هزینه تامین خواسته چقدر است؟

هزینه تامین خواسته، همان پولی است که خواهان (کسی که شکایت کرده) باید به عنوان «خسارت احتمالی» به حساب دادگستری واریز کند تا اگر در آخر، حق با او نبود، خوانده (کسی که ازش شکایت شده) بی خسارت نماند. این مبلغ معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ درصد خواسته است اما قاضی می تواند آن را تا ۵۰ درصد هم بالا ببرد. علاوه بر این، هزینه های دیگری مثل هزینه دادرسی و هزینه های جانبی هم وجود دارد.

تاحالا شده فکر کنید دارید حقتان را از کسی می گیرید ولی ته دلتان نگران باشید که نکند طرف مقابل اموالش را جابجا کند یا بفروشد و دستتان به جایی بند نشود؟ دقیقاً برای همین مواقع است که چیزی به اسم «تامین خواسته» وجود دارد. یک ابزار حقوقی که مثل یک سپر دفاعی عمل می کند تا شما مطمئن باشید اگر دادگاه به نفعتان رای داد، دستتان خالی نمی ماند. اما خب، این سپر دفاعی هم برای خودش هزینه هایی دارد که دانستنشان قبل از شروع هر کاری، واقعاً واجب است. در این مقاله می خواهیم با هم قدم به قدم پیش برویم و ببینیم «هزینه تامین خواسته چقدر است؟» و هر آنچه که لازم است درباره این هزینه ها، از سیر تا پیاز، بدانید را با زبانی ساده و خودمانی توضیح بدهیم.

تامین خواسته چیست؟ از مفهوم تا کارکرد

قبل از اینکه برویم سر اصل مطلب، یعنی هزینه ها، بد نیست یک آشنایی مختصر و مفید با خودِ «تامین خواسته» داشته باشیم. فکرش را بکنید، شما یک طلبی دارید یا کسی به شما بدهکار است و می ترسید تا وقتی که دادگاه رای می دهد، طرف مقابل دارایی هایش را از دسترسی شما دور کند. اینجا تامین خواسته وارد میدان می شود.

تعریف تامین خواسته به زبان ساده

اصلاً تامین خواسته یعنی چی؟ ببینید، «تامین» یعنی کاری کنی که یک چیزی محفوظ بماند یا مطمئن باشی که بهش می رسی. «خواسته» هم همان چیزی است که شما از دادگاه می خواهید؛ مثلاً پول، یک ملک یا هر حق دیگری. حالا وقتی این دوتا کلمه کنار هم قرار می گیرند، می شود «تامین خواسته». یعنی دادگاه کاری می کند که اموال طرف مقابل (خوانده) توقیف شود تا نتواند آن ها را بفروشد یا به کسی دیگر بدهد. اینجوری وقتی حکم دادگاه به نفع شما صادر شد، خیالتان راحت است که می توانید حقتان را بگیرید.

هدف اصلی این کار، جلوگیری از جابجایی یا پنهان کردن اموال توسط خوانده است تا اگر در نهایت دادگاه به نفع خواهان (شما) حکم داد، بشود آن حکم را اجرا کرد. در واقع، یک جور تضمین است که حکم دادگاه روی کاغذ نمی ماند و عملاً قابل اجرا خواهد بود.

کی می شود درخواست تامین خواسته داد؟

شما می توانید در سه تا مرحله مختلف درخواست تامین خواسته بدهید:

• قبل از اینکه اصل دعوا را شروع کنید: یعنی حتی قبل از اینکه دادخواست اصلی مطالبه حقتان را به دادگاه بدهید، می توانید درخواست تامین خواسته کنید. البته اگر این کار را بکنید، باید حواستان باشد که ظرف ۱۰ روز بعد از اینکه دادگاه قرار تامین خواسته را صادر کرد، دادخواست اصلی تان را هم ثبت کنید. وگرنه آن قرار تامین خواسته از بین می رود.
• همراه با دادخواست اصلی: وقتی دارید دادخواست مطالبه حقتان را می نویسید و به دادگاه می دهید، می توانید همزمان درخواست تامین خواسته را هم در همان دادخواست قید کنید.
• در طول دادرسی: حتی وقتی پرونده تان در دادگاه در حال رسیدگی است و هنوز حکمی صادر نشده، می توانید درخواست تامین خواسته بدهید.

