص روماتولوژی) مراجعه کنید. اگه همزمان با این علائم تب هم داشتید، دیگه اصلاً نباید معطل کنید، چون ممکنه نشونه عفونت باشه و نیاز به بررسی فوری داره. یادتون باشه، نقرس اگه درمان نشه، می تونه آسیب های جدی و دائمی به مفاصلتون بزنه، پس این زنگ خطرها رو جدی بگیرید!

چرا نقرس می گیریم؟ رمز و راز اسید اوریک بالا

قبلاً بهش اشاره کردیم، اما حالا می خوایم یه کم عمیق تر به ماجرا نگاه کنیم. نقرس یه بیماری پیچیده ست که فقط یه عامل واحد نداره، بلکه مجموعه ای از عوامل دست به دست هم میدن تا این کریستال های دردسرساز تو مفصل هامون جا خوش کنن. اصلی ترین ریشه نقرس، همون بالا رفتن اسید اوریک تو خونه.

هایپراوریسمی یا اوریک اسید بالا: قاتل خاموش!

اسید اوریک بالای خون یا همون هایپراوریسمی، ستون فقرات بیماری نقرسه. وقتی سطح اسید اوریک تو خون از یه حد مشخصی (معمولاً حدود ۷ میلی گرم در دسی لیتر) بالاتر میره، احتمال تشکیل کریستال های اورات زیاد میشه. حالا چرا این اتفاق میفته؟

1. تولید زیاد: گاهی بدن ما خودش بیش از حد اسید اوریک تولید می کنه. این می تونه به خاطر رژیم غذایی نامناسب، بعضی بیماری ها یا حتی ژنتیک باشه.
2. دفع کم: تو بیشتر موارد، مشکل اصلی اینجاست که کلیه ها نمی تونن اسید اوریک رو به اندازه کافی از بدن دفع کنن. این یعنی کلیه هامون یه جورایی تنبلی می کنن.

ترکیب این دوتا عامل، یعنی تولید زیاد و دفع کم، باعث میشه سطح اسید اوریک تو خون بالا بمونه و زمینه برای رسوب کریستال ها تو مفاصل فراهم بشه.

چطور کریستال ها درست می شن؟

وقتی اسید اوریک تو خون بالا میره، تو یه شرایط خاصی (مثل دمای پایین تر مفاصل، تغییرات pH و فشار) شروع به کریستالی شدن می کنه. این کریستال ها، که اسمشون مونوسدیم اورات هست، مثل سوزن های خیلی ریز و تیز هستن. وقتی این سوزن ها تو مفصل جمع میشن، سیستم ایمنی بدن ما بهشون به چشم یه مهاجم نگاه می کنه و برای مبارزه باهاشون، یه واکنش التهابی شدید ایجاد می کنه. این واکنش التهابی همون چیزیه که ما به اسم حمله نقرس می شناسیم.

نقش غذامون تو نقرس: مواظب پورین ها باشید!

رژیم غذایی نقش مهمی تو بالا رفتن اسید اوریک داره، چون بعضی غذاها پر از پورین هستن. حالا پورین تو چه چیزهایی پیدا میشه؟

• گوشت قرمز و احشاء: گوشت گاو، گوساله، جگر، دل، قلوه و مغز حیوانات پر از پورین هستن.
• غذاهای دریایی خاص: ساردین، آنچوی، صدف، ماهی تن و بعضی دیگه از غذاهای دریایی هم پورین زیادی دارن.
• نوشیدنی های شیرین شده با فروکتوز: نوشابه ها، آبمیوه های صنعتی و هر چیزی که با شربت ذرت با فروکتوز بالا شیرین شده باشه، می تونه سطح اسید اوریک رو ببره بالا. فروکتوز باعث میشه بدن پورین بیشتری تولید کنه.
• الکل: به خصوص آبجو و مشروبات الکلی، حسابی تو افزایش اسید اوریک دست دارن. الکل هم تولید اسید اوریک رو زیاد می کنه و هم دفعش رو از کلیه ها کم می کنه.

البته نه اینکه اگه یه بار از این غذاها خوردید، سریع نقرس بگیرید! قضیه اینه که مصرف زیاد و مکرر اینا، تو درازمدت می تونه زمینه رو برای نقرس فراهم کنه.

