قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی

وقتی صحبت از بدهی و طلب میشه، خیلیا فکر می کنن خب طرف بدهکار بود، پول نداد، میره زندان و تمام! اما واقعیت پیچیده تر از این حرفاست. قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی دقیقاً اومده تا هم حق طلبکار رو حفظ کنه و هم وضعیت بدهکار رو مشخص. این قانون یه جورایی تکلیف رو هم برای کسی که باید پول بده روشن می کنه و هم برای اونی که باید پول رو بگیره. این فقط یه متن قانونی خشک و خالی نیست؛ بلکه یه راهنماست که بهمون میگه توی شرایط مالی این چنینی، چطور باید قدم برداریم و هر کدوم چه حقوق و وظایفی داریم. این قانون مصوب سال ۱۳۹۴ هست و خیلی از قواعد قدیمی تر رو تغییر داده تا اوضاع شفاف تر و عادلانه تر بشه.

کلیات قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی: از صفر تا صد ماجرا

اصلا بیاین ببینیم این قانون چی میگه و چرا اینقدر مهمه. قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، دقیقاً اسمش روشه؛ یعنی قواعد و ضوابطی که میگه وقتی کسی به خاطر یه حکم دادگاه باید یه مبلغی رو به یکی دیگه بده، چطور باید این کار انجام بشه. این قانون، هم از طلبکار حمایت می کنه تا به پولش برسه و هم برای بدهکار (که ممکنه واقعاً دستش خالی باشه) یه راه نفس کشیدن میذاره.

اصلا محکومیت مالی یعنی چی؟

وقتی میگیم محکومیت مالی، منظورمون اینه که دادگاه حکم داده که یه نفر باید به نفر دیگه پول بده. مثلاً، فکر کنید خدایی نکرده یه تصادف شده و دادگاه حکم به پرداخت دیه داده. یا مثلاً یه نفر مالی رو ازتون گرفته و حالا باید همون مال یا قیمتش رو پس بده. طبق ماده ۲۲ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، انواع محکومیت ها مثل دیه، ضرر و زیان ناشی از جرم، رد مال (پس دادن مالی که گرفته شده) و چیزای شبیه اینها، زیر چتر این قانون میان. تنها چیزی که مشمول این قانون نمیشه، جزای نقدیه که دادگاه برای جرایم تعیین می کنه و میره به حساب دولت.

پس، اگر دادگاه شما رو محکوم کرده که مثلاً ۲۰۰ میلیون تومان به کسی پرداخت کنید، این یه محکومیت مالیه و این قانون درباره نحوه پرداخت و اجراش حرف میزنه.

چرا این قانون مهم شد؟

هدف اصلی از تصویب قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، برقراری یه توازن بین حقوق طلبکار و بدهکار بود. قبلاً شرایطی وجود داشت که ممکنه یه بدهکار واقعی هم بدون هیچ راهی به زندان می افتاد یا برعکس، طلبکار با هزار دردسر نمی تونست حقش رو بگیره. این قانون اومد تا جلوی این مشکلات رو بگیره. با این قانون، از یک طرف به طلبکار کمک میشه تا راحت تر بتونه اموال بدهکار رو پیدا کنه و حقش رو بگیره و از طرف دیگه، برای بدهکارایی که واقعاً معسر هستن (یعنی توانایی پرداخت ندارن)، سازوکارهای قانونی برای اعسار در قانون جدید و تقسیط بدهی رو مشخص کرده. اینجوری دیگه کمتر کسی بیخودی زندان می ره یا حقوقش پایمال میشه.

کی این حکم ها رو اجرا می کنه؟

وقتی یه حکم مالی صادر میشه، اجرای اون به عهده یه بخشی توی دادگاهه به اسم قسمت اجرای احکام. این قسمت توی همون دادگاهی که حکم رو داده یا توی دادگاهی که ازش خواسته شده (مجری نیابت)، پیگیر کار میشه. البته گاهی وقتا سازمان ها و نهادهای دیگه مثل اداره ثبت هم توی این ماجرا نقش دارن، مخصوصاً برای شناسایی و توقیف اموال. کارشون هم اینه که به درخواست طلبکار (محکوم له) و با استفاده از تمام راه های قانونی، اموال بدهکار (محکوم علیه) رو پیدا کنن و به اندازه بدهی، توقیف کنن تا حق طلبکار بهش برسه.