شرایط صدور قرار تامین خواسته

برای اینکه دادگاه با درخواست تامین خواسته شما موافقت کند، باید یک سری شرایط خاص وجود داشته باشد. مثل اینکه شما خودتان ذینفع باشید و اهلیت قانونی داشته باشید. اما از همه مهم تر، شرایط اختصاصی زیر است:

• میزان خواسته مشخص باشد: یعنی معلوم باشد چقدر پول می خواهید یا دقیقاً چه مالی را مطالبه می کنید.
• خواسته قطعی و قابل مطالبه باشد: یعنی حق شما واضح باشد و بتوانید همین الان آن را طلب کنید.
• دعوا مستند به سند رسمی باشد: این یکی خیلی مهم است! اگر طلبتان از روی یک سند رسمی مثل چک، سفته یا سند ازدواج باشد، کارتان راحت تر است و نیازی به پرداخت خسارت احتمالی (که جلوتر توضیح می دهیم) ندارید.
• خطر از بین رفتن اموال: اگر واقعاً نگران هستید که خوانده اموالش را از بین ببرد یا پنهان کند، این هم یک دلیل محکم برای صدور تامین خواسته است.
• پرداخت خسارت احتمالی: در بیشتر موارد، شما باید یک مبلغی را به عنوان «خسارت احتمالی» به صندوق دادگستری واریز کنید تا قرار تامین خواسته صادر شود. (نگران نباشید، این یکی را مفصل توضیح می دهیم).

با این تفاسیر، تامین خواسته یک ابزار بسیار کارآمد برای حفظ حقوق شماست، به شرطی که از جزئیاتش باخبر باشید و درست از آن استفاده کنید.

هزینه تامین خواسته چقدر است؟ تفکیک و تشریح کامل ارکان هزینه ها

حالا که فهمیدیم تامین خواسته چیست و چطور کار می کند، برویم سر اصل بحث خودمان: هزینه تامین خواسته چقدر است؟ این هزینه شامل چند بخش اصلی می شود که هر کدام قاعده و قانون خودش را دارد. اجازه بدهید ریز به ریز بررسی شان کنیم.

الف) خسارت احتمالی (مبلغ وثیقه تامین خواسته): ستون فقرات هزینه ها

شاید مهمترین و اصلی ترین هزینه ای که باید برای تامین خواسته در نظر بگیرید، همین «خسارت احتمالی» باشد. این مبلغ، در واقع یک سپر اطمینان است برای دادگاه و البته برای خوانده.

تعریف و هدف خسارت احتمالی

اصلاً خسارت احتمالی یعنی چی؟ فرض کنید شما از کسی شکایت می کنید و درخواست تامین خواسته می دهید. دادگاه هم اموال طرف مقابل را توقیف می کند. اما اگر در نهایت، بعد از کلی دوندگی و کش و قوس، دادگاه رای دهد که شما حق نداشتید و اشتباه کرده اید، تکلیف آن بنده خدا که اموالش توقیف شده چه می شود؟ ممکن است در این مدت، به خاطر توقیف اموالش ضرر و زیانی به او وارد شده باشد. خسارت احتمالی دقیقاً برای همین منظور است. یعنی پولی که شما واریز می کنید تا اگر بی حق شدید، خوانده بتواند از آن برای جبران خسارت هایش استفاده کند.

یادتان باشد، خسارت احتمالی تضمینی است برای خوانده تا در صورت بی حقی خواهان، ضررهای احتمالی وارده به او جبران شود. این یعنی اگر در دعوای اصلی برنده شدید، این پول به شما برمی گردد.

میزان و نحوه تعیین خسارت احتمالی

خب، این خسارت احتمالی چقدر است؟ معمولاً در عمل، دادگاه ها این مبلغ را بین ۱۰ تا ۲۰ درصد ارزش خواسته (مبلغی که مطالبه می کنید یا ارزش مالی که می خواهید توقیف شود) تعیین می کنند. مثلاً اگر خواسته شما ۱۰۰ میلیون تومان باشد، ممکن است دادگاه ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان را به عنوان خسارت احتمالی از شما بخواهد.

اما این یک قاعده کلی است و دست قاضی برای تعیین این مبلغ باز است. قاضی می تواند با توجه به شرایط پرونده، مدارک و مستندات شما و نوع خواسته، این درصد را حتی تا ۵۰ درصد ارزش خواسته هم بالا ببرد. مثلاً اگر مدارک شما خیلی محکم نباشد یا دعوا پیچیدگی های خاصی داشته باشد، قاضی ممکن است برای اطمینان بیشتر، درصد بالاتری را تعیین کند.

در بعضی موارد خاص، مثلاً در دعاوی که ارزش خواسته دقیقاً مشخص نیست (مثل توقیف یک ملک یا خودرو)، ممکن است اول کارشناسی لازم باشد تا ارزش آن مال تعیین شود و بعد بر اساس آن ارزش، خسارت احتمالی محاسبه گردد.

شکل تودیع خسارت احتمالی

این یکی از تفاوت های مهم تامین خواسته با «دستور موقت» است. در تامین خواسته، شما حتماً باید این مبلغ را به صورت وجه نقد به حساب دادگستری واریز کنید. خبری از ضمانت نامه بانکی یا وثیقه ملکی و اینجور چیزها نیست. پول نقد می خواهند و بس!

سرنوشت خسارت احتمالی

حالا اگر این پول را واریز کردید و کارتان به دادگاه کشید، آخرش سر این پول چه می آید؟

• اگر برنده شدید: اگر دادگاه در نهایت به نفع شما رای دهد و حق با شما باشد، کل مبلغ خسارت احتمالی به خودتان برگردانده می شود. انگار که این پول فقط یک امانت بوده و وظیفه اش را به خوبی انجام داده است.
• اگر بی حق شدید: اگر در دعوای اصلی بازنده شدید و حق با خوانده بود، او می تواند ظرف مدت مشخصی (معمولاً ۲۰ روز از تاریخ قطعی شدن رای) درخواست جبران خسارت کند و دادگاه از محل همین مبلغ، ضررهای وارده به خوانده را جبران خواهد کرد.

