انواع بورس در ایران

اگه دنبال سرمایه گذاری هستی یا فقط می خوای اطلاعاتت رو درباره بازارهای مالی ایران بالا ببری، دونستن انواع بورس در ایران حسابی به دردت می خوره. بورس در ایران به چند تا دسته اصلی تقسیم میشه که هر کدوم قواعد و کالاهای مخصوص خودشون رو دارن و برای فعالیت تو هر کدوم باید یه سری چیزها رو بلد باشی. این مقاله یه راهنمای کامله تا با همه جور بورس فعال تو کشور آشنا بشی و بدونی که برای سرمایه گذاری تو هر کدوم، چه راه و چاهی وجود داره.

بورس، تو هر کشوری حکم قلب تپنده اقتصاد رو داره. جایی که سرمایه ها به جریان میفتن و به رشد شرکت ها و پروژه های بزرگ کمک می کنن. تو ایران هم همین طوره، چند تا بورس داریم که هر کدوم مسئولیت خاص خودشون رو دارن و کالاهای متفاوتی رو معامله می کنن. از سهام شرکت ها بگیر تا کالاهای اساسی و انرژی، همه جا رو میشه تو این بازارها پیدا کرد. آماده ای که با هم یه سر به این بازارهای هیجان انگیز بزنیم و ببینیم هر کدومشون چه داستانی دارن؟

دسته بندی اصلی و معرفی کوتاه انواع بورس در ایران

بازار بورس ایران هم مثل خیلی از کشورهای دیگه، برای اینکه بتونه نیازهای مختلف رو پوشش بده و همه جور معامله ای رو سازمان دهی کنه، به بخش های مختلفی تقسیم شده. این تقسیم بندی باعث میشه هر کالا یا هر نوع دارایی مالی، جایگاه مخصوص به خودش رو برای معامله داشته باشه. در حال حاضر، ما تو ایران پنج تا بورس اصلی و مهم داریم که هر کدوم کار خودشون رو می کنن. این بورس ها رو با هم بشناسیم:

• بورس اوراق بهادار تهران: این همون بورسیه که اکثر مردم با اسمش آشنا هستن و سهام شرکت ها توش خرید و فروش میشه.
• فرابورس ایران: یه جورایی تکمیل کننده بورس اوراق بهاداره و شرکت هایی که شاید شرایط سختگیرانه بورس اصلی رو ندارن، میان اینجا.
• بورس کالا: اینجا جای خرید و فروش کالاهای اساسی و مواد اولیه مثل فولاد، زعفران و نفت و اینجور چیزاست.
• بورس انرژی: از اسمش پیداست، این بورس مخصوص معامله حامل های انرژی مثل برق و گاز و فرآورده های نفتیه.
• بورس مسکن: این بورس جدیدترین عضو خانواده بورسی ایرانه که برای ساماندهی معاملات املاک و مستغلات راه اندازی شده.

بورس اوراق بهادار تهران (Tehran Stock Exchange)

بورس اوراق بهادار چیست و جایگاه آن در بازار سرمایه ایران

بورس اوراق بهادار تهران، به نوعی پرچم دار بازارهای مالی تو ایرانه. وقتی حرف از بورس میشه، معمولاً همین جا اولین چیزیه که میاد تو ذهن همه. این بورس، یه بازار کاملاً رسمی و سازمان یافته است که توش سهام شرکت های مختلف، اوراق مشارکت و بقیه اوراق بهادار رو معامله می کنن. کار اصلی این بورس اینه که به شرکت ها کمک می کنه پول لازم برای پروژه هاشون رو جمع کنن و از اون طرف، به مردم این فرصت رو میده که با سرمایه گذاری تو این شرکت ها، تو سود و زیانشون شریک بشن و یه جورایی پولشون رو از راکد موندن در بیارن و به کار بندازن.

تاریخچه بورس اوراق بهادار تهران برمی گرده به سال 1346. قبلش کلی قانون و مقررات تصویب شد تا بالاخره تو بهمن 1346، بورس تهران رسماً شروع به کار کرد و سهام بانک صنعت و معدن و نفت پارس، اولین سهمایی بودن که تو این بازار معامله شدن. از اون موقع تا حالا، بورس اوراق بهادار راه زیادی رو اومده و حسابی بزرگ شده، مخصوصاً با فراگیر شدن اینترنت، دیگه نیازی نیست بری تالار بورس؛ همه کارها رو میشه آنلاین و با چند تا کلیک انجام داد.

انواع بازارهای بورس اوراق بهادار و شرایط پذیرش

بورس اوراق بهادار تهران خودش دو تا بازار اصلی داره: بازار اول و بازار دوم. شرکت هایی که خیلی بزرگ و معتبرن و وضعیت مالی عالی دارن، میرن تو بازار اول. این بازار، دو تا تابلوی اصلی و فرعی هم داره که برای هر کدوم، شرکت ها باید شرایط سختگیرانه تری رو رعایت کنن. اما بازار دوم، یه کم منعطف تره و شرکت های کوچیک تر یا اونایی که شاید هنوز به اون حد از بزرگی و شفافیت نرسیدن، میتونن اینجا فعالیت کنن.

