شروط دوازده گانه ضمن عقد ازدواج: همه چیز درباره حقوق زوجین

شروط دوازده گانه ضمن عقد ازدواج، مجموعه ای از تعهدات و توافقاتی هستند که در زمان عقد نکاح با رضایت و امضای زوجین در سند ازدواج درج می شوند و به زن این امکان را می دهند تا در شرایط خاصی بتواند از همسر خود جدا شود و حقوقی مثل حق تعیین مسکن و خروج از کشور را به دست آورد. آگاهی از این شروط، برای هر دو طرف، به خصوص خانم ها، حیاتی است تا بتوانند از حقوق خود باخبر باشند و با دید بازتری وارد زندگی مشترک شوند.

وقتی اسم عقد و ازدواج میاد، همه ذهنمون میره سمت مراسم و جشن و شیرینی و این چیزا. اما واقعیت اینه که ازدواج، علاوه بر همه اون قشنگی هاش، یک قرارداد حقوقی هم هست که حسابی مهمه و سرنوشت سازه. تو این قرارداد، یه سری بندها و تبصره ها هست که شاید خیلیا ازشون خبر نداشته باشن یا فکر کنن فقط یه چیز فرمالیته ست. اینجاست که پای شروط ضمن عقد به میون میاد، به خصوص همون شروط دوازده گانه ای که توی سند ازدواج چاپ شده و خیلی وقتا ما بدون اینکه دقیق بخونیم یا بدونیم چیا هستن، پاشون رو امضا می کنیم. ولی باورتون نمیشه چقدر این شروط می تونن تو آینده زندگی مشترک و حتی بعد از اون، سرنوشت ساز باشن.

هدف ما تو این مقاله اینه که همه چیز رو درباره این شروط، چه اونایی که چاپ شدن و چه اونایی که خودتون می تونید به عقدنامه اضافه کنید، به زبون خودمونی و ساده توضیح بدیم. می خوایم کاری کنیم که دیگه هیچکس با چشم بسته وارد این مرحله مهم زندگی نشه و با آگاهی کامل، بهترین تصمیم ها رو برای خودش و آینده اش بگیره. پس با ما همراه باشید تا حقوق خودتون رو حسابی بشناسید و بدونید چطور باید ازشون دفاع کنید.

شروط ضمن عقد چیست و چرا باید جدی شان بگیریم؟

شاید براتون سوال پیش بیاد که اصلاً شروط ضمن عقد یعنی چی؟ خیلی ساده بخوام بگم، اینا توافقاتی هستن که زن و مرد، قبل از اینکه زیر عقد هم برن یا حتی در حین خوندن صیغه عقد، با همدیگه می کنن و این توافقات رو توی سند ازدواجشون هم ثبت می کنن. این شروط، در واقع می تونن حقوق و تکالیف زوجین رو فراتر از اون چیزی که قانون به طور پیش فرض تعیین کرده، مشخص کنن یا تغییر بدن. فکر کنید دارید یه خونه می خرید؛ علاوه بر قرارداد اصلی خرید، ممکنه یه سری بند و تبصره اضافه هم برای وسایل داخل خونه یا زمان تحویل و اینا بذارید. شروط ضمن عقد هم تقریباً همین کار رو توی قرارداد ازدواج انجام میدن.

جایگاه این شروط تو قانون ما خیلی مهمه. قانون مدنی ایران، به خصوص ماده ۱۱۱۹، به ما اجازه داده که هر شرطی رو که خلاف ذات عقد ازدواج نباشه و یه سری چارچوب های قانونی رو رعایت کنه، تو عقدنامه بیاریم. این یعنی دستمون برای توافقات خاص بازه. نقش سردفتران هم این وسط خیلی پررنگه. اونا موظفن که تک تک این شروط رو برای زوجین بخونن و توضیح بدن تا همه با آگاهی کامل امضاش کنن. اگه سردفتری از این کار سر باز زد، داره تخلف می کنه.

خیلی ها فکر می کنن امضای شروط دوازده گانه اجباریه. در حالی که اینطور نیست. شما مختارید که اون ها رو امضا کنید یا نه. اما مهم اینه که بدونید دارید چی رو امضا می کنید یا از چه حقوقی چشم پوشی می کنید. نگارش دقیق و قانونی این شروط هم خیلی حیاتیه. اگه یه شرط رو درست ننویسید، ممکنه بعداً سرش مشکل پیش بیاد و نتونید بهش استناد کنید. پس هر چیزی رو همین جوری ننویسید و از یه وکیل یا کارشناس حقوقی کمک بگیرید تا بند و تبصره هاتون آبکی نباشه و واقعاً به دردتون بخوره.