چطور اموال بدهکار رو پیدا و توقیف کنیم؟ (شناسایی و توقیف اموال محکوم علیه)

یکی از بزرگترین دغدغه های کسی که طلبکاره، اینه که چطور بفهمه بدهکار چه اموالی داره و کجاها پنهان کرده. قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی برای این موضوع، یه سری راهکار مشخص کرده که کار طلبکار رو راحت تر می کنه و مرجع اجراکننده رأی رو هم مکلف به همکاری می کنه.

روش های پیدا کردن اموال (ماده ۲)

مرجع اجرای حکم (که همون قسمت اجرای دادگاه یا مجری نیابتیه) یه وظیفه مهم داره: به محض اینکه طلبکار ازش بخواد، باید دنبال اموال بدهکار بگرده و اون ها رو توقیف کنه. این شناسایی اموال می تونه از چند راه انجام بشه:

• معرفی مال توسط طلبکار: گاهی خود طلبکار میدونه بدهکار چه مالی داره و جاش کجاست. مثلاً میدونه یه خونه، یه ماشین یا یه حساب بانکی داره. اینجا فقط کافیه این اطلاعات رو به اجرای احکام بده تا اون ها پیگیر توقیف بشن.
• اقدام مرجع اجراکننده رأی: حتی اگه طلبکار هم چیزی ندونه، اجرای احکام خودش مکلفه که از هر راه قانونی که میتونه، دنبال اموال بدهکار بگرده. این یعنی دیگه صرفاً مسئولیت گردن طلبکار نیست.

یه نکته مهمی هم هست که اگه بدهی، خود یه مال مشخص باشه (مثلاً یه ماشین یا یه زمین) و طلبکار بخواد همون مال رو بگیره، باز هم اجرای احکام وظیفه داره اون مال رو پیدا و توقیف کنه.

نقش بانک مرکزی و بقیه سازمان ها

قانون برای اینکه شناسایی اموال راحت تر انجام بشه، دست مراجع قضایی رو حسابی باز گذاشته. طبق ماده ۱۹ و تبصره های اون، دادگاه می تونه به بانک مرکزی دستور بده که لیست تمام حساب های بانکی و اعتباری بدهکار رو به اجرای احکام بده. یعنی دیگه بدهکار نمی تونه پولاش رو تو بانکای مختلف قایم کنه. فقط حساب هایی که به اسم خودشه.

همینطور دادگاه می تونه از جاهایی مثل اداره ثبت اسناد و شهرداری ها هم بخواد که اگه ملکی به اسم بدهکار هست، به دادگاه اعلام کنن تا اون ها هم توقیف بشن. این موضوع فقط محدود به این سازمان ها نیست و هر نهادی که اطلاعاتی از اموال اشخاص داره، باید با دادگاه همکاری کنه. جالبه که بدونید، طبق ماده ۲۰ این قانون، اگه مدیران یا مسئولان این مراجع توی این همکاری کوتاهی کنن، ممکنه به انفصال از خدمات دولتی محکوم بشن! پس میشه گفت برای شناسایی اموال بدهکار، قانون ابزارهای خوبی رو در اختیار طلبکار قرار داده.

چگونگی توقیف اموال

بعد از اینکه اموال بدهکار شناسایی شد، مرحله بعدی توقیفه. طبق ماده ۱ این قانون، اگه بدهی خود یه مال مشخص باشه، همون مال گرفته میشه و به طلبکار تحویل داده میشه. اما اگه مال مشخصی در کار نباشه (مثلاً پول باشه) یا بشه همون مال رو پس داد، اون وقت اموال دیگه بدهکار (مثل ماشین، خونه، حساب بانکی و…) با رعایت یه سری خط قرمز به اسم مستثنیات دین توقیف میشه و از محل فروش اونها، بدهی طلبکار پرداخت میشه. اینجا دیگه طبق قانون اجرای احکام مدنی عمل میشه.