کلیه ها و نقرس: مشکل از دفع هم هست.

تو ۹۰ درصد موارد، مشکل اصلی نقرس از دفع ناقص اسید اوریک توسط کلیه هاست. کلیه ها ممکنه به دلایل مختلفی نتونن وظیفه شون رو خوب انجام بدن. مثلاً بعضی بیماری های کلیوی، دیابت یا حتی مصرف بعضی داروها می تونن باعث بشن کلیه ها تو دفع اسید اوریک لنگ بزنن. وقتی کلیه ها نتونن اسید اوریک رو به اندازه کافی دفع کنن، این ماده تو خون جمع میشه و همون داستان کریستال ها و حملات نقرس تکرار میشه.

چه کسایی بیشتر در خطر نقرس هستن؟

نقرس یه بیماریه که ممکنه برای هر کسی پیش بیاد، اما بعضی افراد بیشتر در معرض خطر ابتلا بهش هستن. اگه شما هم جزء این گروه ها هستید، باید بیشتر حواستون به خودتون باشه و اقدامات پیشگیرانه رو جدی بگیرید. بیایید ببینیم این عوامل خطر چی ها هستن:

رژیم غذایی: هرچی دم دست بود نخورید!

همونطور که گفتیم، غذاهای پر پورین و نوشیدنی های شیرین شده با فروکتوز و الکل، دوستان نزدیک نقرس هستن. اگه رژیم غذایی شما شامل مقدار زیادی گوشت قرمز، جگر، غذاهای دریایی خاص، نوشابه و آبجو باشه، حسابی ریسک ابتلا به نقرس رو بالا می برید.

اضافه وزن و چاقی: بار اضافه روی مفاصل.

چاقی فقط یه مشکل ظاهری نیست، یه عالمه بیماری رو با خودش میاره، از جمله نقرس. اگه اضافه وزن دارید یا چاق هستید، بدنتون اسید اوریک بیشتری تولید می کنه و کلیه هاتون هم برای دفع اون باید حسابی زور بزنن. این فشار مضاعف، احتمال ابتلا به نقرس رو بالا می بره.

بیماری های دیگه: رفیق بازی نقرس با بقیه مشکلات.

نقرس معمولاً تنها نمیاد و با بیماری های دیگه ای هم دوست میشه. بعضی بیماری ها، خطر ابتلا به نقرس رو زیاد می کنن:

• فشار خون بالا و بیماری های قلبی: این بیماری ها می تونن روی عملکرد کلیه تاثیر بذارن.
• دیابت و سندرم متابولیک: این مشکلات هم با بالا رفتن اسید اوریک تو بدن ارتباط دارن.
• بیماری های کلیوی: اگه کلیه ها خودشون مشکل داشته باشن، دیگه نمی تونن اسید اوریک رو درست دفع کنن.
• پسوریازیس و بعضی سرطان های خون: این بیماری ها هم می تونن باعث افزایش تولید اسید اوریک بشن.

داروهایی که کار دستمون میدن.

بعضی داروها هم می تونن سطح اسید اوریک رو بالا ببرن و خطر نقرس رو زیاد کنن. مثلاً:

• دیورتیک های تیازیدی: داروهایی هستن که برای درمان فشار خون بالا استفاده میشن.
• آسپرین با دوز پایین: حتی دوزهای پایین آسپرین هم می تونه تو بعضی افراد مشکل ساز باشه.
• داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی: مثل سیکلوسپورین، که بعد از پیوند عضو استفاده میشه.

ارث و ژنتیک: اگه تو خونوادتون هست، حواستون باشه.

اگه تو خانواده تون کسی نقرس داشته باشه، احتمال اینکه شما هم بهش مبتلا بشید بیشتره. ژنتیک نقش مهمی تو استعداد ابتلا به نقرس داره. پس اگه تو فامیلتون سابقه نقرس دارید، یه کم بیشتر مراقب خودتون باشید.

سن و جنسیت: آقایون بیشتر، خانوما بعد یائسگی.

