گزارشی از بازار هنر ایران در سال 1402/حضور ایرانیان در خانه های حراج

بررسی بازار هنر ایران با مجموعه ای از آمار و ارقام مربوط به فروش آثار در خانه های حراج، گران ترین آثار، پرفروش ترین هنرمندان، عملکرد گالری ها و… در سال 1402 نشان می دهد عملکرد این بازار در مقایسه با سال 1401 از حالت رکورد درآمده است.

به گزارش گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری ایکسل، براساس آخرین آمار گرفته شده از وضعیت بازار هنر سال 1402 یک تفاوت عمده با سال گذشته اش داشت و آن هم از سرگیری امور جاری بازار هنر بود. در سال 1401 رخداد های سیاسی و اجتماعی بر کل جامعه سایه افکند، اثرش را بر اقتصاد و بازار هنر گذاشت و آنها را دچار وقفه کرد.

حضور ایرانیان در خانه های حراج

یکی از عوامل بررسی بازار هنر، خانه های حراج هستند. مجموع فروش هنر مدرن و معاصر ایران در همه خانه های حراج در سال 1402 به 4/17میلیون دلار رسید که نسبت به سال قبل آن، 70 درصد رشد مثبت را تجربه کرد. دلیل نرخ رشد منفی بازار هنر ایران در سال 1401 برگزار نشدن یک دوره از حراج تهران بود. تاثیر رخداد های سیاسی-اجتماعی و رکود اقتصادی در سال 1401، مجموع فروش آثار هنرمندان ایرانی در حراج ها را به 2/10 میلیون دلار رساند که نسبت به سال قبل از آن (1400) نرخ رشد منفی 37 درصد را ثبت کرد.

همچنین در سال 1402 نزدیک به 550 هنرمند ایرانی به حراج ها راه یافتند و حدود 850 اثر از آنها ارایه شد و از این 850 اثر بیش از 570 اثر به فروش رفت، یعنی هنرمندان ایرانی موفق شده اند بیش از 65 درصد از آثار خود را در حراج های برگزارشده در سال 1402 به فروش برسانند. اشاره به این نکته نیز مهم است که 60 درصد از مجموع 4/17 میلیون دلار به دست آمده از فروش آثار ایرانی در کلیه حراج ها از تنها حراج هنری ایران یعنی حراج تهران بدست آمده است. بعد از ایران، دو کشوری که بیشترین سهم را در فروش آثار هنری ایران داشته اند به ترتیب بریتانیا (20درصد) و آمریکا (9درصد) هستند.
نمودار زیر سهم فروش آثار هنر ایران را در سال 1402 نشان می دهد:

بررسی آثار ایرانی فروخته شده در حراج ها نشان می دهد که ژانر نقاشی (نقاشی+ نقاشی خط) با کسب مجموع 8/14 میلیون دلار بیشترین سهم را داشته است و پس از آن، مجسمه، کولاژ و عکاسی پرطرفدارترین ژانر های هنری در بین آثار ایرانی به فروش رفته هستند.

ده اثر گران قیمت

بررسی های پایگاه آرتچارت از مجموع آمار و داده های حاصل از فروش آثار هنرمندان ایرانی نشان می دهد رتبه های اول و دوم گران ترین آثار فروخته شده هنرمندان ایرانی در سال 1402 به دو تابلوی بدون عنوان از سهراب سپهری می رسد.

در رتبه های بعدی، اثر بدون عنوان کوروش شیشه گران، اثر «چه کسی می نگرد؟» از حسین زنده رودی، تابلویی بدون عنوان از سهراب سپهری، تابلوی «مرگ و زندگی» از آیدین آغداشلو، تابلویی بدون عنوان از سهراب سپهری، اثر «حشاشین» از علی بنی صدر، اثر «اندام» از حسین زنده رودی و اثر «کاوش در خورشید» از مهدی قدیانلو به ترتیب در جایگاه سوم تا دهم از نظر گران ترین آثار هنرمندان ایرانی در سال 1402 قرار گرفته اند.

نیمی از فروش بازار هنر ایران متعلق به ده هنرمند اول است

اطلاعات گردآوری شده از سوی آرتچارت حاکی از آن است که منوچهر یکتایی با کسب مجموع فروش 8 /1 میلیون دلار پرفروش ترین هنرمند ایرانی در سال 1402 است. بعد از یکتایی، سهراب سپهری با اختلاف کم و با مجموع فروش7/1میلیون دلار در رتبه دوم پرفروش ترین هنرمندان ایرانی قرار دارد. حسین زنده رودی سومین هنرمند پرفروش مارکت هنر ایران با 1/1 میلیون دلار است.