یادمون باشه، یکی از مهمترین تغییراتی که این قانون آورده، امکان شناسایی و توقیف گسترده تر اموال بدهکار از طریق همکاری با نهادهای مختلفه که کار طلبکارها رو خیلی راحت تر کرده.

حبس محکوم علیه: کی و چطور آزاد می شیم؟

شاید ترسناک ترین بخش برای یه بدهکار، بحث حبس باشه. اما این قانون شرایط حبس رو کاملاً مشخص کرده و مثل سابق نیست که هر بدهکاری مستقیم بره زندان. مهم اینه که بدونیم چه زمانی این اتفاق می افته و چطور میشه ازش جلوگیری کرد یا آزاد شد.

چه زمانی بدهکار حبس می شود؟

طبق ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، اگه از اموال بدهکار نتونیم بدهی طلبکار رو بگیریم (یعنی اموالی پیدا نشه یا کافی نباشه) و بدهکار هم توی یک مهلت مشخص، کاری نکنه، اون وقت به درخواست طلبکار، ممکنه حبس بشه. مهلت مهمی که قانون تعیین کرده، «سی روز» از تاریخ ابلاغ اجرائیه هست. اگه بدهکار توی این سی روز، بیاد و ضمن ارائه یه لیست کامل از تمام اموالش، درخواست اعسار (یعنی نداری و ناتوانی از پرداخت) بده، دیگه حبس نمیشه.

اما اگه این درخواست اعسار رو توی مهلت ۳۰ روزه نده یا درخواستش رو پس بگیره یا دادگاه به صورت قطعی ردش کنه، اون وقت ممکنه محکوم به حبس بشه. پس این مهلت ۳۰ روزه خیلی حیاتیه و هر بدهکاری باید بهش توجه کنه.

راه های جلوگیری از زندان یا آزاد شدن

خب، حالا اگه کسی در آستانه حبس بود یا حتی حبس شد، آیا راهی برای رهایی هست؟ بله، قانون چند تا راه رو مشخص کرده:

1. اقامه دعوای اعسار: همونطور که گفتیم، اگه توی همون مهلت ۳۰ روزه درخواست اعسار بدین، حبس نمیشین. اگه بعد از ۳۰ روز هم درخواست اعسار بدین، باز هم می تونید با رضایت طلبکار یا با ارائه کفیل یا وثیقه معتبر، فعلاً از حبس جلوگیری کنید یا آزاد بشید تا به وضعیت اعسارتون رسیدگی بشه.
2. معرفی مال کافی: اگه هر زمان که هستید (چه قبل از حبس و چه در دوران حبس) مالی رو معرفی کنید یا از شما مالی کشف بشه که به اندازه کافی باشه تا بدهی و هزینه های اجرا رو بپردازه، دیگه حبس نمیشین و اگه حبس هستید، آزاد میشید. (ماده ۴)
3. جلب رضایت طلبکار: این ساده ترین و شاید بهترین راهه. اگه بتونید رضایت طلبکار رو جلب کنید، دیگه مشکلی برای حبس پیش نمیاد.

یه نکته مهم توی تبصره ۱ ماده ۳ اینه که اگه بعد از ۳۰ روز درخواست اعسار دادین و دادگاه کفیل یا وثیقه معادل بدهی رو قبول کرد و شما رو آزاد کرد، اگه بعداً درخواست اعسارتون قطعی رد بشه، به کفیل یا وثیقه گذار ابلاغ میشه که ظرف ۲۰ روز بدهکار رو تحویل بدن. اگه این کارو نکنن، بدهی از وثیقه یا وجه الکفاله اونا گرفته میشه.