این تقسیم بندی باعث میشه سرمایه گذارها، با توجه به ریسک پذیری و اطلاعاتی که دارن، انتخاب کنن که تو کدوم بازار سرمایه گذاری کنن. مثلاً اگه دنبال شرکت های بزرگ و با ثبات هستی، بازار اول گزینه بهتریه، اما اگه ریسک پذیرتری و دوست داری تو شرکت های در حال رشد سرمایه بذاری، بازار دوم میتونه برات جذاب باشه.

الزام	تابلوی اصلی بازار اول	بازار دوم	تابلوی فرعی بازار اول
حداقل مبلغ سرمایه ثبت شده به میلیارد ریال	۱۰۰۰	۲۰۰	۵۰۰
حداقل درصد سهام شناور	۲۰	۱۰	۱۵
حداقل تعداد سهامداران	۱۰۰۰	۲۵۰	۷۵۰
حداقل درصد حقوق صاحبان سهام	۳۰	۱۵	۲۰
حداقل قیمت بازار سهام به ریال	۱۰۰۰	–	۱۰۰۰

انواع اوراق بهادار قابل معامله در بورس اوراق بهادار

تو بورس اوراق بهادار، فقط سهام نیست که خرید و فروش میشه. کلی ابزار مالی دیگه هم هست که هر کدومشون یه کاربرد خاص دارن. از این ابزارها میشه به موارد زیر اشاره کرد:

• سهام: این همون چیزیه که با خریدش، تو یه شرکت شریک میشی و به نسبت سهامت، مالک بخشی از اون شرکت میشی. اگه شرکت سود کنه، تو هم سود می بری و اگه ضرر کنه، تو هم ضرر می کنی.
• اوراق مشارکت و صکوک: اینا یه جورایی مثل وام دادن به شرکت ها یا دولت هستن. با خریدشون، یه سود ثابت یا متغیر دریافت می کنی و تو سود و زیان شرکت اصلی شریک نیستی.
• اوراق بدهی (اوراق خزانه دولتی): این اوراق رو دولت برای تأمین مالی خودش منتشر می کنه. با خرید این اوراق، تو هم به دولت وام میدی و در ازاش، یه سود مشخص دریافت می کنی. اینا معمولاً ریسکشون خیلی کمه.
• صندوق های سرمایه گذاری: اگه حوصله یا تخصص لازم برای تحلیل سهم ها رو نداری، میتونی پولت رو بذاری تو یه صندوق سرمایه گذاری. این صندوق ها توسط متخصص ها اداره میشن و پولت رو تو سبد متنوعی از سهام یا اوراق دیگه سرمایه گذاری می کنن تا ریسکت کم بشه.

چگونگی فعالیت و نکات مهم برای سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار

اولین و مهم ترین قدم برای اینکه بتونی تو بورس اوراق بهادار فعالیت کنی، اینه که کد بورسی بگیری. این کد، هویت معاملاتی تو تو بازار سرمایه است. مراحلش هم این روزا خیلی راحت شده و میشه آنلاین انجامش داد. بعد از اینکه کد بورسی گرفتی، میتونی از طریق کارگزاری ها، سهام خرید و فروش کنی.

ساعات معاملاتی بورس اوراق بهادار تو روزهای شنبه تا چهارشنبه، از 9 صبح تا 12:30 ظهره. البته نیم ساعت قبلش، یعنی از 8:30 تا 9، پیش گشایش بازار داریم که میتونی سفارشاتت رو ثبت کنی. یادت باشه، تو روزهای تعطیل رسمی، بازار هم تعطیله. اما مهم تر از همه این ساعت ها و کد گرفتن، اینه که قبل از هر سرمایه گذاری، حسابی تحقیق کنی و آموزش ببینی. تحلیل تکنیکال و بنیادی، دو تا ابزار مهم برای شناخت سهم ها هستن و کمک می کنن تصمیمات بهتری بگیری. بی گدار به آب زدن تو بورس، میتونه حسابی جیبت رو خالی کنه.

مزایا و معایب سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار

سرمایه گذاری تو بورس اوراق بهادار، هم کلی خوبی داره و هم یه سری چالش ها رو با خودش میاره. بیاید با هم یه نگاهی بهشون بندازیم:

مزایا:

• نقدشوندگی بالا: اگه تصمیم بگیری سهمت رو بفروشی، معمولاً خیلی سریع میتونی این کار رو انجام بدی و پولت رو نقد کنی.
• شفافیت: اطلاعات شرکت ها، صورت های مالی و اخبار مهمشون، همه و همه به صورت شفاف تو سامانه های رسمی مثل کدال منتشر میشه.
• معافیت مالیاتی سهام: خرید و فروش سهام تو بورس، از مالیات معافیت داره که یه امتیاز بزرگ محسوب میشه.
• دسترسی آسان: با وجود اینترنت و پلتفرم های آنلاین، هر جا که باشی میتونی معامله کنی.