در این میان باید به برخی نکات هم اشاره کرد. در سال 1402 از 4/17 میلیون دلار حاصل شده، 12 میلیون دلار (70درصد) را 20 هنرمند ایرانی پرفروش بدست آورده اند. همچنین از لحاظ تعداد آثار فروخته شده در حراج ها، منوچهر یکتایی، مسعود عربشاهی و صادق تبریزی به ترتیب بیشترین آثار را داشته اند، درحالی که سپهری، زنده رودی و تناولی با تعداد آثار کمتر فروخته شده در رتبه های دوم تا پنجم پرفروش ترین هنرمندان قرار دارند، یعنی قیمت آثار سپهری، زنده رودی و تناولی به مراتب بالاتر از یکتایی و عربشاهی است.

در بین 20 هنرمند ایرانی پر فروش، تنها نام سه هنرمند زن دیده می شود: منیر فرمانفرماییان، مایشا محمدی و فریده لاشایی. جالب آنکه، مایشا محمدی، هنرمند خودآموخته ایرانی تبار ساکن آمریکاست که در بین 20 هنرمند پرفروش ایرانی در رتبه 13 قرار دارد و سال 1402، نخستین سالی بوده که آثارش به حراج ها راه یافته است. از سوی دیگر، جوان ترین هنرمند در بین 20 هنرمند پرفروش ایرانی در سال 1402 مهدی قدیانلو متولد 1360 است.

بازگشت گالری ها به صحنه هنر

با توجه به آمار ثبت شده، نزدیک به 100 گالری در تهران در سال 1402 فعال بوده اند و بیش از 720 نمایشگاه گروهی و انفرادی برپا کرده اند. تعداد نمایشگاه های برگزار شده در سال 1402 نسبت به سال 1400 رقم 28 درصد کاهش را نشان می دهد. البته در سال 1401 این میزان 20 درصد افزایش داشته است. این بدین معناست که نرخ فعالیت های بستر های نمایشی در تهران در حال افزایش است، اما هنوز به میزان سال 1400، یعنی دوران پیش از تعطیلی گالری ها نرسیده است.

فعالیت گالری ها در شهر های دیگر بغیر از تهران نیز نشان می دهد که بیش از 30 گالری در 15 شهر ایران (به غیر از تهران) دست به فعالیت های نمایشگاهی زده و حدود 150 نمایشگاه برگزار کرده اند. در یک بررسی دیگر درباره فعالیت گالری ها، تهران با برگزاری بیش از 720 نمایشگاه، پرتلاش ترین شهر از نظر فعالیت های فرهنگی و هنری در ایران است. اصفهان با برگزاری حدود 50 نمایشگاه در رتبه بعدی قرار دارد. پس از این شهر می توان از کاشان، شیراز، بندر انزلی، مشهد، تبریز، رشت و ماهشهر به عنوان فعال ترین شهر های هنری ایران نام برد.
در نمودار زیر تعداد نمایشگاه های هنری برگزارشده به تفکیک شهر را مشاهده می کنید:

در بررسی روند فعالیت گالری ها می توان به این نکته نیز اشاره کرد که از میان 100 گالری مشغول در شهر تهران، گالری «اُ» با برگزاری نزدیک به 30 نمایشگاه فعال ترین گالری تهران نام می گیرد. گالری های «009821»، «ثالث»، «آرتیبیشن»، «هما» و «سو» با برپایی بیش از 20 نمایشگاه از دیگر فضا های هنری پرکار در مرکز هستند.
از میان بیش از 30 گالری فعال در خارج از تهران، گالری «اکنون» در اصفهان با برگزاری نزدیک به 30 نمایشگاه در کنار گالری «اُ» یکی از پرکارترین گالری های کل کشور در سال 1402 محسوب می شوند. گالری های «چوم» در بندر انزلی، «صفوی» در اصفهان و «هنگام» در مشهد از سایر بستر های نمایشی هستند که با برپایی بیش از 10 نمایشگاه فعالیت های متداومی در سال 1402 داشته اند.
فارغ از فعالیت گالری ها که در تهران و شهرستان ها از افزایش فعالیت های فرهنگی و هنری حکایت دارد، داده ها و اطلاعات گردآوری شده از سوی پایگاه آرتچارت نشان می دهد که روند فعالیت های هنری در سال 1402 در مقایسه با سال 1401 رشد داشته است. البته همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، مهم ترین دلیل این موضوع به رکورد و توقف برخی از فعالیت های هنری به سبب رخداد های سیاسی و اجتماعی در سال 1400 برمی گردد. بااینحال با به جریان افتادن فعالیت مراکز هنری و برپایی حراج تهران در سال 1402، آمار ها رشد بازار هنر را در این سال نشان دادند.

گزارشی از بازار هنر ایران در سال 1402/حضور ایرانیان در خانه های حراج