شرایط نگهداری محبوسین مالی

طبق ماده ۵، قوه قضائیه وظیفه داره کسایی رو که به خاطر بدهی های مالی حبس میشن، جدا از زندانی های کیفری نگهداری کنه. این خیلی مهمه تا کسی که فقط یه بدهی مالی داره و شاید مرتکب جرم خاصی نشده، کنار مجرمین خطرناک نباشه. حتی دولت (با همکاری وزارت کار) باید شرایطی رو فراهم کنه که این افراد بتونن توی زندان کارهای اقتصادی انجام بدن و درآمد کسب کنن تا بتونن بدهی شون رو بپردازن. این نشون میده که هدف از حبس، بیشتر تحت فشار گذاشتن برای پرداخت بدهی و نه تنبیه مجرمانه.

اعسار و تقسیط دین: وقتی دست آدم تنگه…

شاید بخش اعسار در قانون جدید یکی از کلیدی ترین قسمت های این قانون باشه. خیلیا ممکنه به دلایل مختلف، توانایی پرداخت بدهی شون رو نداشته باشن و اینجا قانون راه رو برای اون ها باز گذاشته تا زندانی نشن و بتونن بدهی شون رو به صورت قسطی بپردازن.

اعسار یعنی چی؟ (ماده ۶)

اعسار از ریشه عُسر میاد که به معنی سختی و ناتوانیه. طبق ماده ۶ قانون، معسر کسیه که به جز مستثنیات دین (یعنی همون اموالی که قانون میگه برای زندگی ضروریه و نمیشه توقیفشون کرد)، هیچ مال دیگه ای نداره که بتونه باهاش بدهی اش رو بده. حتی اگه مالی داشته باشه اما بهش دسترسی نداشته باشه (مثلاً یه مال تو یه جای دورافتاده باشه که نتونه ازش استفاده کنه)، باز هم در حکم نداشتن ماله.

اثبات اینکه به مال دسترسی نداریم، به عهده خود بدهکاره. اینجوری نیست که همینطوری بگیم دسترسی ندارم و دادگاه قبول کنه، باید مدرک داشته باشیم.

اعسار با ورشکستگی چه فرقی داره؟ (ماده ۱۵)

یه اشتباه رایج اینه که خیلیا فکر می کنن اعسار و ورشکستگی یه معنی رو دارن، در حالی که اینطور نیست. طبق ماده ۱۵ این قانون، دادخواست اعسار فقط از اشخاص عادی پذیرفته میشه، نه از تجار (بازرگانان) و اشخاص حقوقی (مثل شرکت ها).

ویژگی	اعسار	ورشکستگی
مخاطب اصلی	اشخاص حقیقی غیرتاجر	تجار (بازرگانان) و اشخاص حقوقی (شرکت ها)
هدف	جلوگیری از حبس، تقسیط بدهی	نظم دادن به وضعیت مالی تاجر، جلوگیری از سوءاستفاده
مرجع رسیدگی	دادگاه عمومی	دادگاه عمومی (موضوع قانون تجارت)
قوانین مرتبط	قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، قانون اعسار	قانون تجارت

اگه یه تاجر یا شرکت بخواد بگه توانایی پرداخت بدهی هاش رو نداره، باید درخواست ورشکستگی بده، نه اعسار. حتی اگه به اشتباه درخواست اعسار بده، دادگاه بدون اینکه اخطار بده، درخواستش رو رد می کنه.

چطور اعسار رو ثابت کنیم؟

اثبات اعسار به این سادگی ها هم نیست. اصولاً دادگاه فرض رو بر این میذاره که شما پول دارید (بهش میگن اصل بر ملائت). پس اگه میگید معسر هستید، خودتون باید این رو ثابت کنید. (ماده ۷)

برای این کار، باید یه دادخواست اعسار به دادگاه بدید و توی این دادخواست، یه لیست کامل و دقیق از تمام اموال منقول و غیرمنقولتون (مثل پول نقد تو بانک، اموالی که پیش بقیه دارید، مطالباتتون از اشخاص دیگه) و حتی نقل و انتقالات مالی تون در یک سال گذشته رو بنویسید (ماده ۸).

یکی از راه های اثبات اعسار، شهادت شهوده. باید حداقل دو تا شاهد معرفی کنید که به صورت کتبی شهادت بدن که شما واقعاً توانایی پرداخت ندارید و جز مستثنیات دین، مال دیگه ای ندارید. این شهود باید به مدت کافی با شما معاشرت داشته باشن تا از وضعیت معیشتی شما خبردار باشن و بتونن با جزئیات شهادت بدن (ماده ۹).

