نمونه رای مطالبه وجه از ضامن

وقتی صحبت از چک و مسائل حقوقی اش می شود، خیلی وقت ها اسم ضامن هم می آید وسط. نمونه رای مطالبه وجه از ضامن به ما نشان می دهد که اگر چکی برگشت بخورد و ضامنی داشته باشد، دارنده چک (کسی که طلبکار است) چطور می تواند پولش را از ضامن مطالبه کند و دادگاه ها در این زمینه چطور رای می دهند. این موضوع پیچیدگی های خاص خودش را دارد که با بررسی آرای واقعی دادگاه، همه چیز شفاف تر می شود.

داستان ضمانت در دنیای چک و سفته، یک ماجرای پرتکرار و مهم است. فکرش را بکنید، کسی به شما چکی می دهد و یک نفر هم زیر آن را امضا می کند که من ضامن می شوم. حالا اگر آن چک پاس نشود، حق با کیست و شما چطور می توانید به حق و حقوقتان برسید؟ همین جاست که پای قوانین و پیچیدگی های دادگاه وسط می آید. خیلی ها فکر می کنند تا صادرکننده چک را به دادگاه نکشانند، نمی توانند سراغ ضامن بروند، اما واقعیت حقوقی چیز دیگری است. یا شاید فکر کنید ضامن هم مثل صادرکننده باید خسارت دیرکرد را از همان اول بدهد که این هم همیشه درست نیست. در این مقاله می خواهیم با زبانی ساده و خودمانی، دقیقا همین ابهامات را برطرف کنیم و با هم ببینیم دادگاه ها در مورد مطالبه وجه از ضامن چک چه رویه ای دارند و مهم تر از همه، چند نمونه رای واقعی را زیر ذره بین بگذاریم تا قضیه برایتان روشن شود.

اینجا قرار نیست فقط خشک و خالی قانون را بخوانیم؛ می خواهیم از دل پرونده های واقعی، نکات کاربردی و مهمی را بیرون بکشیم که هم به درد دارندگان چک می خورد و هم ضامنین را با حقوق و مسئولیت هایشان آشنا می کند. پس اگر شما هم دستی بر آتش چک و ضمانت دارید، چه در جایگاه طلبکار و چه به عنوان ضامن، این مقاله برای شما نوشته شده است.

داستان ضمانت در اسناد تجاری: از کجا شروع میشه؟

قبل از اینکه سراغ رای و دادنامه و این حرف ها برویم، بیایید یک بار برای همیشه تکلیف ضمانت در اسناد تجاری مثل چک را روشن کنیم. شاید فکر کنید ضامن یعنی کسی که فقط می خواسته رفاقت را تمام کند و پایش گیر نباشد، اما در دنیای حقوقی، ضمانت تعهد بزرگی است که پایه های محکمی دارد.

تعریف ضامن در قانون تجارت

طبق قانون تجارت ما، ضامن کسی است که پرداخت وجه سندی مثل چک را در مقابل دارنده آن تضمین می کند. یعنی چی؟ یعنی اگر صادرکننده اصلی نتوانست یا نخواست پول چک را بدهد، دارنده می تواند روی ضامن حساب کند. ماده 402 قانون تجارت به طور واضح می گوید که ضمانت می تواند بدون قید و شرط باشد و ضامن هم مسئولیت تضامنی با مضمون عنه (همان صادرکننده اصلی) دارد. حالا این مسئولیت تضامنی خودش یک قضیه مهم است که جلوتر به آن می پردازیم.