معایب:

• ریسک نوسان: قیمت سهام بالا و پایین میشه و اگه دانش کافی نداشته باشی، ممکنه ضرر کنی.
• نیاز به دانش تخصصی: برای موفقیت تو بورس، باید آموزش ببینی، تحلیل کنی و از بازار سر در بیاری.

سرمایه گذاری تو بورس، مثل یه شمشیر دولبه است؛ هم میتونه سودهای کلان بهت بده و هم اگه حواست نباشه، سرمایه ات رو به خطر بندازه. پس تحقیق و آموزش رو فراموش نکن.

فرابورس ایران (Iran FaraBourse)

فرابورس چیست؟ تفاوت ها و دلایل راه اندازی

فرابورس رو میشه یه جورایی خواهر کوچیک تر بورس اوراق بهادار دونست، اما با یه سری تفاوت های مهم. این بازار از پاییز سال 1388 کارش رو شروع کرده و هدف اصلیش این بوده که شرکت هایی رو ساماندهی کنه که به هر دلیلی، مثلاً به خاطر شرایط سختگیرانه تر یا کوچیک تر بودنشون، نتونستن وارد بورس اوراق بهادار بشن. اینجا قوانین پذیرش شرکت ها یه کم راحت تره و انعطاف پذیری بیشتری داره.

مهم ترین فرق فرابورس با بورس اصلی اینه که شرکت ها برای ورود به فرابورس، نیاز به شرایط سختگیرانه کمتری دارن. این یعنی شرکت های نوپا، شرکت های با ریسک بیشتر یا اونایی که تازه دارن خودشون رو به بازار سرمایه نشون میدن، میتونن از طریق فرابورس، سرمایه جذب کنن. این فضا هم فرصت های جذابی رو برای سرمایه گذاران ریسک پذیرتر فراهم می کنه.

معرفی بازارهای چهارگانه فرابورس

فرابورس ایران هم مثل بورس اوراق بهادار، از چند تا بازار مختلف تشکیل شده که هر کدوم قواعد خاص خودشون رو دارن:

• بازار اول: تو این بازار بیشترین حجم معاملات انجام میشه. دامنه نوسانش 5 درصد هست و حجم مبنایی هم نداره. شرکت های نسبتاً بزرگ تر فرابورسی اینجا معامله میشن.
• بازار دوم: این بازار مخصوص شرکت های سهامی عامه، از جمله شرکت های تازه تأسیس یا اونایی که شاید هنوز سوددهی ثابتی ندارن.
• بازار سوم: اینجا جاییه برای اوراق بهادار شرکت هایی که تازه تو مراحل پذیرش هستن و هنوز به طور کامل وارد فرابورس نشدن.
• بازار پایه (زرد، نارنجی، قرمز): این بازار، پرریسک ترین بخش فرابورسه و خودش سه تا تابلوی زرد، نارنجی و قرمز داره. هر کدوم از این تابلوها، دامنه نوسان مخصوص به خودشون رو دارن که از 3 درصد برای بازار زرد تا 1 درصد برای بازار قرمز متغیره. شرکت های این بازار معمولاً شفافیت کمتری دارن و ریسک سرمایه گذاری توشون بالاتره، برای همین، سرمایه گذارهای باتجربه تر باید خیلی با احتیاط تو این بخش فعالیت کنن.

نحوه فعالیت و ملاحظات سرمایه گذاری در فرابورس

خبر خوب اینه که برای فعالیت تو فرابورس، نیازی به کد بورسی جداگانه نداری. با همون کد بورسی که برای بورس اوراق بهادار گرفتی، میتونی تو فرابورس هم معامله کنی. ساعات و روزهای معاملاتی فرابورس هم دقیقاً مثل بورس اوراق بهادار، از شنبه تا چهارشنبه، 9 صبح تا 12:30 ظهره و پیش گشایش هم از 8:30 تا 9 صبح انجام میشه.

اما یه نکته مهم اینه که نوسانات قیمت تو فرابورس، مخصوصاً تو بازار پایه، میتونه خیلی بیشتر باشه. همین نوسانات هم میتونه هم فرصت های سوددهی خوبی رو ایجاد کنه و هم چالش های زیادی رو برای سرمایه گذاران، به خصوص افراد تازه کار، به وجود بیاره. پس اگه میخوای تو فرابورس فعالیت کنی، حتماً با دید باز و بعد از آموزش و تحلیل کافی وارد بازار بشو.