تفاوت شروط چاپی و شروط اختیاری در عقدنامه

سند ازدواجی که جلوی شما می ذارن، یه بخش هایی داره که از قبل چاپ شده و یه بخش هایی هم برای توضیحات و شروط اضافه داره. شروط دوازده گانه که موضوع اصلی بحث ماست، همونایی هستن که به صورت چاپی تو سند ازدواج اومدن و معمولاً با یه تیک زدن یا امضا کردن، می تونید اونا رو فعال کنید. این شروط، غالباً به نفع خانم هاست و هدفشون اینه که در صورت بروز مشکل و اختلافات شدید، زن هم بتونه برای طلاق اقدام کنه یا حقوق دیگه ای رو به دست بیاره.

اما داستان شروط اختیاری فرق داره. اینا دیگه تو سند چاپ نشده و باید خودتون با توافق همسرتون، اونا رو تو قسمت توضیحات یا شروط اضافی عقدنامه بنویسید. این شروط، می تونن خیلی متنوع باشن؛ از تعیین تکلیف حضانت بچه ها گرفته تا حق ادامه تحصیل یا اشتغال زن، یا حتی شرط عدم ازدواج مجدد مرد. خوبی این شروط اختیاری اینه که کاملاً شخصی سازی شده و بر اساس نیازها و توافقات خاص شما و همسرتون تنظیم میشن. اما همونطور که گفتم، نگارششون باید حسابی دقیق و حقوقی باشه تا بعداً مشکلی پیش نیاد. پس فرق اصلی تو اینه که یکی از قبل وجود داره و فقط باید فعالش کنید و اون یکی رو باید خودتون با دقت بنویسید و به قرارداد اضافه کنید.

گام به گام با شروط دوازده گانه: حقوقی که باید بدانید

خب، رسیدیم به بخش اصلی و مهم ماجرا! این شروط دوازده گانه که انقدر ازشون حرف زدیم، اصلاً چی هستن و چه کاربردی دارن؟ این شروط، در واقع شرایطی رو فراهم می کنن که اگه خدایی نکرده تو زندگی مشترک پیش اومد، خانم بتونه از حق طلاق خودش استفاده کنه یا حقوق دیگه ای رو به دست بیاره. این ها همونایی هستن که تو سند ازدواج چاپ شده و معمولاً به صورت ۱۲ بند مشخص برای اعطای وکالت در طلاق به زن، تحت شرایطی خاص، درج شدن. بیایید دونه دونه و با جزئیات بهشون بپردازیم:

شرط اول: وکالت زن در طلاق (حق طلاق مشروط)

این یکی از مهم ترین و شناخته شده ترین شروطیه که خیلی از خانم ها دوست دارن تو عقدنامه شون باشه. اما باید بدونیم که این حق طلاق، اون حق طلاقی که مرد داره و هر وقت بخواد می تونه طلاق بده نیست! این یه جور وکالت از طرف مرد به زن برای طلاق گرفتن هستش که معمولاً مشروط به یه سری اتفاقات خاصه. یعنی چی؟ یعنی مرد به زن وکالت میده که اگه یه سری شرایط از دوازده مورد مشخص شده تو عقدنامه پیش اومد، زن بتونه خودش بره و از طریق دادگاه، طلاق بگیره.

این وکالت می تونه به دو شکل کلی باشه: مطلق یا مقید. وکالت مطلق یعنی زن هر وقت خواست بتونه طلاق بگیره، اما این نوع وکالت معمولاً به ندرت در عقدنامه های چاپی دیده میشه و بیشتر به صورت شرط جداگانه و با توافق خاص اضافه میشه. اون وکالت چاپی که تو سند هست، اغلب مقید به همون شرایط دوازده گانه است. یعنی اگه مثلاً مرد نفقه نده، یا سوء رفتار داشته باشه و دادگاه این رو تایید کنه، زن می تونه با استفاده از این وکالت، برای طلاق اقدام کنه.

نکته مهم اینه که حتی با وجود این وکالت هم، زن باید برای طلاق به دادگاه مراجعه کنه و ثابت کنه که یکی از اون شرایط ۱۲ گانه پیش اومده. این شرط، راه رو برای خانم ها باز می کنه تا اگه زندگی مشترک به بن بست رسید و مرد هم همکاری نکرد، بتونن خودشون پیگیر جدایی باشن و گیر و دار طلاق رو کمتر کنن. اجرای این شرط نیاز به دقت حقوقی داره و بهتره حتماً با یه وکیل متخصص مشورت کنید.

شرط دوم: تنصیف اموال (تقسیم تا نصف دارایی مرد)

این شرط هم برای خیلی از خانم ها مهمه و بهشون این اطمینان رو میده که اگه بعد از سال ها زندگی مشترک، خدایی نکرده طلاقی رخ داد، از لحاظ مالی متضرر نشن. شرط تنصیف اموال می گه که اگه طلاق به درخواست مرد باشه و زن هم تقاضای طلاق نکرده باشه و سوء رفتار یا عدم تمکین از طرف زن ثابت نشه، دادگاه می تونه تا نصف اموالی رو که مرد در طول زندگی مشترک (بعد از تاریخ عقد) به دست آورده، به زن بده. دقت کنید که تا نصف گفته شده، نه نصف دقیق! یعنی دادگاه میزانش رو تعیین می کنه و ممکنه کمتر از نصف هم باشه.

