چگونه شکایت تنظیم کنیم

وقتی حق مون ضایع میشه یا کسی بهمون ظلم می کنه، اولین چیزی که به ذهن مون میرسه اینه که چطور از حقمون دفاع کنیم و شکایت مون رو به گوش مراجع قانونی برسونیم. تنظیم شکایت قانونی، چه کیفری باشه چه حقوقی، یه مسیر پر پیچ و خمه که اگه درست بلدش نباشیم، ممکنه سردرگمی و هزینه های اضافه برامون داشته باشه. تو این مقاله قراره گام به گام بهتون بگیم چطوری شکایت تون رو اصولی تنظیم و پیگیری کنید تا به نتیجه مطلوب برسید.

تاحالا شده فکر کنید خب، حالا که این مشکل پیش اومده، باید چیکار کنم؟ یا از کی باید شکایت کنم و چطوری؟ این سوالا برای هر کدوم از ما ممکنه پیش بیاد. سیستم قضایی هر کشوری، راهی رو برای احقاق حقوق شهروندانش فراهم کرده که بهش میگیم شکایت. اما همین یک کلمه، دنیایی از قواعد و مراحل رو پشت خودش داره که اگه ازشون بی خبر باشیم، ممکنه مسیر اشتباهی رو بریم و حتی حق مون رو هم از دست بدیم. خیلی ها از ترسِ پیچیدگی های قانونی، قید شکایت کردن رو می زنن یا بی گدار به آب می زنن و نتیجه ای نمی گیرن. این مقاله دقیقاً برای شمایی نوشته شده که می خواید با آگاهی کامل، دست به کار بشید و بدون ابهام و سختی، از حق تون دفاع کنید.

توی این راهنما، قراره تمام جوانب موضوع رو بررسی کنیم؛ از اینکه اصلاً شکایت یعنی چی و چند مدل داره، تا چطوری مدارک لازم رو جمع آوری کنید، شکایت نامه رو بنویسید، ثبتش کنید و مراحل پیگیریش رو از سیر تا پیاز بدونید. حتی می خوایم بهتون بگیم چه اشتباهاتی رو نباید مرتکب بشید و چه نکاتی رو حتماً باید رعایت کنید. هدف مون اینه که شما رو اونقدر توانمند کنیم که خودتون بتونید مسیر قانونی رو برای احقاق حق تون پیدا کنید و با کمترین دغدغه، گام بردارید.

مفهوم شکایت: گامی فراتر از یک واژه ساده

کلمه شکایت تو زندگی روزمره ما خیلی استفاده میشه. وقتی از چیزی ناراضی هستیم، می گیم شکایت داریم یا اعتراض می کنیم. اما تو دنیای حقوق و قانون، شکایت یه معنی خاص و رسمی داره. اینجا دیگه فقط یه نارضایتی ساده نیست، بلکه یه درخواست جدی و رسمیب> از مراجع قانونیه که بیان می کنه یه مشکلی پیش اومده و باید بهش رسیدگی بشه. این درخواست برای اینه که یه حق پایمال شده دوباره برگرده، یا کسی که جرمی رو مرتکب شده، مجازات بشه.

تعریف حقوقی شکایت و انواع آن

تو ادبیات حقوقی، وقتی می گیم شکایت، منظورمون اینه که شما به صورت کتبی یا شفاهیب>، از یه مرجع قانونی (مثل دادسرا، دادگاه، یا حتی یه اداره) درخواست می کنید تا به مشکل یا جرمی که براتون پیش اومده، رسیدگی کنه. این رسیدگی ممکنه منجر به مجازات مجرم بشه، یا یه خسارتی رو جبران کنه، یا حتی یه تصمیم اداری رو تغییر بده. شکایت، در واقع اولین قدم برای شروع یه فرآیند قضایی یا اداریه.

معرفی انواع اصلی شکایات قضایی

شاید براتون سوال باشه که خب، چند نوع شکایت داریم؟ تو دستگاه قضایی، دو تا دسته اصلی از شکایات وجود داره: شکایت کیفریب> و شکایت حقوقیب>. هر کدوم از اینا مسیر خودشون رو دارن و برای حل یه نوع خاص از مشکلات استفاده میشن.

شکایت کیفری (شکوائیه)

شکایت کیفریب> یا همون شکوائیهب>، وقتی به کار میاد که یه جرمی اتفاق افتاده باشه. هدف اصلی از این نوع شکایت، اینه که فرد مجرم مجازات بشه و قانون باهاش برخورد کنه. مثلاً اگه کسی به شما توهین کرده، سرقت کرده، ضرب و جرح انجام داده، کلاهبرداری کرده یا هر جرم دیگه ای که تو قانون براش مجازات تعیین شده، می تونید شکایت کیفری مطرح کنید.

محل رسیدگی به این شکایات اول دادسراست. دادسرا جاییه که تحقیقات اولیه انجام میشه و بعد اگه جرم محرز شد، پرونده برای صدور حکم به دادگاه کیفری فرستاده میشه. تو شکوائیه، شما شاکی هستید و طرف مقابل هم مشتکی عنه یا متهم نامیده میشه.