بورس کالا (Iran Mercantile Exchange – IME)

بورس کالا چیست؟ دادوستد چه محصولاتی در آن انجام می شود؟

بورس کالا یه جور بازار سازمان یافته است که توش کالاهای خاص و اغلب خام یا نیمه فرآوری شده، خرید و فروش میشن. اینجا خبری از سهام شرکت ها نیست، بلکه کالاها از طریق یه سازوکار شفاف عرضه و تقاضا، قیمت گذاری و معامله میشن. تو این بورس، میشه انواع و اقسام کالاها رو پیدا کرد، از محصولات پتروشیمی و فرآورده های نفتی گرفته تا فلزات اساسی مثل فولاد و مس، و حتی محصولات کشاورزی مثل زعفران، برنج و گندم.

بورس کالا کمک می کنه قیمت کالاها به صورت عادلانه تر کشف بشه، چون همه چیز شفافه و کلی نهاد نظارتی هم حواسشون به بازار هست. این شفافیت، هم به تولیدکننده ها کمک می کنه که کالاهاشون رو با قیمت مناسب بفروشن و هم به خریدارها اطمینان میده که کالای با کیفیت رو با قیمت منصفانه میخرن. تاریخچه بورس کالا تو ایران به سال 1382 برمی گرده، وقتی که بورس فلزات شروع به کار کرد، و بعدش هم بورس کشاورزی تو سال 1383 اضافه شد و بعداً این دو تا با هم ادغام شدن تا بورس کالای فعلی رو تشکیل بدن.

انواع بازارهای بورس کالا و ابزارهای معاملاتی

بورس کالا هم چند تا بازار مختلف داره که هر کدومشون ابزارهای معاملاتی خاص خودشون رو دارن:

• بازار فیزیکی: اینجا کالاها به صورت فیزیکی معامله میشن و بعد از خرید، کالا رو تحویل می گیری. این بازار بیشتر برای اشخاص حقوقی و شرکت های بزرگ مناسبه که نیاز به خرید و فروش حجم زیادی از مواد اولیه رو دارن.
• بازار فرعی: این بازار هم برای معاملات فیزیکی کالاست، اما معمولاً برای کالاهای خاص یا با حجم کمتر استفاده میشه.
• بازار مشتقه: این بازار خیلی جذابه، مخصوصاً برای کسایی که میخوان از نوسانات قیمت کالاها سود ببرن یا ریسکشون رو پوشش بدن. تو اینجا قراردادهای آتی و اختیار معامله روی کالاها خرید و فروش میشن. مثلاً میتونی روی قیمت آتی طلا یا زعفران معامله کنی.
• بازار مالی: این بخش بورس کالا، راه اصلی فعالیت برای اشخاص حقیقیه. ابزارهایی مثل گواهی سپرده کالایی (که میتونی طلای آب شده، زعفران یا پسته رو به صورت گواهی شده خرید و فروش کنی) و صندوق های سرمایه گذاری کالایی (مثل صندوق های طلا) اینجا معامله میشن. این ابزارها بهت اجازه میدن بدون اینکه خود کالا رو فیزیکی بخری یا بفروشی، تو نوسانات قیمتش شریک بشی.

چگونگی فعالیت اشخاص حقیقی و حقوقی در بورس کالا

اگه یه شرکت بزرگ هستی و میخوای مواد اولیه بخری یا بفروشی، میتونی تو بازار فیزیکی بورس کالا فعالیت کنی. اما اگه یه شخص حقیقی هستی و دوست داری تو بورس کالا سرمایه گذاری کنی، باید بیشتر روی بازار مالی و مشتقه تمرکز کنی. برای فعالیت تو بورس کالا، چه حقیقی و چه حقوقی، باید یه کد بورس کالا مخصوص به خودت بگیری. این کد با کد بورسی معمولی فرق داره و مراحل دریافتش هم متفاوته. بعد از گرفتن کد، میتونی از طریق کارگزاری ها، تو گواهی سپرده کالایی سرمایه گذاری کنی یا تو صندوق های کالایی سهیم بشی.

مزایا و اهداف بورس کالا

بورس کالا اهداف مهمی رو دنبال می کنه که هم برای تولیدکننده ها و هم برای مصرف کننده ها و کل اقتصاد کشور مفید هستن:

• شفافیت قیمت ها و کشف قیمت عادلانه: با سازوکار عرضه و تقاضا تو یه فضای شفاف، قیمت واقعی کالاها کشف میشه و دلال بازی و قیمت گذاری های کاذب کمتر میشه.
• کاهش نوسانات کاذب: وجود یه بازار رسمی و سازمان یافته، جلوی نوسانات بی منطق و هیجانی قیمت ها رو میگیره.
• مدیریت ریسک: با استفاده از ابزارهای مشتقه، تولیدکننده ها و مصرف کننده ها میتونن ریسک نوسانات قیمت آینده کالاهای مورد نیازشون رو پوشش بدن.
• تأمین مالی: شرکت ها میتونن از طریق فروش کالاهای خودشون تو بورس، به تأمین مالی پروژه هاشون کمک کنن.