نقرس تو مردها شایع تره، مخصوصاً بین سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی. دلیلش اینه که مردها معمولاً سطح اسید اوریک بالاتری دارن. اما خانم ها چی؟ اونا معمولاً تا قبل از یائسگی سطح اسید اوریکشون پایین تره و کمتر دچار نقرس میشن؛ ولی بعد از یائسگی، که سطح هورمون هاشون تغییر می کنه، ریسک ابتلاشون به نقرس به مردها نزدیک میشه.

جراحی و ضربه: گاهی محرک حمله ست.

گاهی اوقات یه جراحی بزرگ یا یه ضربه و تروما به بدن، می تونه باعث بالا رفتن ناگهانی اسید اوریک و شروع یه حمله نقرس بشه. اینجور وقتا بدن تحت استرسه و تعادلش به هم می خوره.

آپنه خواب: یه عامل پنهان.

شاید براتون عجیب باشه، اما تحقیقات نشون داده که بین آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب) و افزایش سطح اسید اوریک ارتباط وجود داره. اگه آپنه خواب دارید، ممکنه بیشتر در معرض خطر نقرس باشید.

حالا که عوامل خطر رو می دونید، بهتر می تونید سبک زندگی تون رو تنظیم کنید و اگه نیاز شد، به پزشک مراجعه کنید.

نقرس درمان نشه چی می شه؟ عوارضش رو دست کم نگیرید!

شاید فکر کنید نقرس فقط همون درد مفصلیه که میاد و میره، اما اگه جدی نگیریدش و به فکر درمان نباشید، می تونه عوارض بدی براتون داشته باشه که کیفیت زندگی تون رو حسابی تحت تاثیر قرار میده. بیاین با هم این عوارض رو بررسی کنیم:

حملات برگشتی و خرابی مفصل: درد پشت درد.

اگه نقرس رو درمان نکنید، حملات دردناک و التهابی تکرار میشن و هر بار شدیدتر و طولانی تر میشن. این حملات مکرر، کم کم به مفصل آسیب جدی می زنن. غضروف ها فرسایش پیدا می کنن و استخوان های مفصل تخریب میشن. در نتیجه، مفصل ممکنه تغییر شکل بده، دامنه حرکتش محدود بشه و دیگه نتونید کارهاتون رو مثل قبل انجام بدید.

توفی: برآمدگی های عجیب غریب.

تو نقرس مزمن و درمان نشده، کریستال های اسید اوریک دیگه فقط تو مفصل ها نمی مونن. اونا زیر پوست تو بافت های نرم رسوب می کنن و گره هایی به اسم توفی رو ایجاد می کنن. توفی ها معمولاً تو گوش، انگشتان دست و پا، آرنج، یا پشت مچ پا (تاندون آشیل) دیده میشن. این برآمدگی ها معمولاً درد ندارن، اما تو حملات نقرس ممکنه متورم و حساس بشن و از نظر ظاهری هم اصلاً قشنگ نیستن. حتی اگه بزرگ بشن، می تونن به بافت های اطراف آسیب بزنن.

سنگ کلیه: مهمون ناخوانده تو مجاری ادرار.

کریستال های اسید اوریک فقط تو مفاصل رسوب نمی کنن. اونا می تونن تو مجاری ادراری هم جمع بشن و باعث تشکیل سنگ کلیه بشن. سنگ کلیه خودش یه درد وحشتناک دیگه است که اگه اندازه سنگ بزرگ باشه، ممکنه نیاز به عمل جراحی هم داشته باشه.

نارسایی مزمن کلیه: خطر جدی!

اگه کریستال های اسید اوریک به مدت طولانی تو کلیه ها رسوب کنن، می تونن به کلیه ها آسیب بزنن و باعث نارسایی مزمن کلیه بشن. نارسایی کلیه یه وضعیت جدیه که ممکنه نیاز به دیالیز یا حتی پیوند کلیه داشته باشه. پس حواستون باشه، نقرس رو دست کم نگیرید، چون ممکنه به این عضو حیاتی بدنتون آسیب بزنه.

مشکلات قلبی عروقی: مواظب قلب و عروق باشید.

نقرس با افزایش خطر بیماری های قلبی و عروقی مثل سکته قلبی، سکته مغزی و فشار خون بالا ارتباط داره. این ارتباط ممکنه به خاطر التهاب مزمنی باشه که تو بدن ایجاد می کنه، یا به خاطر بیماری های زمینه ای مشترک مثل دیابت و چاقی که هم با نقرس و هم با بیماری های قلبی عروقی در ارتباط هستن.