ب) هزینه دادرسی دادخواست تامین خواسته: ورودی پرونده

علاوه بر خسارت احتمالی که حکم وثیقه را دارد، شما باید یک هزینه دیگر هم بپردازید که به آن «هزینه دادرسی» می گویند. این هزینه با خسارت احتمالی فرق می کند و بابت ثبت درخواست تامین خواسته شما به دادگاه پرداخت می شود.

تفاوت با خسارت احتمالی: یادتان باشد خسارت احتمالی برای تضمین خسارات احتمالی خوانده است، اما هزینه دادرسی بابت خدماتی است که دادگاه برای ثبت و رسیدگی به درخواست شما ارائه می دهد.

میزان و نحوه پرداخت

میزان این هزینه دادرسی، بستگی به این دارد که خواسته شما مالی است یا غیرمالی. معمولاً برای دعاوی غیرمالی (که تامین خواسته هم در دسته آنها قرار می گیرد)، یک مبلغ ثابت یا درصد کمی از خواسته است که توسط قوه قضاییه تعیین می شود و هر سال ممکن است تغییر کند. پرداخت این هزینه هم از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود. مثلاً برای یک خواسته مالی مشخص، درصد کمتری نسبت به هزینه دادرسی اصل دعوا دارد.

ج) هزینه های جانبی و مرتبط: خرده ریزهایی که باید حواستان باشد

غیر از دو مورد اصلی بالا، یک سری هزینه های دیگر هم هستند که ممکن است در طول مسیر لازم باشد پرداخت کنید:

• هزینه های دفتر خدمات الکترونیک قضایی: وقتی دادخواست را ثبت می کنید، یا برای ابلاغ اوراق قضایی و کارهای اداری، این دفاتر هزینه هایی دریافت می کنند که معمولاً مبلغ کمی هستند اما بالاخره جزو هزینه ها محسوب می شوند.
• هزینه کارشناسی: گاهی اوقات برای اینکه ارزش مالی که قرار است توقیف شود مشخص شود (مثلاً یک ملک یا خودرو یا سهام خاص)، دادگاه دستور کارشناسی می دهد. خب، این کارشناسی هم هزینه دارد که باید توسط خواهان پرداخت شود.
• حق الوکاله وکیل: اگر برای پرونده تان وکیل بگیرید (که در مسائل حقوقی همیشه توصیه می شود)، باید حق الوکاله او را هم بپردازید. این مبلغ کاملاً بستگی به توافق شما با وکیل، پیچیدگی پرونده و میزان کاری که وکیل انجام می دهد، دارد.
• هزینه های اجرایی: بعد از صدور قرار تامین خواسته، اگر نیاز به اعزام مأمور اجرا برای توقیف فیزیکی مال باشد (مثلاً رفتن به محل برای توقیف خودرو یا ملک)، ممکن است هزینه های کوچکی برای این اقدامات اجرایی پیش بیاید.

پس، می بینید که هزینه تامین خواسته فقط یک عدد ساده نیست، بلکه مجموعه ای از چند قلم هزینه مختلف است که باید به همه آنها توجه داشته باشید تا بعداً غافلگیر نشوید.

محاسبه گام به گام هزینه تامین خواسته: مثال های عملی

حالا که با انواع هزینه ها آشنا شدیم، بیایید با چند مثال عملی ببینیم چطور این هزینه ها را حساب کنیم. اینجوری موضوع برایتان روشن تر می شود.

مثال ۱: مطالبه وجه چک (خواسته مالی معین)

فرض کنید شما یک فقره چک به مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان دارید که برگشت خورده و می خواهید برای آن درخواست تامین خواسته بدهید. در اینجا خواسته شما کاملاً مشخص و مالی است.

سناریو: چک ۲۰۰ میلیون تومانی برگشت خورده و می خواهید قبل از اینکه طرف مقابل پولش را جابجا کند، اموالش را توقیف کنید.

مراحل محاسبه:

1. تعیین خسارت احتمالی:
   • معمولاً قاضی بین ۱۰ تا ۲۰ درصد خواسته را تعیین می کند. فرض کنیم قاضی ۲۰ درصد را در نظر می گیرد.
   • ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (ارزش خواسته) × ۲۰% = ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
   • پس، شما باید ۴۰ میلیون تومان به عنوان خسارت احتمالی به حساب دادگستری واریز کنید.
2. هزینه دادرسی درخواست تامین خواسته:
   • این هزینه بر اساس نرخ های مصوب قوه قضاییه است. برای دعاوی مالی تا ۲۰۰ میلیون تومان، ۱.۵ درصد خواسته تعیین می شود.
   • ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان × ۱.۵% = ۳,۰۰۰,۰۰۰ تومان
   • این ۳ میلیون تومان را باید هنگام ثبت دادخواست تامین خواسته پرداخت کنید.
3. هزینه های جانبی:
   • هزینه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: فرضاً ۲۰۰ هزار تومان (این مبلغ تقریبی است و ممکن است کم یا زیاد شود).
   • حق الوکاله وکیل: این مورد کاملاً توافقی است. مثلاً اگر توافق کرده باشید ۵ میلیون تومان.