مراحل رسیدگی به دادخواست اعسار

وقتی دادخواست اعسار رو ثبت می کنید، دادگاه بیکار نمی شینه. طبق ماده ۱۰، دادگاه بلافاصله شروع می کنه به استعلام از جاهای مختلف تا وضعیت مالی شما رو بررسی کنه. این رسیدگی به دعوای اعسار (ماده ۱۴) غیرمالیه و توی مراحل بدوی و تجدید نظر، خارج از نوبت رسیدگی میشه تا کار سریع تر پیش بره. دعوای اعسار باید توی دادگاه اصلی که حکم رو داده یا دادگاه صادرکننده اجراییه، به طرفیت طلبکار مطرح بشه (ماده ۱۳).

حکم اعسار و قسط بندی بدهی

اگه دادگاه تشخیص بده که شما واقعاً معسر هستید، حکم اعسار رو صادر می کنه. بعد، اگه ببینه که شما توانایی پرداخت به صورت قسطی رو دارید، مهلت مناسبی برای پرداخت میده یا بدهی رو قسط بندی می کنه (ماده ۱۱). توی تعیین این اقساط، دادگاه حواسش به درآمد شما و هزینه های ضروری زندگی تون هست تا اقساطی تعیین بشه که از پس پرداختش بربیاید.

یه نکته مهم اینه که حتی با قسط بندی یا مهلت دادن، اگه بعدها مالی از شما پیدا بشه، طلبکار میتونه اون بخش از بدهی رو که هنوز پرداخت نشده، از محل اون اموال بگیره. (تبصره ۱ ماده ۱۱).

یه خبر خوب دیگه هم اینکه هم طلبکار و هم بدهکار می تونن اگه وضعیت مالیشون عوض شد (مثلاً درآمد بدهکار کم یا زیاد شد یا نرخ تورم تغییر کرد)، دوباره از دادگاه بخوان که اقساط رو تعدیل کنه (تبصره ۲ ماده ۱۱).

اگر درخواست اعسار رد شد، چی؟

خب، اگه خدایی نکرده دعوای اعسار رد بشه، دادگاه علاوه بر اینکه درخواست اعسار رو رد می کنه، میتونه شما رو به پرداخت خساراتی که به طلبکار در طول این دعوا وارد شده، محکوم کنه (ماده ۱۲).

مستثنیات دین: چه اموالی قابل توقیف نیستند؟

همونطور که گفتیم، حتی اگه شما بدهکار هم باشید، قانون یه سری خط قرمز برای زندگی حداقل و ضروری شما کشیده. این خط قرمزها رو میگن مستثنیات دین. یعنی یه سری اموال که هیچ طلبکاری نمیتونه اونا رو ببره یا توقیف کنه، چون برای زنده موندن و حفظ کرامت انسانی شما لازم و ضروریه.

چرا بعضی اموال رو نمیشه توقیف کرد؟

فلسفه وجودی مستثنیات دین اینه که هیچ بدهکاری، حتی اگه تمام اموالش رو از دست بده، از حداقل های زندگی محروم نشه. این یعنی قانون نمیخواد بدهکار کاملاً آواره و بی پناه بشه. باید یه سرپناه، یه سری وسیله زندگی و یه ابزار کار داشته باشه تا بتونه دوباره روی پای خودش وایسه و شاید بدهی اش رو پرداخت کنه.