شکایت حقوقی (دادخواست)

شکایت حقوقیب> که بهش دادخواست هم میگن، قضیه اش فرق می کنه. اینجا دیگه پای مجازات وسط نیست، بلکه هدف اصلی جبران خسارت، مطالبه یه حق یا انجام یه تعهده. مثلاً اگه کسی بهتون بدهکاره و پولتون رو پس نمیده، یا اگه تو یه معامله ای ضرر کردید و طرف مقابل زیر قولش زده، یا اگه ملکی رو اجاره دادید و مستأجر تخلیه نمیکنه، باید دادخواست حقوقی بدید.

مرجع رسیدگی به این نوع شکایات مستقیماً دادگاه حقوقیه و دیگه پای دادسرا وسط نمیاد. تو دادخواست، شما خواهان نامیده میشید و طرف مقابل هم خوانده. اینجا مسئله بیشتر سر پول، مال، قرارداد و اینجور چیزاست.

اشاره مختصر به شکایات اداری و صنفی

غیر از این دو نوع شکایت اصلی، یه سری شکایات دیگه هم هستن که بهشون شکایات اداری و صنفی میگن. اینا دیگه تو دادسرا و دادگاه های عمومی رسیدگی نمیشن، بلکه مراجع مخصوص خودشون رو دارن. مثلاً اگه از کار یه اداره دولتی ناراضی هستید، یا احساس می کنید حقوق اداری تون پایمال شده، باید به سازمان بازرسی کل کشور یا دیوان عدالت اداری مراجعه کنید. اگه از یه شرکت یا صنف خاصی شکایت دارید، مثلاً یه مغازه دار تخلف کرده یا یه شرکتی به تعهداتش عمل نکرده، میتونید به سازمان تعزیرات حکومتی یا اتحادیه های صنفی مربوطه شکایت کنید. این شکایات از نظر ماهیت و مسیر رسیدگی، با شکایات قضایی اصلی تفاوت های زیادی دارن، ولی دونستنشون خالی از لطف نیست.

تفکیک بنیادین: تفاوت های کلیدی شکایت کیفری و حقوقی (راهنمای انتخاب مسیر صحیح)

انتخاب مسیر درست برای شکایت، یعنی بین کیفری و حقوقی، خیلی مهمه. اگه از اول راه رو اشتباه برید، ممکنه کلی زمان و هزینه از دست بدید و به نتیجه دلخواه نرسید. برای همین، بیایید با هم ببینیم این دو تا شکایت اصلی چه فرق هایی با هم دارن:

هدف و ماهیت دعوا

اولین و مهمترین تفاوت، هدف این دو دعواست. تو دعوای کیفری، شما می خواید که مجرم مجازات بشه. یعنی دنبال این هستید که به خاطر جرمی که مرتکب شده، مثلاً زندان بره، شلاق بخوره یا جریمه بشه. اینجا تمرکز روی خودِ جرم و برخورد با مجرمه.

اما تو دعوای حقوقی، هدف جبران خسارت یا احقاق حق شماست. مثلاً می خواید پول تون رو پس بگیرید، یا طرف رو مجبور کنید به قولش عمل کنه. اینجا بیشتر پای مسائل مالی و تعهدات قراردادی و اینا در میونه، نه مجازات.

اصطلاحات مورد استفاده

تو هر کدوم از این دعاوی، به طرفین ماجرا یه اسم خاص میگن:

• تو دعوای کیفری: شما میشید شاکی و اون کسی که ازش شکایت دارید میشه مشتکی عنه یا متهم.
• تو دعوای حقوقی: شما میشید خواهان و اون کسی که مقابل شماست میشه خوانده.

فرم و شکل ظاهری

یکی دیگه از تفاوت های مهم، شکل نوشتاری این دو تاست:

• شکوائیه (کیفری): برای تنظیم شکایت کیفری، دست تون بازتره. اگه هم فرم مخصوصی نباشه، میشه روی کاغذ عادی هم بنویسید و توضیحات رو خودتون بدید. البته بهتره که از فرم های مخصوص استفاده کنید تا چیزی از قلم نیفته.
• دادخواست (حقوقی): دادخواست حتماً باید تو فرم های مخصوص چاپی قوه قضائیه نوشته بشه. اگه روی کاغذ عادی یا فرم غیرمجاز بنویسید، ممکنه دادگاه قبول نکنه و پرونده تون رد بشه.

مرجع اولیه رسیدگی

جایی که اول باید شکایت تون رو مطرح کنید هم فرق می کنه:

• شکایت کیفری: اول به دادسرا میره. اونجا بازپرس یا دادیار تحقیق می کنن و اگه جرم رو تایید کردن، پرونده رو برای صدور حکم میفرستن دادگاه کیفری.
• شکایت حقوقی: مستقیماً میره دادگاه حقوقی. دیگه از دادسرا رد نمیشه.

نقش جنبه عمومی جرم

بعضی از جرایم، علاوه بر اینکه به شخص خاصی آسیب میزنن، به جامعه هم ضرر میرسونن. این میشه جنبه عمومی جرم:

• تو دعوای کیفری: اگه جرمی جنبه عمومی داشته باشه (مثل قتل، رشوه، سرقت و…)، حتی اگه شما به عنوان شاکی پشیمون بشید و رضایت بدید، پرونده کاملاً بسته نمیشه و دادگاه میتونه به جنبه عمومی جرم رسیدگی کنه و مجرم رو مجازات کنه.
• تو دعوای حقوقی: اینجا دیگه خبری از جنبه عمومی نیست. اگه خواهان (شما) از شکایت خودش صرف نظر کنه، دعوا تموم میشه و خوانده از اتهام مبرا میشه.