ضامن با ظهرنویس و شاهد چه فرقی داره؟

یکی از اشتباهات رایج این است که بعضی ها فکر می کنند هر امضایی پشت چک، یعنی ظهرنویسی یا شاهد بودن. در حالی که این سه تا زمین تا آسمان با هم فرق دارند:

• ضامن: امضا می کند که پرداخت را تضمین کند.
• ظهرنویس: امضا می کند تا چک را به یک نفر دیگر منتقل کند. مثلاً من چکی از شما دارم، پشتش را امضا می کنم و می دهم به دوستم. حالا دوستم دارنده چک است و می تواند از من یا شما مطالبه کند.
• شاهد: در اسناد تجاری اصلا جایگاهی به نام شاهد نداریم! اگر کسی پشت چک را به عنوان شاهد امضا کند، دادگاه معمولاً آن را ضمانت تلقی می کند، مگر اینکه دلایل محکمی برای اثبات چیز دیگری وجود داشته باشد که خیلی هم نادر است. پس حواستان باشد، امضای پشت چک شوخی بردار نیست.

اصل استقلال تعهد ضامن: یعنی چی؟

این یک اصل خیلی مهم است! وقتی کسی ضامن چک می شود، تعهد او جدا و مستقل از تعهد صادرکننده اصلی است. یعنی چه؟ یعنی اگر به هر دلیلی، تعهد صادرکننده اصلی باطل شد یا مشکلی پیدا کرد (مثلاً صادرکننده چک محجور شد یا ورشکست)، این لزوماً به این معنی نیست که ضامن هم آزاد می شود. نه! ضامن سر جای خودش باقی است و باید پاسخگوی پرداخت وجه چک باشد. این اصل به دارنده چک یک اطمینان خاطر بزرگ می دهد.

اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات در اسناد تجاری

این هم یک اصل اساسی دیگر است که در پرونده های چک خیلی کاربرد دارد. معنی اش این است که ضامن نمی تواند از ایراداتی که صادرکننده چک ممکن است در مقابل دارنده داشته باشد، استفاده کند. مثلاً صادرکننده می گوید من چک را بابت یک معامله باطل داده بودم یا چک را دزدیده اند. این حرف ها ممکن است بین صادرکننده و دارنده اولیه چک مطرح باشد، اما ضامن نمی تواند با استناد به این ایرادات از پرداخت وجه چک شانه خالی کند. البته این اصل هم مثل هر قاعده ای، استثنائاتی دارد، مثلاً اگر دارنده چک با سوءنیت عمل کرده باشد.

خلاصه کلام اینکه، ضمانت در چک یک تعهد جدی است و ضامن مسئولیت مستقلی دارد که شبیه به مسئولیت صادرکننده است، اما دقیقاً هم یکسان نیست. حالا که این مفاهیم اولیه را متوجه شدیم، بریم سر اصل مطلب و ببینیم دادگاه ها چطور این قوانین را در عمل پیاده می کنند.

حق و حقوق دارنده چک: چطور از ضامن پول رو بگیریم؟

خب، چک شما برگشت خورده و فهمیده اید که این چک یک ضامن هم دارد. حالا چه باید بکنید؟ آیا حتماً باید اول سراغ صادرکننده بروید و او را به دادگاه بکشانید؟ یا می توانید یک راست بروید سراغ ضامن؟ بیایید با هم ببینیم قانون و رویه دادگاه ها در این مورد چه می گویند.

اختیار دارنده در رجوع مستقیم به ضامن

یکی از مهم ترین امتیازات دارنده چک، در ماده 403 قانون تجارت نهفته است. این ماده به دارنده چک (طلبکار) این حق را می دهد که به هر یک از مسئولین پرداخت چک (یعنی هم صادرکننده و هم ضامن) که بخواهد، مراجعه کند. این رجوع مستقیم یعنی شما لازم نیست حتماً اول از صادرکننده شکایت کنید و اگر او پول نداشت، بعد سراغ ضامن بروید. خیر! شما می توانید به انتخاب خودتان، فقط از ضامن مطالبه وجه کنید.

البته، خیلی وقت ها پیش می آید که دادگاه های بدوی (یعنی دادگاه های مرحله اول) به اشتباه، دعوای علیه ضامن را بدون حضور صادرکننده، قابل استماع نمی دانند و قرار عدم استماع دعوا صادر می کنند. اما رویه غالب دادگاه های تجدیدنظر و دیوان عالی کشور این است که چنین رایی را نقض می کنند. چرا؟ چون اصل تضامنی بودن مسئولیت و حق رجوع مستقیم دارنده را مد نظر قرار می دهند. پس اگر وکیل یا دارنده چک هستید، یادتان باشد که این حق را دارید.