لیست کامل مستثنیات دین (ماده ۲۴)

بر اساس ماده ۲۴، این اموال شامل مستثنیات دین میشن و قابل توقیف نیستن:

• منزل مسکونی: البته نه هر منزلی! باید خونه ای باشه که عرفاً مناسب شأن بدهکار در حالت اعسارش باشه. یعنی اگه یه خونه خیلی لوکس داشته باشید، ممکنه مازاد بر شأن شما تلقی بشه و قابل فروش باشه تا مازادش به طلبکار داده بشه (تبصره ۱).
• اثاثیه مورد نیاز زندگی: وسایل خونه که برای گذران زندگی ضروریه، مثل یخچال، تلویزیون معمولی، وسایل آشپزخونه و…
• آذوقه و مایحتاج: خوراکی و چیزایی که برای خود بدهکار و خانواده اش برای یه مدت متعارف (مثلاً چند ماه) لازمه.
• کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی: اگه اهل علم و تحقیق باشید، کتاب هاتون و ابزارهای مرتبط با کارتون.
• وسایل و ابزار کار: اگه مثلاً یه نجار باشید، ابزار نجاری شما؛ اگه کشاورز باشید، ابزار کشاورزی و خلاصه هر چی که برای کسب درآمد و امرار معاش ضروریه.
• تلفن: تلفنی که برای زندگی روزمره لازم باشه.
• مبلغ رهن (اجاره): پولی که به عنوان رهن به صاحبخونه دادید، به شرطی که بدون اون نتونید اجاره رو بدید و خونه ای که اجاره کردید، در شأن شما باشه.

یه نکته جالب توی تبصره ۱ ماده ۲۴ اینه که اگه خونه مسکونی بدهکار از شأن عرفی اون بیشتر باشه و مال دیگه ای هم برای پرداخت بدهی نباشه، طلبکار میتونه درخواست فروش اون خونه رو بده. بعد از فروش، مبلغ یه خونه در شأن عرفی به بدهکار برگردونده میشه و بقیه پول صرف پرداخت بدهی میشه. مگر اینکه بشه از راه های آسون تری مثل اجاره دادن بخش مازاد خونه یا انتقال سهمی از اون به طلبکار، بدهی رو پرداخت کرد.

اگر مستثنیات دین به پول تبدیل شد، چی؟

ممکنه یه موقعی مستثنیات دین به دلیل خاصی به پول تبدیل بشن. مثلاً خونه شما بیفته توی طرح عمرانی و دولت پولش رو بده. در این حالت، این پول قابل توقیفه، مگر اینکه بدهکار نشون بده قصد داره با اون پول دوباره همون مال رو تهیه کنه (مثلاً با پول خونه جدید بخره) (تبصره ۲ ماده ۲۴). این هم یه راهکار منطقیه که قانون برای حفظ حقوق طرفین در نظر گرفته.

جرایم و تخلفات مربوط به محکومیت های مالی

قانون فقط به دنبال گرفتن پول از بدهکار یا اعسار اون نیست، بلکه برای جلوگیری از سوءاستفاده و فرار از دین هم مجازات هایی رو در نظر گرفته. این بخش برای کسایی که فکر می کنن میتونن از زیر دین شونه خالی کنن، مهمه.

جرم فرار از ادای دین (ماده ۲۱)

یکی از جرایم مهم در این زمینه، فرار از دین هست. یعنی بدهکار برای اینکه پول طلبکار رو نده، اموالش رو به اسم یکی دیگه کنه یا به هر نحوی منتقل کنه، طوری که دیگه مالی برای پرداخت بدهی اش نمونه. اگه این موضوع ثابت بشه، بدهکار هم به حبس تعزیری یا جزای نقدی درجه شش (یا هر دو) محکوم میشه. حتی اگه کسی که مال بهش منتقل شده (منتقل الیه) هم از نیت بدهکار باخبر بوده باشه، شریک جرم محسوب میشه. توی این حالت، همون مال منتقل شده برمیگرده یا اگه از بین رفته باشه، مثل یا قیمتش از اموال منتقل گیرنده گرفته میشه و بدهی طلبکار از اونجا پرداخت میشه. پس فرار از دین اصلاً کار عاقلانه ای نیست و دردسر زیادی داره.

کتمان اموال در دادخواست اعسار (ماده ۱۶)

همونطور که قبلاً گفتیم، برای درخواست اعسار باید یه لیست کامل از اموالتون بدید. اگه بدهکار عمداً توی این لیست، بخشی از اموالش رو پنهان کنه یا بعداً معلوم بشه که دروغ گفته و خودش رو معسر نشون داده، دادگاه علاوه بر اینکه حکم اعسار قبلی رو باطل می کنه، بدهکار رو به حبس تعزیری درجه هفت محکوم می کنه. پس صداقت توی دادخواست اعسار خیلی مهمه.