هزینه های دادرسی (تمبر)

پولی که برای شروع دعوا باید پرداخت کنید (تمبر دادرسی) هم فرق داره:

• دعوای کیفری: هزینه غیرمالی داره و مبلغش ثابته.
• دعوای حقوقی: هزینه اش مالیه و بر اساس میزان خواسته (مثلاً مبلغ پولی که مطالبه می کنید) محاسبه میشه. هرچی مبلغ بیشتر باشه، هزینه دادرسی هم بیشتره.

پیامدهای عدم حضور طرف مقابل

اگه طرف مقابل به دادگاه یا دادسرا نیاد، چه اتفاقی میفته؟

• تو دعوای کیفری: اگه متهم احضار بشه و نیاد، ممکنه براش جلب و بازداشت صادر بشه.
• تو دعوای حقوقی: اگه خوانده احضار بشه و نیاد، دادگاه میتونه رأی غیابی صادر کنه. یعنی بدون حضور اون، پرونده رو بررسی و حکم صادر می کنه.

گام های عملی تنظیم یک شکایت نامه موثر (با تمرکز بر شکوائیه کیفری)

حالا که تفاوت ها رو فهمیدیم، بریم سراغ بخش عملی کار. اینجا می خوایم قدم به قدم بهتون بگیم چطور یه شکایت نامه درست و حسابی تنظیم کنید، اونم با تمرکز روی شکوائیه کیفری که حساسیت های خاص خودش رو داره. این مراحل رو با دقت دنبال کنید:

تصمیم گیری اولیه: آیا مشکل شما نیاز به شکوائیه دارد یا دادخواست؟

قبل از اینکه قلم به دست بگیرید یا پای کامپیوتر بشینید، باید مطمئن بشید که نوع شکایت تون چیه. اگه مشکل شما جرم محسوب میشه و دنبال مجازات مجرم هستید (مثل کلاهبرداری، سرقت، توهین، ضرب و جرح)، باید شکوائیه تنظیم کنید. اما اگه دنبال بازپس گیری پول، جبران خسارت یا انجام یه تعهد هستید (مثل مطالبه مهریه، تخلیه ملک، فسخ قرارداد)، باید دادخواست بدید.

گاهی تشخیص این دو تا کار ساده ای نیست. اگه شک دارید، حتماً با یه وکیل مشورت کنید. یه اشتباه کوچیک تو تشخیص نوع شکایت میتونه کلی وقت و هزینه از شما بگیره.

جمع آوری اطلاعات و مدارک: (قلب هر شکایت موفق)

مهمترین بخش هر شکایتی، جمع آوری دقیق اطلاعات و مدارکه. بدون مدارک کافی، حتی اگه حق با شما باشه، اثباتش سخت میشه. پس با دقت و وسواس زیاد، این موارد رو آماده کنید:

مشخصات دقیق طرفین

باید مشخصات کامل خودتون (شاکی) و اون کسی که ازش شکایت دارید (مشتکی عنه) رو داشته باشید. دقت کنید که این اطلاعات باید کاملاً دقیق و بدون غلط املایی باشن، چون پرونده شما بر اساس همین اطلاعات جلو میره. اگه وکیل هم دارید، مشخصات اون رو هم باید بنویسید:

• نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد: اینا اطلاعات پایه هستن که برای شناسایی هویتی لازمن.
• نشانی دقیق، شماره تماس (ثابت و همراه)، کد پستی: این ها برای ابلاغ اوراق قضایی و اطلاع رسانی ها حیاتی هستن. اگه نشانی دقیق نباشه، ابلاغ ها به دست طرفین نمیرسه و ممکنه پرونده به مشکل بخوره.
• شغل، میزان تحصیلات، وضعیت تاهل: این اطلاعات هم تو بعضی موارد لازمن و بهتره که درج بشن.

دقت در نوشتن مشخصات طرفین شکایت، از نان شب هم واجب تره! یه اشتباه کوچیک تو آدرس یا کد ملی، میتونه پرونده شما رو ماه ها عقب بندازه یا حتی به کلی مختومه کنه.

موضوع شکایت

تو این قسمت، باید واقعه ای که برای شما پیش اومده رو واضح و مشخص بنویسید. نیازی نیست که شما خودتون عنوان حقوقی یا مجرمانه خاصی (مثل کلاهبرداری یا خیانت در امانت) رو بنویسید. فقط کافیه شرح ماجرا رو بدون اضافه گویی و احساسات، بیان کنید. مثلاً بنویسید: در تاریخ فلان، در محل فلان، آقای/خانم فلانی اقدام به برداشتن کیف بنده نمود. قاضی خودش تشخیص میده که این عمل چه عنوان مجرمانه ای داره.

