درخشان ترین جرم نجومی در کیهان چیست؟

حقایق نجومی ۶۸؛

به گزارش خبرگزاری ایکسل وقتی به آسمان شب نگاه می کنیم معمولاً برخی ستاره ها و سیارات بیش از بقیه می درخشند اما در دنیای اخترشناسی اجرام بسیار درخشانتری نیز وجود دارند که اختروش (Quasars) نامیده می شوند. این اجرام آن قدر درخشان هستند که می توانند نوری بیشتر از میلیاردها ستاره مانند خورشید تولید کنند و همین ویژگی آن ها را به یکی از جذاب ترین موضوعات علمی تبدیل کرده است.

اختروش ها در اصل نوعی هسته کهکشانی فعال (Active Galactic Nuclei) به شمار می آیند که در قلب کهکشان های دوردست قرار گرفته است. در مرکز هر اختروش یک سیاهچاله بسیار بزرگ قرار دارد که جرمی میلیون ها تا میلیاردها برابر خورشید دارد.

 این سیاهچاله کلان جرم با بلعیدن ماده انرژی عظیمی را آزاد می کند. وقتی گاز و غبار کهکشانی به سمت این سیاهچاله کشیده می شود به دلیل نیروی گرانشی بالا سرعتی بسیار زیاد پیدا می کند و در این فرآیند به شدت گرم شده و شروع به تابش نور می کند. این تابش نوری و انرژی عظیم به واسطه اصطکاک و برهمکنش های بسیار شدید باعث می شود اختروش ها درخشان ترین اجرام جهان باشند.

اختروش ها در دهه ۱۹۶۰ کشف شدند زمانی که اخترشناسان در جستجوی اجرامی بودند که امواج رادیویی بسیار قوی ساطع می کردند. در ابتدا دانشمندان نمی دانستند این اجرام دقیقا چه هستند زیرا بسیار دور از کهکشان ما قرار دارند و ظاهرشان شبیه به ستارگان درخشان در آسمان بود. به همین دلیل این اجرام را «منبع رادیویی شبه ستاره ای» یا «اختروش» نامیدند.

دلیل اینکه چرا اختروش ها این قدر درخشان هستند این است که انرژی زیادی در اطراف سیاهچاله های مرکزی آزاد می شود. وقتی ماده به داخل سیاهچاله فرو می رود انرژی پتانسیل گرانشی آن به انرژی تابشی تبدیل می شود. این انرژی موجب می شود که اختروش ها نوری چندین برابر بیشتر از کل کهکشان های دیگر تولید کنند. برای درک این موضوع تصور کنید که یک اختروش می تواند نوری معادل هزاران کهکشان مانند راه شیری تولید کند؛ چنین مقیاسی از درخشندگی در هیچ جسم دیگری در جهان دیده نمی شود.

یکی از جذابیت های علمی اختروشها این است که چون آن ها در فاصله های بسیار دور از ما قرار دارند به عنوان پنجره هایی به گذشته های دور کیهان عمل می کنند. نوری که از اختروشها به ما می رسد از میلیاردها سال پیش از زمانی که جهان جوان تر بوده تابیده شده است. بنابراین با مطالعه اختروشها می توانیم به اطلاعات ارزشمندی درباره تکامل جهان دست یابیم.