محرومیت های بعد از تقصیر در اعسار (ماده ۱۷)

یه وقتایی هم هست که بدهکار عمداً کاری می کنه که معسر بشه، یعنی با تقصیر خودش باعث میشه که نتونه دینش رو پرداخت کنه. دادگاه توی این حالت، علاوه بر صدور حکم اعسار، میتونه بدهکار رو به مدت شش ماه تا دو سال از یک یا چند تا از این چیزا محروم کنه:

1. ممنوعیت خروج از کشور
2. ممنوعیت تأسیس شرکت تجاری
3. ممنوعیت عضویت در هیئت مدیره شرکت های تجاری
4. ممنوعیت تصدی مدیرعاملی در شرکت های تجاری
5. ممنوعیت دریافت اعتبار و تسهیلات از بانک ها و مؤسسات مالی (جز وام های ضروری)
6. ممنوعیت دریافت دسته چک

این محرومیت ها نشون میده که قانون برای افرادی که عمداً و با سوءنیت دنبال فرار از پرداخت دین هستن، به شدت سختگیره.

ممنوع الخروجی محکوم علیه: کی ممنوع الخروج می شیم؟

یکی دیگه از ابزارهایی که طلبکار برای رسیدن به حقش داره، درخواست ممنوع الخروجی محکوم مالی هست. این ابزار می تونه برای بدهکار خیلی محدودیت ایجاد کنه.

شرایط ممنوع الخروجی

طبق ماده ۲۳، مرجع اجراکننده رأی باید به درخواست طلبکار، قرار ممنوع الخروج بودن بدهکار رو صادر کنه. این قرار برای اینه که بدهکار نتونه از کشور خارج بشه و به این ترتیب، دسترسی به اموالش یا امکان پیگیری برای پرداخت بدهی، از بین نره. این ممنوع الخروجی تا زمانی که یکی از این اتفاقات بیفته، ادامه داره:

• حکم کاملاً اجرا بشه (یعنی بدهی پرداخت بشه).
• اعسار بدهکار ثابت بشه.
• طلبکار رضایت بده.
• بدهکار یک تأمین مناسب (مثل وثیقه یا کفالت) طبق قانون مدنی بده.

چطور ممنوع الخروجی برطرف میشه؟

غیر از مواردی که بالا گفتیم (پرداخت بدهی، ثبوت اعسار، رضایت طلبکار، یا گذاشتن وثیقه)، یه استثنای خیلی مهم توی این قانون هست که مربوط به سفر میشه. طبق تبصره ماده ۲۳، اگه سفر واجب باشه (که وجوبش قبلاً ثابت شده باشه) یا سفر برای درمان ضروری باشه، دادگاه میتونه به صورت موقت به بدهکار اجازه خروج از کشور بده. این یعنی قانون، مسائل انسانی و شرعی رو هم در نظر گرفته.

یک سری نکات ریز و درشت دیگه

تا اینجا کلیات و بخش های اصلی قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی رو گفتیم. اما این قانون چند تا نکته مهم دیگه هم داره که خوبه بدونیم.

مسئولیت مدیران شرکت ها چی میشه؟ (ماده ۲۶)

ممکنه فکر کنید این قانون فقط مربوط به آدم های عادیه، اما اینطور نیست. احکام این قانون (به جز حبس و اعسار و مستثنیات دین) در مورد اشخاص حقوقی (یعنی شرکت ها و موسسات) هم اجرا میشه. و اگه مدیران و مسئولان این اشخاص حقوقی، توی پرداخت بدهی ها تخلفی کنن، طبق قانون مجازات اسلامی باهاشون برخورد میشه. این یعنی یه شرکت هم نمیتونه از زیر دین شونه خالی کنه و مسئولیت مدیرانش هم سر جای خودش باقیه.