بورس انرژی (Iran Energy Exchange – IRENEX)

بورس انرژی چیست و اهداف کلیدی آن

بورس انرژی، یه بازار کاملاً تخصصی و جون داره که مخصوص معاملات حامل های انرژی و همه چیزاییه که به انرژی ربط دارن. تو اسفند سال 1391 بود که این بورس راه افتاد تا یه بازار شفاف، کارآمد و پر از نقدشوندگی برای خرید و فروش نفت، گاز، برق، زغال سنگ و بقیه مشتقات انرژی ایجاد کنه. هدف اصلیش اینه که قیمت انرژی به صورت منصفانه کشف بشه، دست دلال ها کوتاه بشه و انحصار دولت تو این حوزه کمتر بشه.

بورس انرژی دقیقاً مثل یه ویترین بزرگه که توش انواع و اقسام حامل های انرژی، از برق نیروگاه ها گرفته تا فرآورده های نفتی پالایشگاه ها، به حراج گذاشته میشن و خریدارها و فروشنده ها میتونن با هم معامله کنن. این بورس یه جورایی به مدیریت بهتر منابع انرژی کشور کمک می کنه و فضای رقابتی سالمی رو به وجود میاره.

انواع بازارهای بورس انرژی

بورس انرژی هم برای اینکه بتونه انواع معاملات رو پوشش بده، چند تا بازار مختلف داره:

• بازار فیزیکی: تو این بازار، خود حامل های انرژی مثل برق یا فرآورده های نفتی به صورت فیزیکی معامله میشن. البته باید بگم که فعالیت تو این بازار معمولاً فقط برای اشخاص حقوقی (شرکت ها و سازمان ها) ممکنه و اشخاص حقیقی نمیتونن مستقیم اینجا خرید و فروش کنن.
• بازار مشتقه: خبر خوب برای اشخاص حقیقی اینجاست! تو این بازار، قراردادهای مشتقه مثل سلف موازی استاندارد، آتی و اختیار معامله روی حامل های انرژی خرید و فروش میشه. این یعنی شما هم میتونید با سرمایه گذاری تو این قراردادها، از نوسانات قیمت انرژی سود ببرید یا ریسک های مربوط به قیمت رو مدیریت کنید.
• بازار سایر اوراق بهادار قابل معامله: تو این بازار، گواهی صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله و اوراق گواهی ظرفیت معامله میشن. این هم یه راه دیگه برای اشخاص حقیقیه که میخوان به صورت غیرمستقیم تو بازار انرژی سرمایه گذاری کنن.

رینگ های داخلی و بین المللی در بورس انرژی

بورس انرژی دو تا رینگ یا همون بخش معاملاتی داره: رینگ داخلی و رینگ بین المللی. تفاوتشون هم کاملاً واضحه:

• رینگ داخلی: اینجا فقط اشخاص حقوقی ایرانی میتونن معامله کنن. یعنی شرکت های داخلی برای تأمین نیازهای انرژی خودشون یا فروش محصولاتشون، تو این رینگ فعالیت می کنن.
• رینگ بین المللی: این رینگ یه فضای بازتره. هم اشخاص حقیقی ایرانی، هم اشخاص حقوقی ایرانی و حتی شرکت ها و افراد خارجی میتونن توش معامله کنن. این رینگ کمک می کنه نقدشوندگی بازار بیشتر بشه و ایران بتونه تو بازارهای جهانی انرژی هم نقش پررنگ تری داشته باشه.

نحوه فعالیت افراد در بورس انرژی

اگه میخوای تو بورس انرژی فعالیت کنی، باید یه کد معاملاتی مخصوص بورس انرژی بگیری که باز هم با کد بورسی معمولی فرق داره. اگه یه شخص حقیقی هستی، نمیتونی تو بازار فیزیکی معامله کنی، اما همون طور که گفتم، میتونی از طریق بازار مشتقه یا خرید گواهی صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله، وارد این بازار بشی و از فرصت هاش استفاده کنی. البته، سرمایه گذاری تو بازار انرژی هم مثل بقیه بازارها، نیاز به دانش و آگاهی داره.

بورس مسکن (Housing Exchange) – پنجمین بورس ایران

معرفی بورس مسکن و دلایل راه اندازی آن

یکی از جدیدترین بازارهایی که قراره به جمع بورس های ایران اضافه بشه و از سال 1399 زمزمه های راه اندازی اون به گوش میرسه، بورس مسکنه. هدف اصلی از راه اندازی این بورس، اینه که بازار املاک و مستغلات رو شفاف تر و منظم تر کنه. همه مون میدونیم که بازار مسکن تو ایران همیشه پر از نوسان و دلال بازی بوده و یه بازار رسمی و شفاف میتونه کمک کنه تا قیمت ها واقعی تر بشن و مردم با اطمینان بیشتری خرید و فروش کنن.