بالاخره نقرس خطرناکه یا نه؟

نقرس اگه درمان نشه، قطعاً خطرناکه! به تنهایی شاید آدم رو نکشه، اما عوارضش می تونه زندگی آدم رو جهنم کنه و حتی ریسک ابتلا به بیماری های مرگبار دیگه مثل نارسایی قلبی و سکته مغزی رو بالا ببره. پس حرف آخر رو بشنوید: نقرس رو جدی بگیرید و درمانش رو دنبال کنید تا باهاش کنار بیاید، نه اینکه اجازه بدید زندگیتون رو به خطر بندازه.

چطور نقرس رو تشخیص می دن؟ روش های پزشکی.

تشخیص نقرس فقط با گفتن علائم به دکتر نیست. پزشک باید مطمئن بشه که دردی که دارید، واقعاً از نقرسه و با بیماری های دیگه ای مثل عفونت مفصل یا انواع دیگه آرتریت اشتباه گرفته نمیشه. برای همین، یه سری معاینات و آزمایش ها لازم میشه:

حرف زدن با دکتر و معاینه: اولین قدم.

وقتی به دکتر مراجعه می کنید، اولین کاری که می کنه اینه که ازتون سؤال می پرسه: دردتون کی شروع شد؟ چقدر شدیده؟ آیا تورم و قرمزی هم دارید؟ چه غذاهایی می خورید؟ سابقه خانوادگی نقرس دارید؟ بعد از شنیدن این حرف ها، مفصل دردناک رو معاینه می کنه و به دنبال علائم التهاب مثل قرمزی، تورم و داغی میگرده. این اطلاعات خیلی مهمن، چون سرنخ های اولیه رو به دکتر میدن.

آزمایش مایع مفصلی: روش طلایی تشخیص.

اگه دکتر به نقرس مشکوک بشه، بهترین راه برای تشخیص قطعی، آزمایش مایع مفصلیه. تو این روش، پزشک با یه سوزن خیلی ظریف، یه مقدار از مایع داخل مفصل دردناک رو می کشه (این کار ممکنه یه کم درد داشته باشه، ولی لازمه). بعد این مایع رو زیر میکروسکوپ بررسی می کنن. اگه کریستال های مونوسدیم اورات رو توش پیدا کنن، تشخیص نقرس قطعیه. این روش رو بهش میگن روش طلایی تشخیص نقرس.

آزمایش خون: یه سرنخ، نه قطعیت.

آزمایش خون برای اندازه گیری سطح اسید اوریک تو خون هم انجام میشه. اگه اسید اوریکتون بالا باشه، یه سرنخ برای نقرسه. اما یادتون باشه، این آزمایش به تنهایی کافی نیست! چرا؟ چون:

• خیلیا هستن که اسید اوریکشون بالاست ولی هرگز نقرس نمی گیرن.
• بعضی وقتا تو اوج حمله نقرس، ممکنه سطح اسید اوریک تو خون نرمال باشه، چون کریستال ها تو مفصل جمع شدن و از خون خارج شدن.

پس آزمایش خون فقط یه کمک کننده ست و باید در کنار بقیه روش ها تفسیر بشه.

عکس و سونوگرافی: دیدن اوضاع از نزدیک.

روش های تصویربرداری هم می تونن تو تشخیص نقرس کمک کننده باشن:

عکس رادیولوژی (X-ray): رد کردن بقیه مشکلات.

عکس رادیولوژی تو اوایل بیماری نقرس ممکنه چیز خاصی نشون نده. اما می تونه به رد کردن سایر دلایل درد مفصل مثل شکستگی یا انواع دیگه آرتریت کمک کنه. تو نقرس مزمن، رادیولوژی می تونه آسیب های مفصلی ناشی از رسوب کریستال ها رو نشون بده.

سونوگرافی: دیدن کریستال ها.

سونوگرافی یه روش خوبیه که می تونه کریستال های اورات رو تو مفصل یا حتی توفی های زیر پوست رو نشون بده.

DECT: پیشرفته ترین روش.