جمع بندی هزینه ها:

• خسارت احتمالی: ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• هزینه دادرسی تامین خواسته: ۳,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• هزینه های جانبی (دفاتر+حق الوکاله وکیل): ۵,۲۰۰,۰۰۰ تومان
• جمع کل تقریبی: ۴۸,۲۰۰,۰۰۰ تومان

این یعنی شما برای توقیف اموال به خاطر یک چک ۲۰۰ میلیونی، باید حدود ۴۸ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان کنار بگذارید (که ۴۰ میلیون آن در صورت پیروزی در دعوا به شما برمی گردد).

مثال ۲: توقیف عین معین (مثلاً یک خودرو)

حالا فرض کنید شما یک خودروی خاص را مطالبه می کنید (مثلاً یک خودروی لوکس که طرف به شما فروخته ولی تحویل نداده یا قولنامه اش را دارید) و می خواهید آن را توقیف کنید. در اینجا، ارزش خواسته در ابتدا نامشخص است.

سناریو: می خواهید یک خودروی مدل بالا را توقیف کنید که طرف مقابل به شما بدهکار است اما نمی دانید دقیقاً چقدر می ارزد.

مراحل محاسبه:

1. نیاز به کارشناسی برای تعیین ارزش خودرو:
   • چون ارزش خودرو مشخص نیست، قاضی ابتدا دستور کارشناسی می دهد تا قیمت روز خودرو را تعیین کنند. فرض کنید کارشناس، ارزش خودرو را ۱ میلیارد تومان برآورد می کند.
   • هزینه کارشناسی: این هم بر اساس تعرفه است. مثلاً فرض کنید ۱ میلیون تومان.
2. تعیین خسارت احتمالی:
   • حالا که ارزش خودرو مشخص شد (۱ میلیارد تومان)، قاضی مثلاً ۱۰ درصد آن را به عنوان خسارت احتمالی تعیین می کند.
   • ۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (ارزش کارشناسی شده) × ۱۰% = ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
   • پس، شما باید ۱۰۰ میلیون تومان به عنوان خسارت احتمالی واریز کنید.
3. هزینه دادرسی درخواست تامین خواسته:
   • با توجه به اینکه خواسته مالی است (۱ میلیارد تومان)، هزینه دادرسی هم بر اساس همان نرخ های درصدی محاسبه می شود. مثلاً ۱.۵ درصد.
   • ۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان × ۱.۵% = ۱۵,۰۰۰,۰۰۰ تومان
4. هزینه های جانبی:
   • هزینه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: فرضاً ۲۰۰ هزار تومان.
   • حق الوکاله وکیل: کاملاً توافقی است. مثلاً فرض کنید ۱۵ میلیون تومان.
   • هزینه های اجرایی (مثلاً برای اعزام مأمور جهت توقیف فیزیکی خودرو): فرضاً ۵۰۰ هزار تومان.

جمع بندی هزینه ها:

• خسارت احتمالی: ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• هزینه کارشناسی: ۱,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• هزینه دادرسی تامین خواسته: ۱۵,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• هزینه های جانبی (دفاتر+حق الوکاله وکیل+اجرایی): ۱۵,۷۰۰,۰۰۰ تومان
• جمع کل تقریبی: ۱۳۱,۷۰۰,۰۰۰ تومان

این مثال ها نشان می دهد که هزینه ها بسته به نوع و ارزش خواسته چقدر می تواند متفاوت باشد. پس همیشه قبل از هر اقدامی، یک برآورد دقیق از هزینه ها داشته باشید.

موارد معافیت و استثنائات از پرداخت خسارت احتمالی

خب، تا اینجا دیدیم که برای تامین خواسته باید یک مبلغی را به عنوان «خسارت احتمالی» واریز کنیم. اما یک خبر خوب! در بعضی موارد، شما از پرداخت این خسارت احتمالی معاف هستید. این یعنی در این شرایط، دیگر لازم نیست آن ۱۰ تا ۵۰ درصد ارزش خواسته را کنار بگذارید. بیایید ببینیم این موارد کدام ها هستند.

مهم ترین مورد: سند رسمی و لازم الاجرا

یکی از مهمترین و کاربردی ترین معافیت ها این است که اگر دعوای شما بر اساس یک «سند رسمی» و «لازم الاجرا» باشد، دیگر نیازی به پرداخت خسارت احتمالی نیست. این یک مزیت بزرگ است که کار شما را حسابی جلو می اندازد.