بورس مسکن میاد تا یه راهکار جدید برای تأمین مالی پروژه های عمرانی و ساخت و ساز ارائه بده و از اون طرف، به سرمایه گذاران خرد هم این فرصت رو بده که با پول های کمتر، تو بازار مسکن سرمایه گذاری کنن. این خیلی مهمه، چون خرید یه ملک کامل برای خیلی ها غیرممکنه، اما اگه بشه بخش های کوچیک تری از اون رو خرید و فروش کرد، خیلی ها میتونن وارد این بازار بشن.

کارکرد و ابزارهای احتمالی در بورس مسکن

هنوز خیلی زود برای اظهارنظر قطعی درباره ابزارهای دقیق بورس مسکن. اما میشه حدس زد که این بورس ابزارهای متنوعی رو برای معامله ارائه بده. مثلاً ممکنه بتونی اوراق بهادار رهنی بخری، یا تو صندوق های سرمایه گذاری املاک و مستغلات (REITs) سرمایه گذاری کنی. این صندوق ها پول های کوچیک رو جمع می کنن و تو پروژه های بزرگ ساختمانی سرمایه گذاری می کنن و بعداً سودش رو بین سرمایه گذارها تقسیم می کنن.

علاوه بر اینها، ممکنه حتی امکان معامله دارایی های فیزیکی مثل واحدهای ساختمانی یا زمین هم فراهم بشه، البته با قواعد و مقرراتی شفاف و مشخص. دورنمای مشارکت سرمایه گذاران تو بورس مسکن، میتونه خیلی روشن باشه، مخصوصاً اگه ابزارهایی برای سرمایه گذاری با مبالغ کمتر و ریسک قابل مدیریت ارائه بشه. این بورس پتانسیل زیادی داره که هم به بخش تولید مسکن کمک کنه و هم به مردم برای سرمایه گذاری امن تر تو این بخش.

مقایسه جامع انواع بورس در ایران

خب، تا اینجا با تک تک بورس های فعال تو ایران آشنا شدیم. حالا وقتشه که یه نگاه کلی و مقایسه ای بهشون بندازیم تا تفاوت ها و شباهت هاشون رو بهتر بفهمیم. این جدول بهت کمک می کنه تصویر کامل تری از این بازارها داشته باشی و بدونی هر کدوم چه ویژگی های منحصر به فردی دارن:

نوع بورس	سال تأسیس (تقریبی)	محصولات اصلی	عمده فعالان (اشخاص حقیقی / حقوقی)	کد معاملاتی مورد نیاز	ساعات معاملات (شنبه-چهارشنبه)	ویژگی بارز	سطح ریسک (کلی)
بورس اوراق بهادار تهران	1346	سهام شرکت ها، اوراق مشارکت، صکوک، اوراق بدهی، صندوق های سرمایه گذاری	حقیقی و حقوقی	کد بورسی	9:00 – 12:30 (پیش گشایش 8:30 – 9:00)	معامله سهام شرکت های بزرگ و معتبر	متوسط
فرابورس ایران	1388	سهام شرکت ها (با شرایط پذیرش متنوع تر)، اوراق بهادار	حقیقی و حقوقی	همان کد بورسی	9:00 – 12:30 (پیش گشایش 8:30 – 9:00)	انعطاف پذیری بیشتر برای پذیرش شرکت ها، بازار پایه پرریسک	متوسط تا بالا
بورس کالا	1382 (فلزات)، 1383 (کشاورزی)	کالاهای خام و فرآوری نشده (فلزات، پتروشیمی، کشاورزی، نفت و گاز)، گواهی سپرده کالایی، صندوق کالایی	حقوقی (فیزیکی)، حقیقی (مالی و مشتقه)	کد بورس کالا	متغیر (بسته به بازار و محصول)	کشف قیمت شفاف کالاها، ابزارهای مدیریت ریسک	متوسط تا بالا
بورس انرژی	1391	حامل های انرژی (نفت، گاز، برق، زغال سنگ)، اوراق گواهی ظرفیت، صندوق انرژی، مشتقه انرژی	حقوقی (فیزیکی)، حقیقی (مشتقه و سایر اوراق)	کد معاملاتی بورس انرژی	متغیر (بسته به بازار و محصول)	معاملات تخصصی حامل های انرژی، انحصارزدایی	متوسط تا بالا
بورس مسکن	چشم انداز (از 1399)	املاک و مستغلات، اوراق رهنی، صندوق های سرمایه گذاری املاک (REITs)	حقیقی و حقوقی (چشم انداز)	نامشخص (جدید)	نامشخص (جدید)	شفافیت بازار مسکن، تأمین مالی پروژه های ساختمانی	متوسط

نگاهی کوتاه به بورس های جهانی و وضعیت آن ها در ایران

حالا که با بورس های خودمون آشنا شدیم، بد نیست یه سر هم به بازارهای مالی جهانی بزنیم و ببینیم اونجا چه خبره. این مقایسه بهمون کمک می کنه تا جایگاه بازارهای ایران رو بهتر بفهمیم و متوجه بشیم چه فرصت ها یا محدودیت هایی داریم.