توموگرافی کامپیوتری با انرژی دوگانه یا همون DECT (Dual-Energy CT) یه روش تصویربرداری پیشرفته ست که می تونه رسوب کریستال های اورات رو تو مفاصل به طور دقیق تشخیص بده. البته این روش گرونه و معمولاً تو همه جا در دسترس نیست.

فرقش با بقیه بیماری ها چیه؟ تشخیص افتراقی.

یکی از کارهای مهم پزشک، تشخیص افتراقی نقرسه. یعنی اینکه نقرس رو از بیماری های دیگه ای که علائم مشابهی دارن، جدا کنه. بیماری هایی مثل عفونت مفصلی، شبه نقرس، آرتروز یا حتی آرتریت روماتوئید ممکنه علائم شبیه نقرس داشته باشن. به همین دلیل، انجام همه این آزمایش ها و معاینات لازمه تا پزشک بتونه تشخیص درست و دقیقی بده و درمان مناسب رو شروع کنه.

درمان نقرس: چطور باهاش کنار بیایم و کنترلش کنیم؟

خوشبختانه، نقرس یه بیماری قابل کنترله و اگه درست درمان بشه، می تونید از حملات دردناک جلوگیری کنید و زندگی نرمالی داشته باشید. هدف اصلی درمان، هم کنترل درد و التهاب تو حملات حاد و هم کاهش طولانی مدت سطح اسید اوریک تو بدنه تا از حملات بعدی و عوارضش جلوگیری بشه. بیاین ببینیم دکترها چطور این بیماری رو کنترل می کنن:

هدف از درمان: درد کمتر، زندگی بهتر.

درمان نقرس یه جور مدیریت کردن بیماریه. هدف اینه که:

• درد وحشتناک حملات رو تسکین بدیم.
• التهاب مفصل رو کم کنیم.
• جلوی حملات بعدی رو بگیریم.
• سطح اسید اوریک رو تو بدن پایین بیاریم و نگه داریم.
• از عوارض جدی مثل آسیب مفصلی یا سنگ کلیه جلوگیری کنیم.

وقتی نقرس حمله می کنه: درمان اورژانسی.

وقتی حمله نقرس شروع میشه، اولویت با کم کردن درد و التهابه. برای این کار، معمولاً از داروهای زیر استفاده میشه:

NSAIDs: مسکن های قوی.

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن، ناپروکسن یا ایندومتاسین، حسابی تو کم کردن درد و التهاب تو حملات حاد نقرس کمک می کنن. این داروها هم بدون نسخه و هم با نسخه قوی تر موجودن. البته باید با احتیاط مصرف بشن، چون ممکنه عوارضی مثل درد معده، خونریزی یا زخم معده داشته باشن.

کلشی سین: داروی خاص نقرس.

کلشی سین یه داروی قدیمی و خیلی موثره که مخصوص درمان التهاب نقرس ساخته شده. این دارو می تونه درد رو به طور چشمگیری کاهش بده. اما ممکنه عوارضی مثل تهوع، استفراغ و اسهال داشته باشه، مخصوصاً اگه دوزش بالا باشه. معمولاً دوز پایینش برای جلوگیری از حملات بعدی تجویز میشه.

کورتون ها: برای التهاب شدید.

کورتیکواستروئیدها یا همون کورتون ها، مثل پردنیزون، برای التهاب های خیلی شدید استفاده میشن. این داروها رو میشه به صورت قرص مصرف کرد یا مستقیم به مفصل دردناک تزریق کرد. کورتون ها خیلی قوی هستن و سریع التهاب رو کم می کنن، اما عوارض جانبی خاص خودشون رو هم دارن، مثل تغییرات خلقی، افزایش قند خون و فشار خون.

پگلوتیکاس: وقتی دیگه هیچ راهی نمونده.

این دارو برای موارد خیلی شدید و مقاوم به درمان نقرس استفاده میشه. پگلوتیکاس به صورت تزریقی و برای بیمارانی که به داروهای دیگه جواب نمیدن، تجویز میشه.

کمک های دیگه: استراحت و کمپرس یخ.

علاوه بر داروها، استراحت دادن به مفصل درگیر و استفاده از کمپرس سرد (یخ) می تونه به تسکین درد و کاهش تورم کمک کنه. یادتون باشه، هرگز روی مفصل دردناک گرما نگذارید، چون التهاب رو بیشتر می کنه.