زمان و نشانی دقیق محل وقوع جرم/اتفاق

این جزئیات خیلی مهمن، چون هم صلاحیت محلی دادسرا رو تعیین می کنن (یعنی کدوم دادسرا باید به پرونده شما رسیدگی کنه)، هم برای محاسبه مرور زمان (یعنی تا کی فرصت شکایت دارید) کاربرد دارن. مثلاً اگه جرمی تو تهران اتفاق افتاده باشه، دادسرای تهران باید رسیدگی کنه. پس حتماً تاریخ و ساعت دقیق و آدرس کامل محل وقوع جرم رو بنویسید.

دلایل و مستندات

این بخش، ستون فقرات شکایت شماست. هرچی مدارک تون قوی تر باشه، شانس موفقیت تون بیشتره. این مدارک میتونن شامل موارد زیر باشن:

• شهود: اگه کسی شاهد ماجرا بوده، مشخصات کامل (نام، نام خانوادگی، نام پدر، نشانی) اون رو بنویسید.
• اسناد و مدارک: هر سند کتبی که از ادعای شما پشتیبانی می کنه، مثل قراردادها، فاکتورها، رسیدهای بانکی، چت های پیامکی یا شبکه های اجتماعی.
• گزارش پلیس: اگه قبلاً به پلیس اطلاع دادید، گزارش پلیس خیلی میتونه کمک کننده باشه.
• گواهی پزشکی قانونی: اگه آسیب جسمی دیدید، حتماً گواهی پزشکی قانونی رو ضمیمه کنید.
• تصاویر و فیلم: عکس ها یا فیلم هایی که صحنه جرم رو نشون میدن، مدارک تصویری و صوتی.

همه اینا رو باید به صورت مرتب و فهرست بندی شده ضمیمه شکایت نامه تون کنید. ازشون کپی هم بگیرید.

ضرر و زیان وارده و نحوه مطالبه آن

اگه در کنار جرمی که اتفاق افتاده، به شما ضرر مالی هم رسیده، مثلاً کیف تون دزدیده شده یا وسایل تون آسیب دیده، می تونید همزمان با شکایت کیفری، مطالبه ضرر و زیان هم بکنید. این خیلی خوبه چون نیازی نیست بعداً دوباره یه دادخواست حقوقی جداگانه بدید. مبلغ دقیق ضرر و زیان رو بنویسید و اگه لازم بود، فاکتورها یا برآوردهای خسارت رو هم ارائه بدید.

ساختار و الزامات نگارشی شکوائیه (مطابق ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری)

قانون گذار برای اینکه شکوائیه یه فرم و ساختار مشخص داشته باشه، تو ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری یه سری موارد الزامی رو گفته. رعایت این موارد برای اینکه شکایت تون درست ثبت و پیگیری بشه، حیاتیه:

1. بخش ۱: مشخصات کامل شاکی: اسم، فامیل، نام پدر، کد ملی، آدرس دقیق، شماره تماس و … (همون چیزایی که بالا گفتیم).
2. بخش ۲: مشخصات کامل مشتکی عنه: اگه می شناسیدش، دقیق بنویسید. اگه نمیشناسید، بنویسید نامعلوم ولی هر مشخصه ای که ازش دارید (مثل اسم مستعار، محل تردد، مشخصات ظاهری) رو ذکر کنید.
3. بخش ۳: مشخصات وکیل: اگه وکیل گرفتید، اطلاعات کامل وکیل رو هم بنویسید.
4. بخش ۴: موضوع شکایت: شرح واقعه ای که اتفاق افتاده، بدون اینکه خودتون عنوان حقوقی برای جرم انتخاب کنید.
5. بخش ۵: دلایل و ضمائم: یه لیست دقیق از همه مدارکی که به شکایت نامه ضمیمه کردید (شهود، اسناد، عکس، فیلم و …).
6. بخش ۶: زمان و نشانی محل وقوع جرم: تاریخ دقیق و آدرس کامل محل اتفاق.
7. بخش ۷: شرح ماوقع: اینجا فرصت دارید که جزئیات ماجرا رو به صورت روان، شفاف و بدون کلمات احساسی توضیح بدید. سعی کنید توصیفات تون منطقی و قابل اثبات باشن. از زیاده گویی و حاشیه رفتن پرهیز کنید.
8. بخش ۸: درخواست شاکی: آخرش باید واضح بگید که از دادسرا چه درخواستی دارید. مثلاً درخواست تعقیب و مجازات مشتکی عنه یا درخواست جبران ضرر و زیان وارده.

استفاده از فرم های چاپی مخصوص یا کاغذ عادی

طبق تبصره ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری، قوه قضائیه وظیفه داره فرم های یکسانی رو آماده کنه و در اختیار مردم قرار بده. این فرم ها خودشون جای مخصوص برای وارد کردن تمام اطلاعات الزامی رو دارن و کار شما رو راحت تر می کنن. توصیه میشه حتماً از همین فرم ها استفاده کنید.

اما اگه به این فرم ها دسترسی نداشتید یا به هر دلیلی نتونستید ازشون استفاده کنید، نگران نباشید! قانون میگه استفاده نکردن از این فرم ها، مانع رسیدگی به شکایت شما نمیشه و می تونید شکوائیه رو روی کاغذ عادی هم بنویسید. فقط باید حواس تون باشه که تمام ۸ بخش الزامی رو که بالا گفتیم، تو شکوائیه عادی هم رعایت کنید و هیچ چیزی رو از قلم نندازید.