سند رسمی از نظر قانون یعنی چه؟

وقتی می گوییم سند رسمی، منظورمان چیست؟ سند رسمی، سندی است که در اداره ثبت اسناد و املاک یا دفاتر اسناد رسمی یا توسط مأمورین دولتی که صلاحیت دارند، در حدود وظایفشان و با رعایت قوانین صادر شده باشد. مثل:

• چک: بله، اگر چکی دارید که برگشت خورده و می خواهید برای آن درخواست تامین خواسته کنید، معمولاً نیازی به پرداخت خسارت احتمالی نیست (البته با رعایت شرایط خاص چک).
• سفته: سفته هم مثل چک، یک سند تجاری رسمی و لازم الاجراست.
• سند ازدواج: اگر مهریه شما در سند ازدواج ثبت شده باشد، این هم یک سند رسمی محسوب می شود.
• اسناد رهنی: اسناد مربوط به رهن و وثیقه هم رسمی هستند.
• سایر اسناد رسمی: هر سندی که در دفتر اسناد رسمی تنظیم شده باشد.

چرا معافیت؟ دلیل این معافیت این است که وقتی دعوای شما بر اساس یک سند رسمی و لازم الاجراست، دادگاه به محکم بودن ادعای شما بیشتر اعتماد دارد و احتمال بی حق شدن خواهان کمتر است. بنابراین، دیگر نیازی به آن سپر اطمینان (خسارت احتمالی) نمی بیند.

سایر موارد خاص

غیر از سند رسمی، در چند مورد خاص دیگر هم ممکن است از پرداخت خسارت احتمالی معاف شوید:

• دعاوی مربوط به حقوق و مزایای کارگران: قانون حمایت خاصی از کارگران دارد. به همین دلیل، در دعاوی که کارگران برای مطالبه حقوق، دستمزد یا مزایایشان اقدام می کنند، معمولاً از پرداخت خسارت احتمالی معاف هستند.
• مواردی که در قانون خاص تصریح شده باشد: گاهی اوقات در قوانین خاصی به صورت صریح گفته می شود که در فلان نوع دعوا، خواهان از پرداخت تامین خواسته معاف است.

پس، اگر پرونده تان در یکی از این دسته ها قرار می گیرد، حتماً از وکیل یا مشاور حقوقی تان بپرسید تا ببینید آیا از پرداخت خسارت احتمالی معاف هستید یا نه. این می تواند بخش قابل توجهی از هزینه های اولیه شما را کم کند.

تفاوت تامین خواسته با سایر اقدامات تامینی (از نظر هزینه ها)

در نظام حقوقی ایران، ابزارهای مختلفی برای حفظ حقوق و اموال وجود دارد که هر کدام هدف و قواعد خاص خودشان را دارند. «تامین خواسته» یکی از این ابزارهاست، اما دو ابزار دیگر به نام های «دستور موقت» و «تامین دلیل» هم هستند که شاید اسمشان را شنیده باشید. دانستن تفاوت این سه تا، به خصوص از نظر هزینه ها، خیلی به کارتان می آید.

تامین خواسته در برابر دستور موقت

این دو تا، شاید از همه بیشتر شبیه هم به نظر بیایند، اما تفاوت های کلیدی دارند:

1. هدف:
   • تامین خواسته: هدف اصلی جلوگیری از جابجایی یا از بین رفتن عین خواسته یا معادل آن است. یعنی می خواهد مطمئن شود مالی که قرار است حکم روی آن اجرا شود، سر جایش بماند.
   • دستور موقت: هدفش «حفظ وضع موجود» است. یعنی می خواهد قبل از اینکه دادگاه به اصل دعوا رسیدگی کند، اوضاع را همان طور که هست، نگه دارد تا بعداً بشود رای دادگاه را اجرا کرد. این حفظ وضع موجود می تواند شامل توقیف مال، انجام یک عمل یا جلوگیری از یک عمل باشد. مثلاً جلوی یک ساخت وساز غیرقانونی را بگیرد.
2. شکل تودیع تامین:
   • تامین خواسته: گفتیم که حتماً باید «وجه نقد» باشد.
   • دستور موقت: اینجا دست خواهان بازتر است. تامین در دستور موقت می تواند هم «وجه نقد» باشد، هم «ضمانت نامه بانکی» یا حتی «مال منقول» (مثل سفته یا اوراق بهادار). این تفاوت برای کسانی که می خواهند از نقدینگی شان استفاده نکنند، خیلی مهم است.
3. میزان فوریت:
   • معمولاً دستور موقت با فوریت بیشتری رسیدگی می شود، چون هدفش حفظ یک وضعیت اضطراری است.
4. میزان تامین:
   • در دستور موقت، میزان تامین هم بستگی به نظر قاضی و نوع خواسته دارد و ممکن است متفاوت باشد.

پس، اگر هدف شما فقط توقیف مال برای تضمین اجرای حکم مالی است، تامین خواسته مناسب تر است. اما اگر می خواهید یک وضعیت را حفظ کنید یا جلوی یک کاری را بگیرید، دستور موقت ابزار بهتری است و از نظر شکل تامین هم انعطاف بیشتری دارد.