آیا طرح دعوا علیه صادرکننده پیش از ضامن ضروریه؟

همان طور که بالا گفتم، رویه درست و قانونی می گوید خیر، ضروری نیست. این حق انتخاب دارنده است که از کدام یک از مسئولین پرداخت چک، یعنی صادرکننده یا ضامن یا حتی همه آن ها با هم، مطالبه وجه کند. این مسئولیت تضامنی، یعنی هر یک از آن ها به تنهایی مسئول کل بدهی هستند. پس اگر ضامن امضا کرده، پایش در میان است و شما لازم نیست معطل صادرکننده شوید.

مدارک لازم برای طرح دعوای مطالبه وجه از ضامن

برای اینکه بتوانید دعوای مطالبه وجه را از ضامن طرح کنید، باید یک سری مدارک و مستندات را داشته باشید. این مدارک عبارتند از:

1. اصل چک: این مهم ترین مدرک شماست.
2. گواهی عدم پرداخت (برگه برگشتی): این مدرک نشان می دهد که بانک نتوانسته وجه چک را پرداخت کند و آن را برگشت زده است. باید حواستان به مهلت های قانونی واخواست و برگشت زدن چک باشد.
3. وکالت نامه (در صورت وجود وکیل): اگر وکیل گرفته اید، وکالت نامه او هم لازم است.
4. کارت ملی و شناسنامه: برای شناسایی خواهان (دارنده چک).

خلاصه اینکه، به عنوان دارنده چک، دست شما برای مطالبه از ضامن باز است و نیازی نیست حتماً اول صادرکننده را به دادگاه بکشانید. حالا بیایید با هم چند نمونه رای دادگاه را بررسی کنیم تا این موضوعات را در عمل ببینیم.

یک نمونه واقعی: دادگاه چی میگه وقتی فقط از ضامن شکایت می کنیم؟ (نقض قرار عدم استماع)

این نمونه رای یکی از پرونده های مهم است که خیلی وقت ها برای وکلا و دارندگان چک پیش می آید. دادگاه بدوی یک جور رای می دهد، اما دادگاه تجدیدنظر آن را نقض می کند و مسیر را برای مطالبه از ضامن هموار می کند. با هم ببینیم ماجرا از چه قرار بوده:

چکیده پرونده اول

در این پرونده، آقای و. الف.ز. با وکالت خانم ن. م. و آقای د. ل.ب.، دعوایی را علیه آقای ی. ف.م. مطرح می کند. خواسته دعوا، مطالبه وجه دو فقره چک به مبلغ ۱۰۵ میلیون و ۶۹۰ هزار ریال بوده است. این چک ها توسط آقای اسماعیل خزایی صادر شده بودند، اما آقای ی. ف.م. پرداخت وجوه آن ها را با امضای پشت چک، ضمانت کرده بود. نکته مهم اینجاست که خواهان فقط علیه ضامن (آقای ی. ف.م.) اقامه دعوا کرده بود و صادرکننده اصلی چک طرف دعوا نبود. ضامن هم در دفاعیات خود ادعا می کرد که امضای او فقط به عنوان شاهد یا ظهرنویس بوده، نه ضامن، و همچنین بین دارنده و صادرکننده اختلاف بوده و شکایت کیفری علیه دارنده مطرح شده است.