ارائه یک نمونه عملی و کوتاه از شرح ماوقع برای یک شکوائیه فرضی

برای اینکه بهتر متوجه بشید، فرض کنید همسایه شما، آقای کریمی، مدام به شما توهین می کنه و مزاحمت ایجاد می کنه. بخش شرح ماوقع شکوائیه شما میتونه اینجوری باشه:

اینجانب (مشخصات شاکی) ساکن (آدرس شاکی) هستم و آقای مجید کریمی (مشخصات مشتکی عنه) نیز همسایه بنده در واحد روبرویی هستند. از حدود سه ماه پیش، آقای کریمی به دلایل نامعلوم، شروع به ایجاد مزاحمت و توهین به اینجانب نموده است. ایشان مکرراً با الفاظ رکیک و ناپسند که در شأن بنده نیست، در مشاعات ساختمان به اینجانب ناسزا گفته و حتی در حضور ساکنین دیگر، بنده را تهدید به ضرب و جرح کرده است. آخرین مورد این مزاحمت ها در تاریخ ۰۵/۰۳/۱۴۰۳، ساعت ۱۷:۰۰ در راهروی طبقه دوم ساختمان اتفاق افتاد که ایشان با صدای بلند و در حضور همسایه دیوار به دیوار، آقای احمدی، اقدام به توهین و فحاشی نمود. این رفتارها باعث سلب آرامش و آزار و اذیت روحی اینجانب شده است و بنده شواهد و مدارکی از جمله شهادت آقای احمدی و ضبط مکالمات ایشان را نیز در اختیار دارم. از مراجع محترم قضایی درخواست رسیدگی و برخورد قانونی با نامبرده را دارم.

نحوه ثبت و پیگیری شکایت (مسیر قانونی از آغاز تا پایان)

خب، شکایت نامه تون رو که آماده کردید، حالا نوبت میرسه به ثبت و پیگیری اون. این مرحله هم مثل تنظیم شکایت، ریزه کاری های خودش رو داره که باید دقیقاً رعایت بشن تا پرونده تون بدون مشکل جلو بره.

ثبت شکایت

قبلاً برای ثبت شکایت باید مستقیم می رفتیم دادسرا یا دادگاه، اما الان کارها خیلی راحت تر شده و بیشتر از طریق دفاتر خدمات قضایی الکترونیک انجام میشه. این دفاتر مثل یه واسطه عمل می کنن و شکایت شما رو به صورت سیستمی ثبت و به مرجع قضایی صالح می فرستن.

مراجعه به دفاتر خدمات قضایی الکترونیک

اولین گام برای ثبت هر نوع شکایتی (چه کیفری و چه حقوقی)، اینه که با مدارک کامل و شکایت نامه ای که تنظیم کردید، به یکی از دفاتر خدمات قضایی الکترونیک مراجعه کنید. اونجا کارشناس دفتر، اطلاعات و مدارک شما رو بررسی می کنه، شکایت نامه تون رو تو سیستم ثبت می کنه و هزینه های مربوطه رو ازتون می گیره. بعد از ثبت، یه کد رهگیری بهتون داده میشه که باهاش می تونید وضعیت پرونده تون رو پیگیری کنید.

اهمیت سامانه ثنا

اگه تا حالا تو سامانه ثنا ثبت نام نکردید، حتماً قبل از هر کاری برید و ثبت نام کنید. این سامانه، نبض پرونده قضایی شماست. تمام ابلاغیه ها، اطلاعیه ها و تصمیمات دادگاه یا دادسرا، از طریق همین سامانه به شما میرسه. اگه تو ثنا ثبت نام نباشید یا اطلاعات تون به روز نباشه، ممکنه ابلاغیه ها رو از دست بدید و همین باعث بشه ضررهای جبران ناپذیری به پرونده تون وارد بشه. پس حتماً اسم و رمز عبور سامانه ثنا رو به خاطر بسپارید و مرتباً بهش سر بزنید.

ثبت شکایت شفاهی و کتبی

شاید براتون جالب باشه که بدونید همیشه لازم نیست شکایت نامه تون کتبی باشه. تو ماده ۳۷ و ۶۹ آیین دادرسی کیفری اومده که ضابطین قضایی (مثل پلیس) و دادستان، موظفن شکایات شفاهی رو هم قبول کنن.

• شکایت شفاهی: اگه به کلانتری یا دادستان مراجعه کنید و شکایت تون رو شفاهی بگید، اونها باید شکایت شما رو تو یه صورت جلسه قید کنن و از شما امضا بگیرن (اگه سواد ندارید، اثر انگشت). بعد هم یه رسید بهتون میدن و پرونده رو فوراً به دادسرا میفرستن. این روش برای مواقعی خوبه که زمان کمه یا شما نمیتونید شکایت نامه کتبی تنظیم کنید.
• شکایت کتبی: همون چیزیه که بالا توضیح دادیم؛ یعنی شما خودتون شکایت نامه رو می نویسید و تحویل دفاتر خدمات قضایی میدید.