درمان طولانی مدت: کنترل اسید اوریک برای همیشه.

بعد از اینکه حمله حاد نقرس کنترل شد، نوبت به درمان طولانی مدت میرسه. این مرحله برای اینه که سطح اسید اوریک تو بدن پایین بیاد و ثابت بمونه تا از حملات بعدی و عوارض جدی جلوگیری بشه. این داروها معمولاً برای مدت طولانی و حتی تا آخر عمر مصرف میشن:

آلوپورینول و فبوکسوستات: کاهش تولید اسید اوریک.

این داروها، که بهشون مهارکننده های گزانتین اکسیداز (XOIs) میگن، تولید اسید اوریک رو تو بدن کم می کنن. آلوپورینول رایج ترین داروی این دسته ست و خیلی موثره. فبوکسوستات هم گزینه دیگه ایه که برای بعضی افراد تجویز میشه، مخصوصاً اگه به آلوپورینول حساسیت داشته باشن یا مشکل کلیوی داشته باشن. این داروها رو باید طبق دستور پزشک مصرف کرد و نباید یهو قطعشون کرد.

پروبنسید: کمک به دفع اسید اوریک.

پروبنسید یه داروی دیگه ست که به کلیه ها کمک می کنه اسید اوریک بیشتری رو از بدن دفع کنن. این دارو بیشتر تو افرادی استفاده میشه که کلیه هاشون تو دفع اسید اوریک مشکل دارن. پروبنسید هم ممکنه عوارضی مثل درد معده یا سنگ کلیه داشته باشه، پس باید تحت نظر پزشک مصرف بشه.

پیگیری منظم: درمان رو نصفه رها نکنید.

مهم ترین نکته اینه که درمان نقرس رو نصفه رها نکنید! حتی اگه احساس خوبی دارید و دیگه حمله نقرس ندارید، باید داروهای پیشگیرانه رو ادامه بدید و به طور منظم به پزشک مراجعه کنید تا سطح اسید اوریکتون پایش بشه. درمان منظم و پیوسته، کلید کنترل موفقیت آمیز نقرس و جلوگیری از آسیب های جدی اونه.

پیشگیری و اصلاح سبک زندگی: زمام بیماری تو دستای شماست!

داروها خیلی کمک می کنن، اما هیچ چیز مثل یه سبک زندگی سالم نمی تونه تو پیشگیری و کنترل نقرس موثر باشه. بخش زیادی از زمام این بیماری دست خود شماست. اگه بتونید عادت های غذایی و سبک زندگی تون رو اصلاح کنید، می تونید حملات نقرس رو به حداقل برسونید و حتی دیگه هیچ حمله ای رو تجربه نکنید. بیاین با هم ببینیم چطور میشه این کارو کرد:

رژیم غذایی مناسب نقرس: چی بخوریم، چی نخوریم؟

رژیم غذایی یکی از مهم ترین ستون های پیشگیری و کنترل نقرسه. باید حواستون به پورین ها باشه و یه سری غذاها رو محدود کنید:

غذاهای ممنوعه (پر پورین): گوشت قرمز، دل و جگر، بعضی غذاهای دریایی.

اینا رو باید تا حد امکان کم کنید یا از رژیم غذاییتون حذف کنید:

• گوشت قرمز (مخصوصاً گوشت گاو و گوساله)
• احشاء داخلی حیوانات مثل جگر، دل، قلوه، مغز
• بعضی غذاهای دریایی مثل ساردین، آنچوی، صدف، ماهی تن

این غذاها پورین زیادی دارن و سطح اسید اوریک رو حسابی بالا می برن.

الکل و نوشیدنی های شیرین: پرهیز کنید!

اگه نقرس دارید، باید مصرف الکل رو به حداقل برسونید یا کلاً کنار بذارید. آبجو به خصوص خیلی بده. نوشیدنی های شیرین شده با فروکتوز (مثل نوشابه و آبمیوه های صنعتی) هم ممنوع! اینا هم باعث افزایش تولید اسید اوریک میشن.

آب زیاد: دوست کلیه هاتون.