رأی دادگاه بدوی

شعبه ۲۸ دادگاه عمومی حقوقی تهران، به ریاست دادرس محترم، آقای رضا قربانی، در مورد این پرونده، قرار رد دعوا صادر می کند. استدلال دادگاه بدوی این بود که:

• اگرچه طبق ماده ۴۰۳ قانون تجارت، طلبکار حق دارد به ضامن یا مدیون اصلی مراجعه کند و ضامن نمی تواند درخواست کند که ابتدا به مدیون اصلی رجوع شود، اما قدر مسلم این است که وجود دین و اشتغال ذمه مضمون عنه (صادرکننده) ثابت باشد.
• دادگاه اشاره می کند که در این پرونده، بین خواهان (دارنده چک) و صادرکننده چک بر سر استحقاق دریافت وجوه چک اختلاف وجود دارد. به طوری که در گواهی های عدم پرداخت هم به دستور عدم پرداخت صادرکننده به علت خیانت در امانت اشاره شده است.
• از آنجایی که دعوا علیه صادرکننده به عنوان مدیون اصلی مطرح نشده و حکمی علیه او صادر نگردیده، دادگاه در موقعیت کنونی، دعوای مطروحه علیه ضامن را غیرقابل استماع تشخیص داده و مستنداً به ماده ۲ قانون آیین دادرسی مدنی، قرار رد دعوا صادر و اعلام می نماید.

خلاصه استدلال دادگاه بدوی: دادگاه معتقد بود تا وقتی تکلیف صادرکننده مشخص نشود و اشتغال ذمه او اثبات نشود، نمی توان از ضامن مطالبه وجه کرد و باید صادرکننده هم طرف دعوا قرار می گرفت.

رأی دادگاه تجدیدنظر استان و دلیل نقض

اینجا بود که آقای و. الف.ز. به این رای اعتراض کرد و پرونده به شعبه ۱۰ دادگاه تجدیدنظر استان تهران رفت. قضات محترم شعبه ۱۰، آقایان امیرحسین رمضان زاده (مستشار) و اصلان بدیهه اقدم (مستشار)، دادنامه بدوی را نقض کردند. استدلال دادگاه تجدیدنظر کاملاً متفاوت بود:

• دادگاه تجدیدنظر با استناد به ماده ۴۰۳ قانون تجارت (که خود به مواد ۳۱۴ و ۲۴۹ همان قانون ارجاع می دهد)، تأکید کرد که دارنده چک می تواند به هر یک از صادرکننده چک و یا ضامن پرداخت چک که بخواهد رجوع نماید.
• از نظر دادگاه تجدیدنظر، خواهان (دارنده چک) دعوای خود را مطابق مقررات قانونی و اصول دادرسی مطرح کرده است. بنابراین، دادگاه بدوی مکلف بوده که طبق مواد ۳ و ۱۹۹ قانون آیین دادرسی مدنی، به دعوای مطروحه رسیدگی ماهوی کند و هرگونه تحقیقی که لازم باشد، انجام دهد و سپس حکم مقتضی را صادر کند.
• نتیجه گیری دادگاه تجدیدنظر این بود که دادنامه بدوی، بر خلاف موازین قانونی صادر شده است. لذا، به استناد قسمت اخیر ماده ۳۵۳ قانون آیین دادرسی مدنی، دادنامه تجدیدنظرخواسته را نقض و پرونده را جهت رسیدگی ماهوی به دادگاه بدوی اعاده نمود.

خلاصه استدلال دادگاه تجدیدنظر: دادگاه تجدیدنظر، حق دارنده برای رجوع مستقیم به ضامن را به رسمیت شناخت و معتقد بود دادگاه بدوی نباید به دلیل عدم طرح دعوا علیه صادرکننده، قرار عدم استماع صادر می کرد، بلکه باید به ماهیت پرونده رسیدگی می کرد.

مهم ترین نکاتی که از این رای یاد می گیریم

این رای تجدیدنظر، چراغ راهی برای پرونده های مشابه است و نکات کلیدی زیر را به ما یادآوری می کند:

• حق رجوع مستقیم: دارنده چک می تواند به انتخاب خودش، فقط از ضامن مطالبه وجه کند و نیازی نیست حتماً صادرکننده هم طرف دعوا باشد.
• مسئولیت تضامنی: مسئولیت ضامن با صادرکننده تضامنی است و هر دو به تنهایی مسئول کل مبلغ چک هستند.
• قرار عدم استماع اشتباه: صدور قرار عدم استماع دعوا علیه ضامن به دلیل عدم طرح دعوا علیه صادرکننده، غالباً توسط دادگاه های تجدیدنظر نقض می شود.
• وظیفه دادگاه: دادگاه موظف است به ماهیت دعوا رسیدگی کند و نه اینکه به خاطر نبود صادرکننده، کلاً دعوا را رد کند.