پیامک های تایید ثبت و هشدار درباره پیامک های کلاهبرداری

بعد از اینکه شکایت تون رو ثبت کردید، یه پیامک تأیید از سرشماره ADLIRAN (سامانه ابلاغ قوه قضائیه) براتون میاد که نشون میده شکایت شما با موفقیت ثبت شده و کد رهگیری پرونده رو هم داره. مواظب باشید! متاسفانه کلاهبردارها از اسم قوه قضائیه سوءاستفاده می کنن و پیامک های جعلی برای نصب بدافزار یا دریافت پول میفرستن. هیچ وقت روی لینک های ناشناس کلیک نکنید و به پیامک هایی که از شماره های شخصی یا سرشماره های غیر از ADLIRAN میان و ازتون اطلاعات یا پول می خوان، اعتماد نکنید. قوه قضائیه هیچ وقت از شما پول یا اطلاعات بانکی رو از طریق پیامک درخواست نمیکنه.

مراحل رسیدگی به شکایت در دادسرا (برای شکایات کیفری)

حالا که شکایت کیفری تون رو ثبت کردید، پرونده وارد مراحل رسیدگی تو دادسرا میشه. این مراحل معمولاً اینجوری پیش میرن:

1. ارجاع پرونده و تعیین بازپرس/دادیار: پرونده شما بعد از ثبت، به صورت سیستمی به یکی از شعبات بازپرسی یا دادیاری دادسرا ارجاع میشه. بازپرس یا دادیار، مقام قضاییه که مسئول رسیدگی اولیه و تحقیقات پرونده شماست.
2. تحقیقات مقدماتی و جمع آوری ادله توسط ضابطین قضایی: بازپرس یا دادیار، اگه لازم بدونه، دستور میده که ضابطین قضایی (مثل پلیس آگاهی یا کلانتری) درباره موضوع شکایت، تحقیق کنن و مدارک و ادله رو جمع آوری کنن. اونا میرن محل وقوع جرم، شهود رو پیدا می کنن یا هر کار دیگه ای که لازمه انجام میدن.
3. احضار طرفین و شهود: شاکی، مشتکی عنه (متهم) و اگه شهودی هم باشن، برای ادای توضیحات به دادسرا احضار میشن. حتماً تو وقت مقرر حاضر بشید و صادقانه و واضح، توضیحات لازم رو ارائه بدید.
4. تصمیمات دادسرا: بعد از تحقیقات، بازپرس یا دادیار ممکنه یکی از این تصمیمات رو بگیره:
   • قرار منع تعقیب: اگه دلایل کافی برای اثبات جرم پیدا نکنه، قرار منع تعقیب صادر می کنه. یعنی پرونده دیگه تو دادسرا ادامه پیدا نمیکنه.
   • قرار موقوفی تعقیب: اگه جرمی اتفاق افتاده باشه ولی به دلایلی مثل فوت متهم، گذشت شاکی یا شمول مرور زمان، دیگه نتونن پرونده رو ادامه بدن، قرار موقوفی تعقیب صادر میشه.

   تو هر دو حالت بالا، شما به عنوان شاکی حق اعتراض دارید. معمولاً ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ قرار فرصت دارید که به این تصمیم اعتراض کنید و پرونده به دادگاه فرستاده میشه تا دادگاه در مورد اعتراض شما تصمیم بگیره.

5. صدور قرار جلب به دادرسی و کیفرخواست: اگه بازپرس یا دادیار بعد از تحقیقات، به این نتیجه برسه که جرمی اتفاق افتاده و دلایل کافی برای اثبات اون وجود داره، قرار جلب به دادرسی صادر می کنه. این قرار بعد از تأیید دادستان، تبدیل به کیفرخواست میشه و پرونده از دادسرا به دادگاه کیفری صالح فرستاده میشه تا قاضی دادگاه حکم نهایی رو صادر کنه.

مراحل رسیدگی در دادگاه

بعد از اینکه پرونده از دادسرا (در موارد کیفری) یا مستقیماً از دفاتر خدمات قضایی (در موارد حقوقی) به دادگاه فرستاده شد، نوبت به رسیدگی تو دادگاه میرسه:

1. ارجاع پرونده به دادگاه صالح: پرونده شما به یکی از شعب دادگاه (کیفری یا حقوقی، بسته به نوع شکایت) ارجاع میشه.
2. جلسات رسیدگی و ارائه دفاعیات: دادگاه برای بررسی پرونده و شنیدن دفاعیات طرفین، جلسات رسیدگی رو تعیین می کنه. تو این جلسات، شما و طرف مقابل فرصت دارید که حرف هاتون رو بزنید، مدارک تون رو ارائه بدید و از خودتون دفاع کنید.
3. صدور حکم: بعد از اینکه قاضی همه مدارک و دفاعیات رو بررسی کرد، حکم نهایی رو صادر می کنه. این حکم میتونه شامل:
   • برائت: اگه متهم بی گناه شناخته بشه.
   • محکومیت: اگه متهم مجرم شناخته بشه و مجازات براش تعیین بشه.
   • رد دعوا: تو دعاوی حقوقی، اگه خواهان نتونه حقانیت خودش رو ثابت کنه.
   • قبول دعوا: تو دعاوی حقوقی، اگه خواهان موفق بشه و دادگاه حق رو به اون بده.
4. مراحل تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی: اگه از حکمی که دادگاه صادر کرده راضی نیستید، معمولاً ۲۰ روز فرصت دارید که به اون تجدیدنظرخواهی کنید. پرونده میره دادگاه تجدیدنظر استان و اونجا دوباره بررسی میشه. اگه از رأی دادگاه تجدیدنظر هم راضی نبودید (در برخی موارد خاص)، میتونید فرجام خواهی کنید که پرونده میره دیوان عالی کشور برای بررسی نهایی.

