پروژه های موفق مهندسی ایران در منطقه / تجلّی قدرت سدسازی ایران در جمهوری آذربایجان

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایکسل) «جمهوری آذربایجان» بزرگ ترین کشور قفقاز واقع در قفقاز جنوبی است که در شرق اروپا و آسیای غربی و در مجاورت دریای خزر قرار دارد. پایتخت و بزرگ ترین شهر این کشور “باکو” و زبان رسمی آن زبان آذربایجانی است. این سرزمین تا حدود دویست سال پیش جزو کشور ایران بود ولی در جنگ های ایران و روسیه طی قراردادهای «گلستان» و «ترکمانچای» به روسیه ملحق شد. جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی از اتحاد جماهیر شوروی جدا شد و به شکل کنونی درآمد.

توسعه کریدوری راه آهن ایران و آذربایجان

«شاهین مصطفی اُف» معاون نخست وزیر جمهوری آذربایجان با «مهرداد بذرپاش» وزیر سابق راه و شهرسازی ایران در تاریخ ۶ اکتبر ۲۰۲۳ دیدار کرد. گفت وگوی مصطفی اف و بذرپاش در مورد موضوعات مهمی به ویژه در زمینه ی حمل ونقل و ارتباطات انرژی و منابع آبی مشترک بین جمهوری آذربایجان و ایران متمرکز بود.

در این دیدار طرفین با صدور بخشنامه هایی به دستگاه های متبوع خود بر تکمیل سریع پروژه ی ساخت پایانه ی بار آستارا تأکید کردند. آن ها همچنین تأکید کردند که این پایانه دارای اهمیت استراتژیک در تسهیل تجارت و ارتباطات منطقه ای است. در این گفت وگو بر اهمیت تسریع در پیشرفت پروژه های در دست اجرا شامل نیروگاه های برق آبی خداآفرین قیز قالاسی و اردوباد – مارازاد تأکید کردند. این پروژه ها به افزایش تولید انرژی و مدیریت منابع در منطقه کمک می کنند.

این گفت وگو با امضای چندین سند به پایان رسید. یکی از اسناد تعهد به احداث خط راه آهن جدید و پل های ریلی بود که بین منطقه اقتصادی زنگه زور شرقی و جمهوری خودمختار نخجوان آذربایجان پیوندی حیاتی با عبور از خاک ایران ایجاد می کند. این امر توسعه و تقویت همکاری های اقتصادی و تجاری بین ایران و جمهوری آذربایجان را نوید می دهد. علاوه بر این در این نشست بر ساخت پل خودرویی و گذرگاه عابر پیاده بر روی «رودخانه ارس» در پایانه مرزی آغبند – کلاله توافق شد. انتظار می رود این پروژه های زیربنایی تردد فرامرزی را تسهیل کرده و ارتباط و همکاری بین دو کشور را تقویت کند.

سد قیز قلعه سی شاهکار مهندسان ایرانی به عنوان بزرگ ترین طرح مشترک آبی دو کشور

«یوسف غفارزاده» مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی با بیان این که افتتاح سد قیزقلعه سی به عنوان مهمترین طرح مرزی شمال غرب کشور با حضور شهید آیت الله رئیسی رئیس جمهور سابق کشورمان و الهام علی اف رئیس جمهور جمهوری آذربایجان انجام شد اظهار کرد: «این طرح شامل توسعه ی سد مخزنی خداآفرین در ۱۹۶ کیلومتری پایین دست سد ارس با حجم ۱.۶ میلیارد مترمکعب افتتاح سد بین المللی قیزقلعه سی و نهایتاً بهره برداری از کانال و شبکه پایاب به منظور آبیاری اراضی کشاورزی به وسعت ۷۴ هزار هکتار (۱۲ هکتار سهم آذربایجان شرقی و ۶۲ هزار هکتار سهم استان اردبیل) است که تماماً توسط دانش و توان فنی و مهندسی داخلی بازطراحی و اجرا شده است.»

وی یادآور شد: «احداث و بهره برداری از این پروژه علاوه بر تأمین آب اراضی شبکه پائین دست و رونق کشاورزی اسباب توسعه ی اقتصادی منطقه و همچنین افزایش کیفیت محصولات کشاورزی و توسعه گردشگری را فراهم خواهد آورد. اجرای این طرح موجب استفاده ی بهینه از منابع آب و خاک و تحقق حقابه های مرزی تبدیل شیوه های سنتی کشاورزی به شیوه های مدرن و صنعتی و نیز ساماندهی عشایر با افزایش درآمد خانوارها ایجاد اشتغال برای ۴۰ هزار نفر و جلوگیری از مهاجرت و توسعه ی فعالیت صنایع جانبی و تبدیلی خواهد شد.»

مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی با اشاره به پیچیدگی فنی و اجرای تجهیزات هیدرومکانیکال این پروژه خاطرنشان کرد: «سد قیز قلعه سی در فاصله ی ۲۲۰ کیلومتری شمال شرقی شهر تبریز و در ۱۲ کیلومتری پائین دست سد مخزنی خداآفرین بر روی رودخانه ارس و در حد فاصل مرز جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان برای بهره برداری مشترک احداث شده است.»

طرح اولیه ی سد قیز قلعه سی در سال ۱۳۸۵ توسط کشور جمهوری آذربایجان مطرح شد که بازنگری اصلاح و اجرای کامل سد توسط مهندسان ایرانی صورت گرفته است؛ طرحی بزرگ و پیچیده که قدرت توانمندی و دانش بالای متخصصان کشورمان در سدسازی را نشان می دهد.

این سد از نوع خاکی با هسته ی رُسی به طول تاج ۸۳۴ متر و ارتفاع ۳۷ متر و ۲ واحد نیروگاهی ۴۰ مگاواتی با انرژی قابل استحصال سالیانه ی ۲۷۰ گیگاوات ساعت در دو طرف است. طراحی این سد بر اساس سیلاب ۱۰ هزار ساله معادل سه هزار و ۴۴۰ مترمکعب بر ثانیه بوده که از طریق مجاری تخلیه کننده ی تحتانی و سرریزهای رادیال گیت در طرفین در نظر گرفته شده است.حجم مخزن سد قیز قلعه سی ۶۲ میلیون مترمکعب است.

سوآپ دوبرابری گاز ترکمنستان به آذربایجان از طریق ایران

قرارداد سوآپ گازی سه جانبه ی بین ترکمنستان ایران و جمهوری آذربایجان آذر سال ۱۴۰۰ در حاشیه ی نشست سران سازمان همکاری های اقتصادی (اکو) در ترکمنستان امضا شد. بر اساس این تفاهم نامه دو طرف توافق کردند حجم گاز انتقالی سالانه ی ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از طریق خطوط ایران را دوبرابر کنند. این قرارداد به صورت حجمی است و ایران به عنوان هزینه ی سوآپ (Swap Fee) بخشی از گاز انتقالی را برمی دارد.

«جواد اوجی» وزیر سابق نفت درباره ی جزئیات این قرارداد توضیح داده است: «طبق این قرارداد سه جانبه ایران سالانه نزدیک به ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب گاز را از ترکمنستان در منطقه سرخس دریافت می کند و از منطقه ی آستارا به جمهوری آذربایجان تحویل می دهد. از دی ماه ۱۳۹۵ تعاملات گازی ایران با ترکمنستان قطع شده بود اما با امضای این قرارداد گام رو به جلویی در مناسبات انرژی دو کشور برداشته شد. این قرارداد به تأمین سوخت زمستانی استان های خراسان رضوی خراسان شمالی خراسان جنوبی گلستان و سمنان کمک می کند.»

مهندسان ایرانی در این سوآپ گازی نقش موثری برای انتقال گاز با شرایط استاندارد مربوطه دارند به نحوی که عملکرد آن ها موجب افزایش بهره وری و مزیت نسبی برای کشورهای ترکمنستان و جمهوری آذربایجان شده و از تبادل گازی با دور زدن کشورمان منصرف می شوند. این اقدام مهندسی که بر اساس آن انتقال گاز به شمال غرب کشور و توزیع آن به ۵ استان همزمان با صادرات آن صورت می گیرد دستاورد فنی کشورمان برای انعقاد و تمدید این قرارداد است.

نقش مهندسی ایران در میدان نفتی شاه دنیز جمهوری آذربایجان

«گروه مهندسی و ساختمان صنایع نفت» اولین شرکت خصوصی ایرانی در حوزه ی نفت و گاز بوده که توانسته در یک کنسرسیوم بین المللی شرکت کند. در میدان گازی شاه دنیز گروه مهندسی و ساختمان صنایع نفت با داشتن ۱۰ درصد سهم پروژه توافق نامه ای را با شرکت ملی نفت جمهوری آذربایجان به امضا رساند. پروژه ای که در آن ۶ شریک دیگر از ۶ قاره ی مختلف همکاری داشتند. بعد از شروع فاز تولید این شرکت سهام خود را به شرکت بین المللی نفت ایران (NIOC) واگذار کرد.

عملیات لرزه نگاری سه بُعدی بازسازی دکل نیمه شناور حفاری(تولید و ارزیابی چاه ها) ساخت سکّو لوله کشی بالادستی و زیردریا تولید استخراج و ایجاد امکانات دریایی و خشکی از جمله اقدامات شرکت های فنی کشورهای مختلف از جمله مهندسان ایرانی در این پروژه ی بین المللی بوده است که دستاورد آن تولید سالانه ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی و استخراج روزانه ی ۵۰ هزار بشکه میعانات تثبیت شده است.