این قانون شامل چه احکامی میشه؟ (ماده ۲۷)

محدوده شمول این قانون فقط به احکام دادگاه ها نیست. مقررات این قانون در مورد گزارش های اصلاحی مراجع قضایی، آرای مدنی سایر مراجعی که قانوناً باید توسط اجرای احکام مدنی دادگستری اجرا بشن و حتی آرای مدنی تعزیرات حکومتی هم اجرا میشه. این یعنی این قانون خیلی وسیع تر از اونیه که فکر می کنید. البته احکام کیفری سازمان تعزیرات حکومتی، تابع مقررات اجرای احکام کیفریه.

آیین نامه اجرایی این قانون چی میگه؟ (ماده ۲۸)

همیشه بعد از تصویب یه قانون، جزئیات و نحوه اجرای اون توی یه آیین نامه مشخص میشه. این قانون هم آیین نامه اجرایی داره که توسط وزارت دادگستری تهیه شده و به تصویب رئیس قوه قضائیه رسیده. این آیین نامه، خیلی از مسائل اجرایی و ریزه کاری های قانون رو توضیح میده و برای فهم کامل این قانون، حتماً باید به آیین نامه اجرایی قانون محکومیت های مالی هم نگاهی انداخت.

کدام قوانین منسوخ شدند؟ (ماده ۲۹)

همونطور که گفتیم، این قانون جدید بوده و اومده تا جای قوانین قدیمی رو بگیره. با تصویب این قانون، «قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۷۷/۸/۱۰»، «قانون اعسار مصوب ۱۳۱۳/۹/۲۰» و «ماده ۵۲۴ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹/۱/۲۱» منسوخ شدن. یعنی دیگه این قوانین قدیمی اعتبار ندارن و باید بر اساس قانون جدید عمل کرد.

آگاهی از جزئیات این قانون، چه برای طلبکار و چه برای بدهکار، مثل داشتن یه نقشه راهه که کمک می کنه توی مسیر پیچیده اجرای احکام مالی، گم نشید.

تصور کنید یه بدهکار هستید و تازه متوجه شدید باید یه مبلغ زیادی رو پرداخت کنید. اولین فکری که به ذهنتون میاد شاید ناتوانی در پرداخت و عواقب بعد از اونه. اما وقتی با قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی آشنا میشید، می فهمید که ابزارهایی مثل اعسار و تقسیط وجود دارن که می تونن شما رو از زندان نجات بدن و فرصتی برای پرداخت بدهی هاتون فراهم کنن. این قانون فقط برای مجازات نیست، بلکه برای نظم دادن به روابط مالی و حقوقی و کمک به حل مشکلاته.

از طرف دیگه، اگه شما طلبکار هستید، با خوندن این مقاله و آشنایی با این قانون، می فهمید که چه راه هایی برای توقیف اموال محکوم علیه و پیگیری حق و حقوقتون وجود داره. دیگه نیاز نیست سال ها دنبال بدهکار بگردید و ناامید بشید. این قانون دست شما رو بازتر می ذاره تا با کمک مرجع قضایی، به پولتون برسید.

نتیجه گیری

در آخر، باید بگیم که قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، یه قانون حیاتی و مهم توی نظام حقوقی ماست. این قانون با جزئیات و قواعدی که وضع کرده، سعی داره تا هم حقوق طلبکاران رو به بهترین شکل ممکن تضمین کنه و هم برای بدهکارانی که واقعاً توانایی پرداخت ندارن، راه های قانونی مثل اعسار و تقسیط رو باز بذاره تا از حبس های بی مورد جلوگیری بشه. شناخت این قانون نه تنها برای کسانی که مستقیم درگیر پرونده های مالی هستن، بلکه برای هر شهروندی که میخواد از حقوق و وظایف خودش آگاه باشه، ضروریه. توی این مسیر پر از پیچ و خم، همیشه مشورت با یک وکیل متخصص توی امور حقوقی و مالی میتونه بهترین راهنما باشه و شما رو از اشتباهات احتمالی نجات بده. پس اگه با همچین مسائلی روبرو شدید، حتماً از یه حقوقدان کمک بگیرید.