یادتان باشد، امضای ضامن پای چک، تعهدی مستقل و جدی است. پس دارنده چک می تواند به صورت مستقیم و بدون نیاز به اقامه دعوا علیه صادرکننده اصلی، مطالبات خود را از ضامن پیگیری کند و دادگاه های تجدیدنظر معمولاً بر این اصل تأکید دارند.

نمونه رای دوم: تکلیف خسارت تاخیر تادیه با ضامن چیه؟

مطالبه اصل وجه چک یک طرف قضیه است، اما خسارت تاخیر تادیه (همان دیرکرد) هم خودش داستان مفصلی دارد. آیا صادرکننده و ضامن، هر دو از یک تاریخ مسئول پرداخت خسارت دیرکرد هستند؟ این رای دقیقاً همین موضوع را روشن می کند.

چکیده پرونده دوم

در این پرونده که از شعبه هفتم دادگاه عمومی (حقوقی) دادگستری شهرستان خمینی شهر صادر شده، آقای علیرضا… با وکالتش، دعوایی را علیه چهار نفر مطرح می کند: آقای ابوالقاسم… و آقای علیرضا… به عنوان صادرکنندگان چک و خانم اعظم… و آقای قاسم… به عنوان ضامنین پرداخت. خواسته دعوا، مطالبه تضامنی مبلغ ۳ میلیارد و ۳۸۰ میلیون ریال وجه یک فقره چک، به اضافه خسارات تاخیر تادیه، دادرسی و حق الوکاله وکیل بود.

پرونده در مورد چکی بود که دو صادرکننده داشت و دو نفر هم ضامن آن شده بودند. خواهان می خواست هم اصل وجه را بگیرد و هم خسارت دیرکرد را که از تاریخ سررسید چک، تا روز پرداخت کامل ادامه پیدا می کند.

رای دادگاه بدوی (یا نهایی) و تفاوت مسئولیت ها

دادرس محترم شعبه هفتم دادگاه عمومی (حقوقی) دادگستری شهرستان خمینی شهر، با بررسی پرونده، دعوا را محمول بر صحت تشخیص داده و خواندگان را محکوم به پرداخت وجه چک و خسارات می کند، اما با تفاوت های مهم در نحوه محاسبه خسارت تاخیر تادیه:

مسئولیت صادرکننده: پرداخت خسارت تاخیر تادیه از تاریخ سررسید

دادگاه، خواندگان ردیف اول و دوم (صادرکنندگان چک) را به پرداخت خسارت تاخیر تادیه بر مبنای نرخ تورم از تاریخ سررسید چک محکوم می کند. این همان رویه عمومی است که صادرکننده از روزی که چک باید پاس می شده و نشده (تاریخ سررسید)، مسئول پرداخت دیرکرد است. مسئولیت صادرکنندگان هم در این پرونده به میزان مساوی با توجه به استعلام انجام شده از بانک و مشخص شدن حدود مسئولیت آنان تعیین شد و تضامنی نبود. یعنی اگر دو نفر صادرکننده باشند، مسئولیت شان معمولاً به نسبت سهم شان از حساب است.

مسئولیت ضامن: پرداخت خسارت تاخیر تادیه از تاریخ تقدیم دادخواست

این بخش مهم ترین تفاوت است. دادگاه، خواندگان ردیف سوم و چهارم (ضامنین) را به پرداخت خسارت تاخیر تادیه از تاریخ تقدیم دادخواست محکوم می کند. استدلال دادگاه این بود که:

• تبصره الحاقی ماده ۲ قانون صدور چک، تنها به صادرکننده اشاره کرده و نمی توان دامنه آن را به ظهرنویس و ضامن گسترش داد.
• ضامن یا ظهرنویس تا زمان طرح دادخواست، از وضعیت و سرنوشت چک اطلاعی در دست نداشته و نمی توان تکلیف مالایطاق (تکلیفی که از توان فرد خارج است) به آن ها تحمیل کرد که وضعیت چک ضمانت شده را پیگیری کنند.
• به عبارتی، تعهد ضامن بر پرداخت وجه است و اگر صادرکننده پرداخت نکند، ضامن باید آن را پرداخت کند. اما اطلاع از عدم پرداخت و مسئولیت برای دیرکرد، از زمانی آغاز می شود که دارنده اقدام به طرح دادخواست می کند و ضامنین از آن مطلع می شوند.