تامین خواسته در برابر تامین دلیل

«تامین دلیل» کاملاً با تامین خواسته فرق می کند و نباید این دو را با هم اشتباه بگیرید:

1. هدف:
   • تامین خواسته: هدفش توقیف مال است.
   • تامین دلیل: هدفش «حفظ دلایل و مدارک» است. یعنی شما نگرانید که یک مدرک (مثلاً وضعیت یک ملک قبل از تخریب، یا وجود یک عیب در کالا) ممکن است از بین برود یا تغییر کند. در این صورت، درخواست می کنید که دادگاه یا کارشناس، این وضعیت را الان ثبت و ضبط کند تا بعداً بتوانید از آن به عنوان دلیل در دادگاه استفاده کنید.
2. نیاز به تودیع خسارت احتمالی:
   • تامین دلیل: برای تامین دلیل، نیازی به پرداخت خسارت احتمالی (وثیقه) نیست. شما فقط باید هزینه دادرسی مربوط به درخواست تامین دلیل و احتمالا هزینه کارشناسی را بپردازید.

پس، اگر فقط نگران از بین رفتن مدارک و شواهدتان هستید، تامین دلیل راهکار شماست و بار مالی کمتری هم دارد. اما اگر می خواهید اموال طرف را توقیف کنید، باید سراغ تامین خواسته بروید.

اعتراض به قرار تامین خواسته و هزینه های احتمالی برای خوانده

تا اینجا بیشتر از دیدگاه خواهان (کسی که درخواست تامین خواسته می کند) حرف زدیم. اما طرف دیگر ماجرا، خوانده (کسی که اموالش توقیف شده) هم حقوقی دارد. اگر قرار تامین خواسته علیه شما صادر شد، چه؟ آیا می توانید کاری کنید؟ بله، حق اعتراض دارید و این اعتراض هم برای خودش هزینه هایی دارد.

حق اعتراض خوانده و مهلت آن

فرض کنید شما خوانده یک پرونده هستید و بدون اینکه خبر داشته باشید، یک روز می بینید که حسابتان مسدود شده یا خودرویتان توقیف شده است. اینجا شما حق دارید به قرار تامین خواسته اعتراض کنید. این حق برای حفظ حقوق شماست و به شما فرصت می دهد که نشان دهید شاید خواهان اشتباه کرده یا اصلاً این مال متعلق به شما نیست یا جزو مستثنیات دین است (یعنی اموالی که قانون اجازه توقیفشان را نمی دهد).

مهلت اعتراض: حواستان باشد که برای اعتراض به قرار تامین خواسته، شما فقط ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ قرار فرصت دارید. پس به محض اینکه ابلاغیه را دریافت کردید، باید سریع اقدام کنید. وگرنه ممکن است فرصت را از دست بدهید.

هزینه های احتمالی اعتراض

وقتی می خواهید به قرار تامین خواسته اعتراض کنید، این کار هم مثل هر اقدام حقوقی دیگری، هزینه هایی دارد:

1. هزینه دادرسی غیرمالی: اعتراض به قرار تامین خواسته یک دعوای غیرمالی محسوب می شود. بنابراین، شما باید هزینه دادرسی مربوط به دعاوی غیرمالی را پرداخت کنید. این مبلغ ثابت است و معمولاً زیاد نیست.
2. حق الوکاله وکیل: اگر برای اعتراضتان وکیل بگیرید، باید حق الوکاله او را هم بپردازید. این مبلغ هم بستگی به توافق شما با وکیل دارد.
3. هزینه های کارشناسی (در صورت لزوم): اگر اعتراض شما بر اساس این باشد که مثلاً ارزش مال توقیف شده بیش از حد برآورد شده، یا اصلاً این مال جزو مستثنیات دین است، ممکن است نیاز به کارشناسی باشد که هزینه آن را باید پرداخت کنید.

نحوه استرداد خسارت احتمالی در صورت پذیرش اعتراض

اگر اعتراض شما به قرار تامین خواسته در دادگاه پذیرفته شود و دادگاه قرار را لغو کند (یا به آن تغییراتی بدهد)، چه اتفاقی برای آن خسارت احتمالی که خواهان واریز کرده بود می افتد؟

در این صورت، خواهان دیگر برنده نهایی نیست و عملاً خواسته او رد شده است (حداقل در بخش تامین خواسته). پس شما به عنوان خوانده، می توانید درخواست کنید که خسارت احتمالی واریز شده توسط خواهان، به شما برگردانده شود تا ضرر و زیانی که به خاطر توقیف اموالتان متحمل شده اید، جبران گردد. دادگاه این موضوع را بررسی می کند و در صورت اثبات ضرر شما، از محل آن خسارت احتمالی، ضرر شما را جبران خواهد کرد.

پس، اگر خوانده هستید و اموالتان توقیف شده، اصلاً ناامید نشوید. با آگاهی از حقوق خود و اقدام به موقع، می توانید از حقتان دفاع کنید و جلوی ضررهای بیشتر را بگیرید.