وضعیت ثبت و پیگیری اینترنتی شکایت

در حال حاضر، ثبت کامل شکایت به صورت آنلاین (یعنی از صفر تا صد تو خونه بشینید و شکایت تون رو ثبت کنید) امکان پذیر نیست و حتماً باید به دفاتر خدمات قضایی الکترونیک یا کلانتری ها مراجعه کنید. اما بعد از ثبت اولیه، پیگیری وضعیت پرونده تا حد زیادی از طریق سامانه عدل ایران (سامانه ثنا) امکان پذیره. شما میتونید با مراجعه به این سامانه و وارد کردن اطلاعات پرونده تون، از آخرین وضعیت، تاریخ جلسات، ابلاغیه ها و تصمیمات قضایی مطلع بشید. البته جزئیات کامل تحقیقات و مکاتبات بین دادسرا و ضابطین معمولاً تو این سامانه نمایش داده نمیشه و برای اون باید حضوری پیگیری کنید یا از وکیل تون بخواهید.

اشتباهات رایج در تنظیم و پیگیری شکایت و نکات طلایی برای اثربخشی بیشتر

تو مسیر شکایت، خیلی ها به خاطر بی اطلاعی یا عدم دقت، مرتکب اشتباهاتی میشن که ممکنه کل زحمات شون رو به باد بده. اینجا هم اشتباهات مهلک رو براتون می گیم و هم نکات طلایی که پرونده تون رو قوی تر میکنه.

اشتباهات مهلک

این اشتباهات رو هیچ وقت مرتکب نشید:

1. عدم جمع آوری مدارک کافی یا ارائه مدارک نامرتبط: فرض کنید میرید دادگاه و میگید آقا، این به من توهین کرده، بعد هیچ مدرکی ندارید. یا به جای مدارک توهین، مدارک یه اختلاف ملکی رو میارید! مدارک ناقص یا نامربوط، باعث رد شکایت میشه.
2. نگارش احساسی و طولانی به جای بیان حقایق: دادگاه جایی برای داستان سرایی و ابراز احساسات نیست. شما باید حقایق رو کوتاه، دقیق و منطقی بیان کنید. قاضی دنبال حقیقت جریانه، نه دل سوزی.
3. عدم دقت در مشخصات طرفین و نشانی ها: این یکی از بزرگترین اشتباهاته. اگه اسم یا آدرس طرف مقابل رو اشتباه بنویسید، ابلاغ بهش نمیرسه و پرونده معلق میمونه. حتی ممکنه مجبور بشید از اول شروع کنید.
4. تداخل موضوع شکایت با نوع شکایت (مثلاً طرح یک دعوای حقوقی به جای کیفری): همونطور که گفتیم، اشتباه تو تشخیص اینکه شکایت تون حقوقیه یا کیفری، کل پرونده رو به بیراهه می بره و ممکنه مجبور بشید پرونده رو ببندید و از اول، شکایت درست رو مطرح کنید.
5. نادیده گرفتن مهلت های قانونی: خیلی از شکایات و اعتراضات، مهلت مشخصی دارن. مثلاً ۱۰ روز برای اعتراض به قرار منع تعقیب یا ۲۰ روز برای تجدیدنظرخواهی. اگه این مهلت ها رو از دست بدید، دیگه کاری از دست هیچ کس برنمیاد و حق تون از بین میره.

نکات طلایی برای شکایت اثربخش

برای اینکه شکایت تون با موفقیت پیش بره و به نتیجه دلخواه برسید، این نکات رو گوشه ذهن تون داشته باشید:

1. مشورت با وکیل متخصص: اگه پرونده تون پیچیده ست یا اطلاعات حقوقی کافی ندارید، مشورت با وکیل متخصص بهترین کاره. وکیل میتونه راهنمایی تون کنه که چه نوع شکایتی رو مطرح کنید، چه مدارکی لازمه و چطور بهترین دفاع رو انجام بدید. حتی اگه برای کل پرونده وکیل نگیرید، یه مشاوره اولیه میتونه خیلی بهتون کمک کنه.
2. سادگی و وضوح در نگارش: متن شکایت نامه تون رو ساده، روان و بدون ابهام بنویسید. از اصطلاحات سخت حقوقی که ممکنه اشتباه استفاده کنید، بپرهیزید. قاضی باید به راحتی متوجه بشه که چی شده و شما چی می خواید.
3. پیوست مدارک به ترتیب و فهرست بندی شده: مدارک تون رو به ترتیب منطقی (مثلاً به ترتیب تاریخ) مرتب کنید و تو شکایت نامه یه فهرست دقیق ازشون بنویسید. این کار باعث میشه رسیدگی به پرونده تون سریع تر و راحت تر پیش بره.
4. داشتن کپی از تمامی مدارک و مستندات: همیشه از تمام مدارکی که به دادگاه یا دفتر خدمات قضایی تحویل میدید، یه کپی برای خودتون نگه دارید. این کار برای مواقعی که پرونده گُم میشه یا نیاز به رجوع مجدد به مدارک پیدا می کنید، خیلی مهمه.
5. ثبت نام در سامانه ثنا و رصد مستمر ابلاغیه ها: همونطور که گفتیم، سامانه ثنا خیلی مهمه. هر روز یا هر چند روز یک بار بهش سر بزنید و ابلاغیه ها رو چک کنید. اینجوری هیچ وقت از تاریخ جلسات یا تصمیمات دادگاه عقب نمی مونید.
6. پرهیز از عناوین مجرمانه تخصصی توسط افراد غیرحقوقی در شکوائیه: شما تو شکوائیه، فقط ماجرا رو تعریف کنید. اینکه اسم جرم چی هست (مثلاً آیا کلاهبرداریه یا خیانت در امانت)، کار قاضی و متخصصای حقوقیه. اگه خودتون یه عنوان اشتباه بنویسید، ممکنه بعداً براتون مشکل ساز بشه.

