آیا روسیه مقصر بن بست در برجام است؟

به گزارش ایکسل روزنامه اعتماد در یادداشتی به قلم یک استاد ایرانی دانشگاه مسکو نوشت: هنگامی که به واسطه سیاست های هیجانی و غیرعقلانی احمدی نژاد که رویکرد «ترمزها را کنده ایم» را در قبال برنامه هسته ای ایران دنبال می کرد و با کاغذ پاره خواندن قطعنامه های سازمان ملل، قطعنامه پشت قطعنامه در مقابل منافع ملی ایران رقم زد؛ ما با اصولگرایانی روبه رو بودیم که همچنان عامل این روند را امریکا توجیه می کردند و اصلاح طلبانی که طلبکار بودند چرا روسیه و چین هم با امریکا و دیگر اعضای شورای امنیت برای محکومیت هسته ای ایران همراه شدند. اما پرسش اصلی این بود که دولت احمدی نژاد چگونه تهدید مشترکی را ایجاد کرد که شرق و غرب را به اجماع رساند؟

بنابراین ما با یک رویکرد سطحی نگر در هر دو طیف سیاسی روبه رو هستیم که مبتنی بر سیاست زدگی استوار بر ایدیولوژی می کوشد همواره یک کشور خارجی را عامل بن بست ها معرفی کند تا از سوءمدیریت و عدم فهم پذیری بگریزد: روندی که در سه مقطع مذاکرات برجام، شکست برجام و تلاش برای احیای برجام نیز ملاحظه می کنیم.

«سرگیی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه 15 مه 2018 در جمع کارشناسان خاورمیانه باشگاه والدای سخنرانی داشت. او مشخصا گفت: «… امریکا و متحدانش این مساله را مطرح کردند و خود این قرارداد هم قرار نبود تا ابد باقی بماند که از لحاظ دیپلماتیک هم غیرممکن است. مساله اصلی [که امریکایی ها در این مدت مطرح کردند] سیاست ایران در منطقه و همین طور برنامه موشکی ایران موجب خروج ناگهانی امریکا شده است و سعی شده که این موضوعات را در صدر قرار بدهند و آن طور نشان بدهند که بدون حل این مسایل، اگر بی تعارف بخواهیم بگوییم بدون دادن امتیازهایی از سوی ایران، حفظ برجام امکان پذیر نخواهد بود.»

قسمتی از این صحبت ها را خبرنگار آسوشیتدپرس در صفحه توییتر خود منتشر کرد؛ روزنامه نگاری نزدیک به جواد ظریف نوشت که خبرنگار AP درست ترجمه نکرده، خبرگزاری دیگری نزدیک به دولت روحانی متنی از گفت وگو با ریابکوف منتشر کرد و مدعی شد ریابکوف این حرف ها را نزده است. در آن هنگام چون دولت روحانی در تعامل با ترامپ به بن بست رسیده بود، جواد ظریف تقریبا هر ماه به بهانه ای به مسکو سفر می کرد و روسیه را دوست روزهای سخت می خواند اگرچه بعدتر که در احیای برجام ناکام ماند به جای آنکه صراحتا از دلایل اصلی شکست که ریشه در داخل داشت، سخن بگوید و همچنین انتظارات آرمان گرایانه دولت روحانی از یک توافق را آسیب شناسی کند، تصمیم گرفت بگوید روسیه در همان سال 2015 هم مخالف برجام بود.

اگر چه جورج سنسریونی، مشاور جان کری در مذاکرات برجام و نویسنده کتاب کابوس هسته ای در گفت وگو با بی بی سی با صراحت گفت که در سال 2015 به دلیل کشمکش هایی که میان امریکا و روسیه به واسطه بحران اوکراین و الحاق کریمه شکل گرفته بود، ما گمان می کردیم که روس ها با ما [امریکا] برای به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته ای کمک نکنند؛ اما آنها [روسیه] بیش از انتظار ما همراهی کرد.
بنابراین ما از یک سو با رقابت داخلی دو جریان سیاسی در داخل ایران مواجه هستیم که یکی بر شعار «نه شرقی» پافشاری می کند و دیگری بر «نه غربی» اصرار دارد؛ حال آنکه منافع ملی حداکثری مبتنی بر موازنه مثبت هم شرقی و هم غربی حاصل می شود.
در این میان اصولگرایان می توانند چشم خود را به صحبت های واقعگرایانه سرگی ریابکوف برای چگونگی احیای برجام ببندند و امریکا را مقصر مطلق بن بست برجام بدانند؛ اصلاح طلبان می توانند صحبت های ضد و نقیض اکنون ظریف که نه فقط در تناقض با صحبت های دیپلمات های امریکایی بلکه با اظهارات خود او میان سال های 1398 تا 1400 است را نادیده بگیرند و روسیه را مقصر بدانند. اما اظهارات مقامات روسیه و امریکا نشان می دهد آنها در هر موضوعی در تقابل با یکدیگر باشند، در کنترل برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران، وحدت دارند.

فراموش نکنیم که پیمان (قرارداد) منع موشک های هسته ای میان برد (INF) که میان گورباچوف و ریگان در سال 1987 امضا شد نیز با تصمیم ترامپ در سال 2019 به آخر رسید؛ بنابراین این کاملا خطای محاسباتی بود که دولت روحانی وعده می داد که یک توافقنامه می تواند برای همیشه ماندگاری داشته باشد؛ همان طور که این خطای محاسباتی است که گمان کنیم مذاکره به صورت مستقیم با هر یک از اعضای 1+5 از جمله امریکا برقرار نشود، امتیازی ندهیم و بتوانیم امتیازی بگیریم و اشتباه بزرگ تر اینکه اصولگرایان گمان می کنند از آنجایی که روسیه و امریکا در موضوع اوکراین روابط بسیار خصمانه ای دارند، مسکو در رقابت با واشنگتن از هسته ای شدن ایران حمایت می کند.

23302