تبدیل تامین و مستثنیات دین

در بحث تامین خواسته، دو مفهوم مهم دیگر هم هست که هم خوانده و هم خواهان باید به آن توجه کنند: «تبدیل تامین» و «مستثنیات دین». اینها هم می توانند روی هزینه ها و نحوه اجرای تامین خواسته تاثیر بگذارند.

تبدیل تامین: عوض کردن مال توقیف شده

فرض کنید اموالی از خوانده توقیف شده که برای او خیلی مهم است یا با توقیف آن، ضرر زیادی به او وارد می شود (مثلاً ماشین زیر پایش یا ابزار کارش). خوانده می تواند درخواست «تبدیل تامین» بدهد. یعنی چه؟ یعنی به جای مال توقیف شده، یک مال دیگر (معمولاً وجه نقد یا اوراق بهادار) را معرفی کند تا آن مال توقیف شده آزاد شود.

• چگونگی درخواست: خوانده می تواند به دادگاه درخواست دهد که به جای مال توقیف شده، مثلاً پول نقد به همان میزان ارزش مال توقیف شده را در صندوق دادگستری واریز کند یا اوراق بهادار معتبر معرفی کند.
• رسیدگی فوری: دادگاه باید ظرف دو روز به این درخواست رسیدگی کند.
• محدودیت: این درخواست تبدیل تامین فقط یک بار می تواند از سوی خوانده صورت بگیرد. پس باید با دقت و فکر شده انجام شود.

این کار برای خوانده می تواند کمک کننده باشد تا ضررهای ناشی از توقیف یک مال خاص را به حداقل برساند. برای خواهان هم فرقی نمی کند، چون هدف اصلی، تضمین اجرای حکم است و چه مال فیزیکی توقیف باشد چه وجه نقد، تضمین پابرجا می ماند.

مستثنیات دین: اموالی که قابل توقیف نیستند

قانون گذار برای حفظ حداقل های زندگی بدهکار، یک سری اموال را از قاعده توقیف شدن مستثنی کرده است. یعنی حتی اگر کسی به شما بدهکار باشد و حکم هم بگیرید، نمی توانید این اموال را توقیف کنید. به اینها می گویند «مستثنیات دین».

هدف از مستثنیات دین، این است که بدهکار با توقیف تمام اموالش، کاملاً بی چیز نشود و بتواند زندگی حداقلی خودش و خانواده اش را تامین کند. اینها شامل چه چیزهایی می شوند؟

• مسکن مورد نیاز و مناسب شأن بدهکار و خانواده اش.
• اثاثیه ضروری زندگی (مثل یخچال، تلویزیون، وسایل آشپزخانه).
• آذوقه و مواد لازم برای گذران زندگی برای مدت معین.
• کتاب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم.
• ابزار و وسایل کار بدهکار (اگر برای امرار معاشش ضروری باشد).
• و …

نکته مهم: اگر خواسته شما «عین معین» باشد (مثلاً شما دقیقاً مالک یک خودرو هستید و می خواهید همان خودرو را از کسی که آن را غصب کرده پس بگیرید)، حتی اگر آن خودرو جزو مستثنیات دین باشد (مثلاً تنها وسیله نقلیه او برای کار)، توقیف آن مجاز است. چرا؟ چون در اینجا هدف فروش مال نیست، بلکه بازگرداندن همان مال مشخص به صاحبش است. اما اگر تامین مال قرار است به فروش آن منجر شود (یعنی قرار است مال توقیف شده فروخته شود تا طلب شما پرداخت شود)، آن وقت رعایت مقررات مستثنیات دین الزامی است و نمی شود این اموال را فروخت.

پس، هم خواهان باید حواسش باشد که سراغ توقیف مستثنیات دین نرود تا وقتش تلف نشود، و هم خوانده باید بداند که چه اموالی قابل توقیف نیستند تا بتواند از حقش دفاع کند.

اثرات قرار تامین خواسته و نکات مهم

قرار تامین خواسته فقط یک کاغذ اداری نیست، بلکه وقتی صادر و اجرا می شود، اثرات حقوقی مهمی دارد که هم خواهان و هم خوانده باید از آن ها باخبر باشند. علاوه بر این، یک سری نکات ریز و درشت هم وجود دارد که دانستنشان ضرری ندارد.

اثرات قرار تامین خواسته

وقتی اموالی در قالب قرار تامین خواسته توقیف می شوند، چه اتفاقی می افتد؟

1. عدم امکان نقل و انتقال اموال توقیف شده: مهمترین اثر این است که خوانده دیگر نمی تواند آن اموال توقیف شده را بفروشد، به کسی هبه کند، یا به هر نحوی منتقل کند. این یعنی مال در حالت فریز می ماند تا تکلیف نهایی پرونده مشخص شود. هرگونه معامله روی این اموال بعد از توقیف، باطل و بی اثر است.
2. اولویت خواهان در قبال بقیه طلبکاران: اگر چند نفر از یک نفر طلبکار باشند و اموال او توقیف شده باشد، کسی که زودتر درخواست تامین خواسته داده و مال را توقیف کرده، در دریافت طلبش بر بقیه مقدم است. یعنی اول طلب او از محل مال توقیف شده پرداخت می شود و بعد اگر چیزی ماند، نوبت بقیه طلبکاران است. به این می گویند «حق تقدم».