هزینه های مرتبط با تنظیم و پیگیری شکایت (برآورد کلی)

طرح شکایت و پیگیری اون، مثل هر کار قانونی دیگه ای، یه سری هزینه هایی داره که باید از قبل ازشون اطلاع داشته باشید تا غافلگیر نشید. این هزینه ها ممکنه بسته به نوع شکایت، پیچیدگی پرونده و زمان، متفاوت باشن:

هزینه دفاتر خدمات قضایی الکترونیک

اولین هزینه ای که باید بپردازید، مربوط به دفاتر خدمات قضایی الکترونیکه. این دفاتر برای ثبت شکایت نامه شما تو سیستم و ارسال اون به مرجع قضایی، مبلغی رو دریافت می کنن که هر سال توسط قوه قضائیه اعلام میشه.

هزینه تمبر (کیفری/حقوقی)

یه بخش دیگه از هزینه ها، مربوط به تمبر دادرسیه. این هزینه، بسته به اینکه شکایت تون کیفری باشه یا حقوقی، فرق می کنه:

• شکایت کیفری: مبلغ تمبر غیرمالی و ثابت هست.
• شکایت حقوقی: مبلغ تمبر مالیه و بر اساس میزان خواسته شما (یعنی مثلاً چقدر پول یا ارزش مال رو مطالبه می کنید) محاسبه میشه. هرچی مبلغ خواسته بیشتر باشه، هزینه تمبر هم بیشتر میشه.

هزینه کارشناسی (در صورت لزوم)

گاهی اوقات برای اثبات یه موضوعی تو پرونده، دادگاه نیاز به نظر کارشناس داره. مثلاً برای تعیین میزان خسارت، بررسی دست خط یا ارزیابی یه ملک. هزینه کارشناسی رو معمولاً کسی باید پرداخت کنه که درخواست کارشناسی داده، یا اگه دادگاه خودش دستور کارشناسی بده، هر دو طرف یا کسی که دادگاه تعیین می کنه باید اون رو بپردازن. این هزینه ها متغیره و به نوع کارشناسی و تخصص کارشناس بستگی داره.

هزینه وکیل (در صورت استخدام)

اگه تصمیم بگیرید برای پرونده تون وکیل بگیرید، باید حق الوکاله وکیل رو هم در نظر بگیرید. این هزینه کاملاً توافقی بین شما و وکیله و به عوامل مختلفی مثل پیچیدگی پرونده، زمان بر بودن اون، میزان تجربه وکیل و شهری که توش فعالیت می کنه، بستگی داره.

نتیجه گیری: با آگاهی، حق خود را مطالبه کنید

همونطور که دیدید، تنظیم و پیگیری شکایت، هرچند ممکنه در نگاه اول یه فرآیند پیچیده به نظر بیاد، اما با داشتن آگاهی و اطلاعات درست، کاملاً قابل انجامه. قدم به قدم با هم یاد گرفتیم که چطور تفاوت بین شکایات کیفری و حقوقی رو بفهمیم، مدارک لازم رو جمع آوری کنیم، شکایت نامه رو با رعایت تمام جزئیات قانونی تنظیم کنیم و بعد هم مراحل ثبت و پیگیری اون رو دنبال کنیم.

یادتون باشه که تو این مسیر، دقت و پیگیری مداوم حرف اول رو میزنه. هیچ وقت عجله نکنید و سعی کنید تمام مراحل رو با حوصله و وسواس جلو ببرید. از کنار اشتباهات رایج به سادگی رد نشید و نکات طلایی رو جدی بگیرید تا بهترین نتیجه رو بگیرید. حق گرفتنیه و برای گرفتن حق تون، باید راه و رسمش رو بلد باشید.

آخرین و مهمترین توصیه اینه که تو موارد پیچیده و وقتی احساس می کنید نیاز به کمک بیشتری دارید، حتماً از مشورت متخصصین حقوقی و وکلای باتجربه استفاده کنید. اونا با دانش و تجربه ای که دارن، میتونن مثل یه چراغ راهنما، مسیر رو براتون روشن کنن و شما رو به بهترین شکل ممکن راهنمایی کنن. آگاهی شما، قدرتمندترین ابزار برای دفاع از حقوق تونه.