امکان بازسازی مناطق جنگی آذربایجان توسط مهندسان ایرانی

«محسن پاک آیین» سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان اظهار کرده است: «مسئله ی بازسازی در مناطق آزادشده ی جمهوری آذربایجان امروز یکی از مسائل مهم مورد مذاکره بین ایران و جمهوری آذربایجان است. بعد از جنگ چندماهه بین آذربایجان و ارمنستان و نهایتا توافق آتش بس در مسکو و بازگرداندن هفت شهر اشغال شده ی آذربایجان توسط ارمنستان به سرزمین آذربایجان فرصت مناسبی پیش آمد تا جمهوری اسلامی ایران آمادگی خود را به منظور بازسازی و حضور در هفت شهر که کاملا ویران شد و در طول جنگ بدون سکنه بود اعلام کند.»

وی افزود: «چهار شهر از این هفت شهر مجاور ایران و آن طرف رود ارس است؛ بنابراین به راحتی از آستارا بیله سوار و پارس آباد می توان به جمهوری آذربایجان رفت و اقدامات بازسازی را انجام داد. علاوه بر آن سه شهر دیگر اندکی دورتر هستند که اقدامات بازسازی نیز برای ایران امکان پذیر است. لذا فرصت خوبی برای دو کشور در جهت گسترش همکاری های دوجانبه فراهم شده است. باید توجه داشت که هیچ کشور دیگری این ظرفیت ایران را ندارد که به دلیل نزدیکی و همسایگی قیمت مناسب و وجود امنیت بتواند در بازسازی این شهرها نقش مهمی را ایفا کند.»

سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان گفت: «این اقدام ایران می تواند در اشکال مختلف انجام گیرد؛ یکی در چارچوب همکاری های دوجانبه بین دو کشور که این گونه مقرر شده تا دولت آذربایجان طرح خود را برای بازسازی مناطق آزادشده اعلام کند و از کشورهای دوست بخواهد که فعالیت های مرتبط را آغاز کنند. لذا طرف ایرانی در حال حاضر منتظر است که آذربایجان برنامه های اصلی خود را اعلام کند؛ در عین حال برخی از اقدامات از جمله مین روبی مناطق جنگی توسط متخصصان ایرانی آغاز شده و هیأت هایی از ایران در حوزه ی شناخت منطقه به این سرزمین ها سفر کرده اند.»

کشت فراسرزمینی ایران در جمهوری آذربایجان

«اکبر فتحی» رئیس سابق سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی بیان کرده است: «رفع مشکل کوچک بودن قطعات زمین های کشاورزی و اقتصادی نبودن واحدهای تولیدی کشاورزی در گرو کشت فراسرزمینی است که می تواند هزینه های تولید را کاهش داده و ارائه ی خدمات فنی و مهندسی را آسان تر کند. برخی ممالک پتانسیل بالقوه برای تولید محصولات کشاورزی را دارند اما دانش و ابزارهای لازم برای تولید را ندارند که می توان با شناسایی ظرفیت این کشورها برای تولید محصولات موردنیاز خود اقدام کرد.»

وی افزود: «هر سال به طور میانگین حدود ۱۴ میلیون تن نهاده های دامی به داخل کشور وارد می شود که اگر بتوان این نیاز را از طریق کشورهای مجاور و به صورت کشت فراسرزمینی تامین کرد از لحاظ اقتصادی خیلی به صرفه تر خواهد بود. در حال حاضر تفاهم نهایی با کشورهای جمهوری آذربایجان و گرجستان انجام شده و زمین هایی برای تولید محصول اجاره شده است که سرمایه گذاران با مراجعه به سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان شرقی می توانند اقدامات لازم برای سرمایه گذاری را انجام دهند و جهاد کشاورزی تمهیدات لازم برای سرمایه گذاران را انجام خواهد داد.»

با توجه به مطالب فوق مهندسان ایرانی طی سالیان اخیر در جمهوری آذربایجان موفق به اجرای پروژه های فنی و مهندسی و درآمدزایی برای کشورمان شده اند که «سد خداآفرین» و «سد قیز قلعه سی» از جمله مهم ترین آن ها است. همچنین قرارداد پروژه های نفتی برقی و سوآپ گازی مختلفی میان دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان منعقد شده است که طراحی و اجرای آن از سوی مهندسان ایرانی صورت گرفته است؛ با این حال انتظار می رود از فرصت های این کشور در زمینه کریدوری بیش از پیش بهره برده شود.

پایان خبر ایکسل