نتیجه نهایی دادگاه: خواندگان ردیف اول و دوم (صادرکنندگان) و ردیف سوم و چهارم (ضامنین) به نحو تضامنی به پرداخت اصل وجه چک محکوم شدند. اما در مورد خسارت تاخیر تادیه، صادرکنندگان از تاریخ سررسید و ضامنین از تاریخ تقدیم دادخواست (۰۲-۰۲-۱۴۰۳) تا زمان وصول، به پرداخت محکوم گردیدند. همچنین مسئولیت صادرکنندگان به نسبت نیمی از وجه چک تعیین شد.

از این رای چه چیزهایی دستگیرمون میشه؟

این رای نکات خیلی مهمی برای دارندگان چک و ضامنین دارد:

• تفاوت در زمان محاسبه دیرکرد: صادرکننده از تاریخ سررسید چک، اما ضامن از تاریخ تقدیم دادخواست مسئول پرداخت خسارت تاخیر تادیه است. این نکته برای دارندگان چک که می خواهند از ضامن مطالبه کنند، خیلی مهم است.
• مسئولیت تضامنی برای اصل وجه: هم صادرکننده و هم ضامن (در صورت تعدد) به صورت تضامنی مسئول پرداخت اصل وجه چک هستند، یعنی دارنده می تواند کل پول را از هر کدام بخواهد.
• مسئولیت غیرتضامنی صادرکنندگان متعدد: اگر چند نفر صادرکننده یک چک باشند، مسئولیت آن ها معمولاً تضامنی نیست و هر کدام به نسبت سهم شان از حساب، مسئول پرداخت هستند. البته این مورد به کاردکس حساب و توافقات اولیه هم بستگی دارد.
• استناد به تبصره الحاقی ماده 2 قانون صدور چک: این تبصره و قانون استفساریه آن، ملاک تفاوت در محاسبه خسارت تاخیر تادیه برای صادرکننده و ضامن است.

پس با دقت به این رای، می بینیم که هرچند ضامن مسئولیت سنگینی در قبال پرداخت اصل وجه چک دارد، اما در مورد خسارت تاخیر تادیه، زمان شروع مسئولیت او با صادرکننده فرق می کند و دیرتر محاسبه می شود.

قبل از دادگاه: توصیه های دوستانه برای هر دو طرف

مطمئناً هیچ کس دلش نمی خواهد پایش به دادگاه باز شود، اما اگر چنین اتفاقی افتاد، بهتر است با آگاهی کامل جلو بروید. اینجا چند توصیه دوستانه و کاربردی برای دارندگان چک (طلبکاران) و ضامنین داریم.

توصیه هایی برای دارنده چک (طلبکار)

اگر چکی در دست دارید که می خواهید وجه آن را از ضامن مطالبه کنید، حواستان به این نکات باشد:

1. واخواست و اخذ گواهی عدم پرداخت در مهلت قانونی: اولین و مهم ترین قدم این است که در مهلت ۱۵ روزه (اگر چک در همان محلی که صادر شده برگشت بخورد) یا ۴۵ روزه (اگر در شهرهای دیگر برگشت بخورد) از تاریخ سررسید، برای برگشت زدن چک اقدام کنید و گواهی عدم پرداخت را از بانک بگیرید. این گواهی برای اثبات عدم پرداخت و شروع روند قانونی، حیاتی است وگرنه ممکن است نتوانید از برخی مزایای سند تجاری بودن چک بهره ببرید.
2. جمع آوری مستندات و مدارک لازم: اصل چک و گواهی عدم پرداخت را حتماً در اختیار داشته باشید. اگر مکاتباتی با صادرکننده یا ضامن داشته اید یا هر مدرک دیگری که می تواند به پرونده شما کمک کند، جمع آوری کنید.
3. انتخاب درست طرف دعوا: یادتان باشد که می توانید هم از صادرکننده، هم از ضامن یا هر دو نفر با هم مطالبه وجه کنید. این حق انتخاب شماست. اگر صادرکننده در دسترس نیست یا می دانید که توانایی پرداخت ندارد، می توانید مستقیماً سراغ ضامن بروید.
4. مشاوره با وکیل متخصص: دعاوی مربوط به چک و ضمانت، ریزه کاری های حقوقی زیادی دارد. یک وکیل متخصص می تواند بهترین راهکار را به شما نشان دهد و از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری کند.

توصیه هایی برای ضامن چک (کسی که چک رو تضمین کرده)

اگر قرار است ضامن چکی شوید یا قبلاً این کار را کرده اید و حالا چک برگشت خورده، این نکات به کارتان می آید:

1. آگاهی از تعهدات و مسئولیت ها پیش از امضا: قبل از اینکه پای هر چکی را امضا کنید، مسئولیت های خودتان را کامل بدانید. ضمانت چک یک تعهد مستقل و جدی است. فکر نکنید چون صادرکننده رفیقتان است، اتفاقی نمی افتد!
2. حق رجوع به مضمون عنه (صادرکننده) پس از پرداخت: نگران نباشید! اگر شما به عنوان ضامن، وجه چک را پرداخت کردید، می توانید برای مطالبه پولی که داده اید، به صادرکننده اصلی چک رجوع کنید و از او پولتان را پس بگیرید. این حق شماست و قانون از آن حمایت می کند.
3. دفاعیات احتمالی: اگر علیه شما دعوایی طرح شده، می توانید دفاعیاتی داشته باشید. مثلاً اگر شما وجه چک را قبلاً پرداخت کرده اید و رسید دارید، می توانید آن را به دادگاه ارائه دهید. یا اگر چک مشمول مرور زمان شده باشد (که البته در مورد چک شرایط خاصی دارد)، می توانید این موضوع را مطرح کنید. اما یادتان باشد که نمی توانید ایرادات مربوط به رابطه صادرکننده و دارنده (مثل اینکه صادرکننده می گوید معامله باطل بوده) را بهانه کنید، مگر اینکه دارنده چک خودش با سوءنیت عمل کرده باشد.
4. پیگیری وضعیت چک: اگر ضامن چکی شده اید، بد نیست که هر از چندگاهی وضعیت آن چک را از صادرکننده جویا شوید تا غافلگیر نشوید.
5. مشورت با وکیل: به محض اطلاع از برگشت خوردن چک یا طرح دعوا علیه خودتان، حتماً با یک وکیل متخصص مشورت کنید تا بهترین راه دفاع یا اقدام قانونی را به شما نشان دهد.

جمع بندی: کلام آخر درباره ضمانت چک

خب، تا اینجا با هم دیدیم که مطالبه وجه از ضامن چک، یک فرآیند حقوقی است که پیچیدگی های خاص خودش را دارد، اما اصول مشخصی بر آن حاکم است. یاد گرفتیم که ضامن چک، تعهدی مستقل از صادرکننده دارد و دارنده چک می تواند مستقیماً سراغ ضامن برود و نیازی نیست حتماً اول صادرکننده را به دادگاه بکشاند. این نکته، یکی از مهم ترین درس هایی بود که از بررسی آرای دادگاه های تجدیدنظر آموختیم، جایی که اصرار بر رسیدگی به ماهیت دعوا و نقض قرارهای عدم استماع، رویه غالب را نشان می دهد.