بورس های سهام جهانی (NYSE, NASDAQ, LSE)

تو دنیا هم کلی بورس سهام بزرگ و معتبر داریم که اسم بعضی هاشون رو حتماً شنیده ای. بورس نیویورک (NYSE)، نزدک (NASDAQ) تو آمریکا و بورس لندن (LSE) تو انگلیس، از بزرگترین و پرنفوذترین بازارهای سهام دنیا هستن. این بورس ها میزبان غول های تکنولوژی و شرکت های چندملیتی بزرگی هستن و نقش حیاتی تو اقتصاد جهانی ایفا می کنن.

بورس های کالای جهانی (CME, LME)

همون طور که ما بورس کالا داریم، تو دنیا هم بورس های کالایی خیلی بزرگی وجود دارن. مثلاً بورس کالای شیکاگو (CME) تو آمریکا و بورس فلزات لندن (LME) از معروف ترین و مهم ترین بازارهای کالایی دنیا هستن که قیمت خیلی از کالاهای اساسی مثل نفت، طلا، مس و محصولات کشاورزی رو تو سطح جهانی تعیین می کنن.

بازار تبادلات ارزی (فارکس – Forex)

یکی دیگه از بازارهای مالی جهانی که خیلی ها اسمش رو شنیدن، بازار فارکس یا همون بازار تبادلات ارزیه. اینجا جاییه که ارزهای مختلف کشورها نسبت به هم خرید و فروش میشن و در واقع بزرگترین بازار مالی دنیاست! گردش مالی روزانه تو این بازار، رقم های نجومی مثل 8.4 تریلیون دلار رو هم رد می کنه. فارکس 24 ساعته و بدون تعطیلی فعالیت می کنه.

اما یه نکته خیلی مهم و حیاتی رو باید بدونی: بازار فارکس تو ایران هیچ گونه فعالیت قانونی و نظارت رسمی نداره. هر گونه فعالیت تو این بازار، با ریسک های بسیار بالای قانونی و مالی همراهه و هیچ نهادی هم از سرمایه شما حمایت نمیکنه. پس حسابی حواست باشه!

بازار رمزارزها (Cryptocurrency Market)

با پیشرفت تکنولوژی بلاکچین، یه بازار جدید به اسم بازار رمزارزها یا کریپتوکارنسی به وجود اومده. ارزهای دیجیتالی مثل بیت کوین (Bitcoin)، اتریوم (Ethereum) و ریپل (Ripple) اینجا خرید و فروش میشن. این بازار فرصت های سوددهی زیادی داره، اما از اون طرف هم نوسانات قیمتیش خیلی زیاده و ریسکش هم به طبع بالاتر از بقیه بازارهاست.

راجع به رمزارزها هم باید بگم که تو ایران، هیچ گونه نظارت و حمایت قانونی مشخصی برای فعالیت تو این بازار وجود نداره. ریسک های مرتبط با فعالیت تو بازار رمزارزها بسیار بالاست و ممکنه کل سرمایه ات رو از دست بدی. همیشه قبل از هرگونه فعالیت، حسابی تحقیق کن و از عواقب و ریسک هاش باخبر باش.

نتیجه گیری

خب، تا اینجا با هم یه سفر مفصل به دنیای انواع بورس در ایران و حتی گوشه و کنار جهان داشتیم. دیدیم که بازار سرمایه تو کشورمون چقدر متنوعه و از بورس اوراق بهادار که سهام شرکت ها رو معامله می کنه تا فرابورس با شرایط پذیرش منعطف تر، و بورس کالا و انرژی که برای کالاهای اساسی و حامل های انرژی هستن، هر کدوم یه جایگاه خاصی دارن. حتی با بورس مسکن هم که تازگی ها سروصدا کرده، آشنا شدیم.

چیزی که واضحه اینه که سرمایه گذاری تو هر کدوم از این بازارها، نیاز به دانش و آگاهی داره. هیچ راه میانبری برای موفقیت تو بورس نیست و تحقیق، آموزش و مشورت با متخصصین، بهترین دوستای شما تو این مسیر هستن. پس قبل از اینکه قدمی برداری و تصمیم به سرمایه گذاری بگیری، حسابی مطالعه کن، با افراد متخصص مشورت کن و بعد، بازاری رو انتخاب کن که با اهداف و میزان ریسک پذیری تو هم خونی داشته باشه. یادت باشه، دانش، شاه کلید موفقیت تو بازارهای مالیه.

سوالات متداول

در ایران چند نوع بورس داریم و نام آن ها چیست؟

در ایران پنج نوع بورس اصلی و فعال داریم: بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، بورس کالا، بورس انرژی و بورس مسکن که مراحل راه اندازی آن از سال 1399 آغاز شده است. هر کدام از این بورس ها برای معامله دارایی ها و کالاهای خاصی طراحی شده اند و نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا می کنند.