توقیف مازاد (توقیف مکرر): اگر یک مال توسط چند نفر توقیف شود، ترتیب توقیف ها مهم است و هر کس زودتر اقدام کرده باشد، حق تقدم دارد. مثلاً اگر یک ملک برای بدهی ۱۰۰ میلیونی توقیف شده و ارزش ملک ۵۰۰ میلیون باشد، بقیه طلبکاران هم می توانند آن مال را برای باقی بدهی های خود توقیف کنند، اما اولویت با اولین توقیف کننده است.

نکات مهم در مورد تامین خواسته

چند نکته طلایی که بد نیست بدانید:

• عدم تاثیر بر اصل دعوا: یادتان باشد که صدور قرار تامین خواسته، به معنی حقانیت شما در اصل دعوا نیست! ممکن است دادگاه قرار تامین خواسته را صادر کند، اما در نهایت، در دعوای اصلی شما محکوم به بی حقی شوید. این دوتا موضوع از هم جدا هستند.
• حق مطالبه خسارت توسط خوانده در صورت بی حقی خواهان: اگر شما به عنوان خواهان در نهایت بازنده شوید، خوانده حق دارد خسارت های وارده به خودش (که از محل همان خسارت احتمالی که شما واریز کرده اید) را مطالبه کند. او می تواند ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رای قطعی، این درخواست را بدون تشریفات آیین دادرسی مطرح کند و رای دادگاه در این خصوص قطعی است.
• توقیف حساب مشترک: اگر حسابی که قرار است توقیف شود، مشترک باشد، توقیف فقط تا سقف سهم بدهکار در آن حساب امکان پذیر است. یعنی نمی شود کل حساب مشترک را به خاطر بدهی یک نفر توقیف کرد.
• تفاوت با اجرای احکام قطعی: در تامین خواسته، مال توقیف می شود تا از نقل و انتقالش جلوگیری شود، اما فروخته نمی شود. فروش مال فقط بعد از صدور حکم قطعی و در مرحله «اجرای احکام» اتفاق می افتد.
• اهمیت مشاوره با وکیل: همیشه در مسائل حقوقی، به خصوص وقتی پای توقیف اموال و هزینه های احتمالی در میان است، مشاوره با یک وکیل متخصص، شما را از خیلی ضررها و دوندگی های بی مورد نجات می دهد. او می تواند بهترین راهکار را با توجه به شرایط پرونده شما پیشنهاد دهد.

با در نظر گرفتن این نکات، می توانید با دید بازتری وارد فرآیند تامین خواسته شوید و از حقوق خود به بهترین شکل ممکن دفاع کنید.

نتیجه گیری: جمع بندی نکات و توصیه های پایانی

خب، رسیدیم به ایستگاه آخر این مسیر حقوقی. دیدیم که «تامین خواسته» یک ابزار خیلی قدرتمند و کارساز در دست کسی است که می خواهد از حامی اش در دادگاه دفاع کند. این ابزار به شما کمک می کند تا خیالتان راحت باشد که اگر دادگاه به نفع شما رای داد، آن رای روی کاغذ نمی ماند و می توانید حق و حقوقتان را بگیرید.

اما مثل هر ابزار قدرتمند دیگری، استفاده از آن هم یک سری قواعد و هزینه هایی دارد. فهمیدیم که اصلی ترین هزینه، همان «خسارت احتمالی» است که مثل یک سپر ایمنی برای خوانده عمل می کند و معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ درصد خواسته است. البته این را هم گفتیم که در بعضی موارد، مثل وقتی که سند رسمی و محکمی دارید، ممکن است از پرداخت این مبلغ معاف باشید. علاوه بر این، هزینه های دیگری مثل هزینه دادرسی و هزینه های جانبی مثل کارشناسی یا حق الوکاله وکیل هم وجود دارد.

در تمام این مراحل، یادتان باشد که آگاهی، بهترین دوست شماست. اینکه از قبل بدانید چه هزینه هایی در انتظارتان است، چطور باید آنها را حساب کنید و در چه شرایطی می توانید از پرداخت بعضی از آنها معاف شوید، به شما کمک می کند تا با برنامه ریزی مالی و حقوقی بهتری وارد میدان شوید و از تضییع حقتان جلوگیری کنید.

توصیه نهایی ما این است: هیچ وقت در مسائل حقوقی، به خصوص موضوعاتی که به اموال و دارایی هایتان مربوط می شود، سر خود عمل نکنید. همیشه قبل از هر اقدامی، با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت کنید. آن ها می توانند با توجه به جزئیات پرونده شما، بهترین راهنمایی ها را ارائه دهند و شما را از سردرگمی و هزینه های اضافی نجات دهند. پس، با چشم باز و قدم های محکم، برای احقاق حقتان بجنگید!