روزانه حداقل ۸ تا ۱۰ لیوان آب بنوشید. آب زیاد به کلیه هاتون کمک می کنه اسید اوریک رو بهتر دفع کنن و احتمال تشکیل سنگ کلیه رو هم کم می کنه. آب بهترین نوشیدنیه، پس حسابی آب بنوشید!

لبنیات کم چرب و ویتامین C: سپر دفاعی!

تحقیقات نشون داده که مصرف محصولات لبنی کم چرب می تونه اثر محافظتی در برابر نقرس داشته باشه. همچنین، مصرف ویتامین C هم می تونه به کاهش سطح اسید اوریک کمک کنه. می تونید ویتامین C رو از مرکبات، فلفل دلمه ای، کیوی و سایر میوه ها و سبزیجات دریافت کنید.

سبزیجات و حبوبات: نگران نباشید.

برخلاف تصور بعضی ها، مصرف سبزیجات پر پورین مثل اسفناج، قارچ، مارچوبه، و حبوبات (عدس، لوبیا) برای افراد مبتلا به نقرس لزوماً مضر نیست و حتی مفیدن. پورین های گیاهی مثل پورین های حیوانی مشکل ساز نیستن.

قهوه و چای: تاثیرات مثبت.

بعضاً مطالعات نشون داده که مصرف قهوه (نه چای) می تونه با کاهش خطر ابتلا به نقرس همراه باشه. البته این به این معنی نیست که زیاده روی کنید، اما نگران مصرف روزانه قهوه تون نباشید.

وزنتون رو کنترل کنید: سبک باشیم!

اگه اضافه وزن یا چاقی دارید، حتماً یه برنامه برای کاهش وزن تدریجی و سالم داشته باشید. کاهش وزن، تولید اسید اوریک رو کم می کنه و دفعش رو آسون تر. اما یادتون باشه، رژیم های خیلی سخت و گرسنگی طولانی مدت می تونن برعکس، باعث افزایش موقت اسید اوریک بشن، پس با احتیاط و زیر نظر متخصص تغذیه وزن کم کنید.

ورزش کنید، ولی با احتیاط.

ورزش منظم برای سلامت کلی بدن و کنترل وزن خیلی خوبه. فعالیت های هوازی سبک و کم فشار مثل پیاده روی، شنا، یا دوچرخه سواری بهترین گزینه ها هستن. فقط حواستون باشه تو اوج حمله نقرس، به مفصل درگیر فشار نیارید و استراحت کنید.

بیماری های دیگه تون رو جدی بگیرید.

اگه بیماری های زمینه ای مثل دیابت، فشار خون بالا، یا مشکلات کلیوی دارید، حتماً اونا رو به درستی کنترل کنید. مدیریت این بیماری ها، به طور غیرمستقیم به کنترل نقرس هم کمک می کنه.

گرسنگی طولانی ممنوع: رژیم های سخت خطرناکن.

همونطور که گفتیم، گرسنگی های طولانی مدت یا رژیم های بسیار سخت می تونن باعث بشن بدن پروتئین های خودش رو تجزیه کنه و در نتیجه، اسید اوریک بالا بره. پس به فکر رژیم های سالم و متعادل باشید، نه رژیم های شوکه کننده.

---

نتیجه گیری: با نقرس دوست باشید، نه دشمن!

نقرس یه بیماریه که اگه نشناسیمش و بهش توجه نکنیم، می تونه حسابی دردسر بشه و کیفیت زندگیمون رو به خطر بندازه. اما خوشبختانه، با آگاهی و یه برنامه منظم، کاملاً قابل کنترله. اگه علائمشو زود تشخیص بدیم، به دکتر مراجعه کنیم و درمان دارویی و اصلاح سبک زندگی رو جدی بگیریم، می تونیم جلوی حملات دردناک و عوارضش رو بگیریم.

پس با نقرس دوست باشید، نه دشمن! باهاش کنار بیاید، به بدنتون گوش بدید، رژیم غذاییتون رو درست کنید، وزنتون رو کنترل کنید و همیشه تحت نظر یه پزشک متخصص باشید. اینطوری می تونید زندگی ای بدون درد و با کیفیت رو تجربه کنید و اجازه ندید این پادشاه بیماری ها شما رو زمین گیر کنه. سلامتی شما، با ارزش ترین دارایی شماست، پس ازش محافظت کنید!