فرق اصلی بورس اوراق بهادار و فرابورس چیست؟

فرق اصلی بین بورس اوراق بهادار و فرابورس تو شرایط پذیرش شرکت هاست. بورس اوراق بهادار قوانین و الزامات سختگیرانه تری برای پذیرش شرکت ها داره و معمولاً شرکت های بزرگ و معتبر اونجا معامله میشن. اما فرابورس، انعطاف پذیری بیشتری داره و برای شرکت هایی که شاید هنوز به اون حد از بزرگی یا شفافیت نرسیدن، یه فرصت برای جذب سرمایه است. در واقع فرابورس یه جورایی تکمیل کننده بورس اوراق بهاداره و طیف وسیع تری از شرکت ها رو پوشش میده.

آیا اشخاص حقیقی می توانند در بورس کالا سرمایه گذاری کنند؟ چگونه؟

بله، اشخاص حقیقی میتونن تو بورس کالا سرمایه گذاری کنن. هرچند بازار فیزیکی بیشتر برای اشخاص حقوقیه، اما اشخاص حقیقی میتونن از طریق بازار مالی و بازار مشتقه بورس کالا فعالیت کنن. ابزارهایی مثل گواهی سپرده کالایی (مثل گواهی سپرده طلا یا زعفران) و صندوق های سرمایه گذاری کالایی (مثل صندوق های طلا) راه اصلی فعالیت برای افراد حقیقی تو این بورس هستن. برای این کار باید کد بورس کالا رو دریافت کنی.

آیا امکان معامله برای افراد حقیقی در بورس انرژی وجود دارد؟ از چه طریقی؟

بله، برای افراد حقیقی امکان معامله تو بورس انرژی وجود داره، اما نه به صورت مستقیم تو بازار فیزیکی. اشخاص حقیقی میتونن از طریق بازار مشتقه بورس انرژی که قراردادهای سلف موازی استاندارد و آتی توش معامله میشه، یا از طریق بازار سایر اوراق بهادار قابل معامله که شامل گواهی صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله میشه، فعالیت کنن. برای این کار هم باید کد معاملاتی مخصوص بورس انرژی رو دریافت کنی.

بورس مسکن چه زمانی راه اندازی شد و چه ابزارهایی خواهد داشت؟

مراحل راه اندازی بورس مسکن از سال 1399 تو ایران آغاز شده و هنوز به طور کامل به بهره برداری نرسیده. چشم انداز این بورس اینه که با ایجاد شفافیت تو بازار املاک و مستغلات و تأمین مالی پروژه های ساختمانی، به کنترل قیمت ها و ایجاد ابزارهای مالی جدید کمک کنه. انتظار میره ابزارهایی مثل اوراق بهادار رهنی و صندوق های سرمایه گذاری املاک و مستغلات (REITs) تو این بورس معامله بشن تا افراد حقیقی هم بتونن با سرمایه های کوچیک تر تو بازار مسکن سرمایه گذاری کنن.

برای فعالیت در کدام بورس ها نیاز به کد بورسی و برای کدام کد بورس کالا/انرژی داریم؟

برای فعالیت تو بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران، نیاز به کد بورسی داری. اما برای فعالیت تو بورس کالا، باید کد بورس کالا رو بگیری. برای بورس انرژی هم نیاز به کد معاملاتی مخصوص بورس انرژی داری که با کد بورسی معمولی فرق می کنه. بورس مسکن هم هنوز کد معاملاتی خاص خودش رو اعلام نکرده.

وضعیت فعالیت در بازار فارکس و رمزارزها برای ایرانیان چگونه است؟

فعالیت تو بازار فارکس و بازار رمزارزها تو ایران، با ریسک های جدی همراهه. هیچ کدوم از این بازارها تو ایران نظارت قانونی رسمی ندارن و هیچ حمایتی هم از سرمایه شما نمیشه. هر گونه فعالیت تو این بازارها میتونه منجر به از دست رفتن کل سرمایه بشه و از نظر قانونی هم با ابهامات و چالش هایی روبرو هستی. به شدت توصیه میشه قبل از هر گونه فعالیت تو این بازارها، از ریسک های بسیار بالای اون ها آگاه باشی.

بهترین بورس برای شروع سرمایه گذاری کدام است؟

بهترین بورس برای شروع سرمایه گذاری به هدف ها، میزان دانش و تحمل ریسک شما بستگی داره. برای افراد تازه کار، بورس اوراق بهادار تهران و سرمایه گذاری تو سهام شرکت های بزرگتر یا استفاده از صندوق های سرمایه گذاری، میتونه شروع خوبی باشه چون شفافیت و نقدشوندگی بالایی داره و ریسکش کنترل شده تره. اما برای تصمیم گیری دقیق تر، همیشه بهتره با یک مشاور مالی متخصص مشورت کنی تا با توجه به شرایط خاص خودت، بهترین گزینه رو انتخاب کنی.