همچنین، با هم دیدیم که در مورد خسارت تاخیر تادیه، تفاوت های مهمی بین صادرکننده و ضامن وجود دارد. صادرکننده از تاریخ سررسید چک، مسئول پرداخت دیرکرد است، اما ضامن، معمولاً از تاریخ تقدیم دادخواست مسئولیت پرداخت این خسارت را پیدا می کند. این نکته، هم برای طلبکاران و هم برای ضامنین، حیاتی است و روی مبلغ نهایی که باید پرداخت شود یا طلب می شود، تاثیر زیادی دارد.

در نهایت، چه شما دارنده چکی باشید که ضامن دارد و می خواهید پولتان را وصول کنید، و چه خدای ناکرده، ضامن چکی باشید که برگشت خورده، آگاهی از این قوانین و رویه های قضایی، مثل یک سپر محکم عمل می کند. این آگاهی به شما کمک می کند تا تصمیمات درست بگیرید، از حقوق خودتان دفاع کنید و در این مسیر پرفراز و نشیب، کمترین آسیب را ببینید. پس هیچ وقت اهمیت مشاوره با یک وکیل متخصص را دست کم نگیرید؛ چون اوست که می تواند با ریزبینی های قانونی، بهترین راهکار را پیش روی شما بگذارد و چراغ راه شما در این مسیر باشد.

مواد قانونی مرتبط: برای مطالعه بیشتر

برای اینکه اگر دوست داشتید، بیشتر در مورد این موضوع مطالعه کنید، در اینجا مواد قانونی اصلی که در این مقاله به آن ها اشاره شد، لیست شده اند:

• قانون تجارت:
  • ماده ۲۴۹: تمامی امضاکنندگان برات، سفته و چک در مقابل دارنده، مسئولیت تضامنی دارند.
  • ماده ۳۱۴: در مورد چک، مقررات مربوط به بروات تجاری (به جز مواردی که در قانون چک استثنا شده) اعمال می شود.
  • ماده ۴۰۲: ضامن می تواند بدون قید و شرط ضمانت کند.
  • ماده ۴۰۳: طلبکار می تواند به ضامن یا مدیون اصلی مراجعه کند و ضامن نمی تواند تقاضا کند که ابتدا به مدیون اصلی رجوع شود.
• قانون صدور چک:
  • تبصره الحاقی ماده ۲ قانون صدور چک (مصوب ۱۳۷۶ مجمع تشخیص مصلحت نظام): دارنده چک می تواند محکومیت صادرکننده را نسبت به پرداخت کلیه خسارات و هزینه های وارد شده که مستقیماً و به طور متعارف در جهت وصول طلب خود از ناحیه وی متحمل شده است، از دادگاه تقاضا نماید. (این تبصره در مورد صادرکننده است که در رای دادگاه دوم به آن استناد شد).
• قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی:
  • ماده ۲: هیچ دادگاهی نمی تواند به دعوایی رسیدگی کند مگر اینکه شخص یا اشخاص ذی نفع یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی آن ها رسیدگی به دعوا را برابر قانون درخواست نموده باشند.
  • ماده ۳: دادگاه ها مکلفند به دعاوی موافق قوانین رسیدگی کرده و حکم صادر نمایند، و در صورتی که قوانین مجمل یا ناقص یا متعارض باشد، یا اصلاً قانونی در خصوص قضیه مطروحه وجود نداشته باشد، با استناد به منابع فقهی معتبر یا فتاوی معتبر و اصول کلی حقوقی، به دعوا رسیدگی کنند.
  • ماده ۱۹۹: در کلیه امور حقوقی، دادگاه می تواند علاوه بر دلایل ابرازی طرفین، هرگونه تحقیق یا اقدامی که برای کشف حقیقت لازم باشد، انجام دهد.
  • ماده ۳۵۳: اگر دادگاه تجدیدنظر، رای بدوی را نقض کند و موضوع قابل رسیدگی ماهوی نباشد، پرونده را برای رسیدگی ماهوی به دادگاه بدوی اعاده می نماید.
  • ماده ۵۱۹ و ۵۲۲: مربوط به نحوه مطالبه و محاسبه خسارات دادرسی و خسارت تاخیر تادیه.