این شرط، یه جورایی میخواد این جبران رو بکنه که زن تو طول زندگی مشترک، سهمی تو دارایی هایی که مرد به دست آورده داشته باشه، چون معمولاً زحمات و کمک های زن تو خونه و زندگی، اغلب از لحاظ مالی دیده نمیشه. شرایط اجرای این شرط حساسه: اول اینکه طلاق نباید به درخواست زن باشه. دوم اینکه زن نباید دلیل موجهی برای طلاق باشه (مثل سوء رفتار یا عدم تمکین). سوم اینکه اموالی که قراره تقسیم بشن، باید بعد از ازدواج به دست اومده باشن. ابهامات حقوقی زیادی دور این شرط وجود داره، مثلاً اینکه چه اموالی مشمول میشن یا چطور ارزش گذاری میشن. پس باز هم تاکید می کنم، مشاوره حقوقی اینجا خیلی مهمه.

شرط سوم: حق تعیین مسکن برای زن

طبق قانون مدنی ما، حق تعیین محل زندگی و مسکن با مرد هستش. یعنی مرد تصمیم می گیره که کجا زندگی کنن و زن موظفه که از اون تبعیت کنه. اما این شرط، این حق رو برای زن هم قائل میشه. یعنی چی؟ یعنی زن می تونه شرط کنه که خودش هم حق تعیین محل سکونت رو داشته باشه یا حتی خودش به تنهایی بتونه محل سکونتش رو انتخاب کنه. این شرط می تونه استقلال و آرامش بیشتری رو برای زن فراهم کنه، مخصوصاً اگه بنا به دلایلی، مرد بخواد زن رو مجبور به زندگی در محلی کنه که زن با اون موافق نیست.

آثار حقوقی این شرط اینه که اگه مرد بخواد برخلاف توافق عمل کنه یا محلی رو انتخاب کنه که زن باهاش مخالفه، زن می تونه به استناد این شرط، از تبعیت سر باز بزنه و حتی اگه کار به جدایی کشید، می تونه برای طلاق اقدام کنه. البته باز هم تأکید بر توافق و نگارش درست شرط هست. مثلاً ممکنه شرط بشه که حق تعیین مسکن مشترک باشه یا زن حق داشته باشه در شهر محل کار یا تحصیل خود اقامت کند. این شرط به زن قدرت چانه زنی بیشتری میده و از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری می کنه.

شرط چهارم: حق خروج از کشور زن

طبق قانون ما، زن برای خروج از کشور نیاز به اجازه شوهر داره. یعنی اگه مرد اجازه نده، زن نمی تونه پاسپورت بگیره یا از کشور خارج بشه. این موضوع برای خیلی از خانم هایی که شاغلن، دانشجو هستن، یا خانواده شون خارج از کشور زندگی می کنن، می تونه مشکل ساز باشه. با این شرط، مرد به زن وکالت میده که بدون نیاز به اجازه مجدد اون، بتونه از کشور خارج بشه. این وکالت می تونه به صورت مطلق باشه (یعنی برای هر بار سفر) یا مقید به شرایط خاصی (مثلاً برای سفر کاری یا تحصیلی) باشه.

نحوه اعطای این وکالت مهمه. این شرط باید به طور واضح تو عقدنامه درج بشه و ثبت بشه. اگه وکالت به درستی تنظیم بشه، زن دیگه لازم نیست هر بار برای سفر، از شوهرش اجازه بگیره. اما این شرط هم محدودیت هایی داره. مثلاً اگه مرد بتونه ثابت کنه که خروج از کشور زن به صلاح خانواده یا خودش نیست، ممکنه دادگاه حق رو به مرد بده. اما در حالت عادی، وجود این شرط برای استقلال و آزادی عمل زن بسیار مفیده. برای ثبت این شرط هم حتماً از نگارش حقوقی صحیح اطمینان حاصل کنید.

سایر شروط دوازده گانه (به صورت کلی و با تاکید بر مهم ترین ها)

علاوه بر چهار مورد مهمی که بالاتر گفتم، ۸ شرط دیگه هم هست که تو اون لیست دوازده گانه شروط ضمن عقد اومدن. این ها هم معمولاً شرایطی رو فراهم می کنن که اگه مرد اون ها رو رعایت نکرد، زن بتونه برای طلاق اقدام کنه و از حق وکالت خودش تو طلاق استفاده کنه. این شروط، عمدتاً برای ایجاد یه تعادل نسبی تو حقوق زن و مرد در طول زندگی مشترکه. تو اینجا به طور خلاصه به بقیه شروط چاپی و مواردی که عموماً به عنوان مصادیق شروط دوازده گانه شناخته میشن، اشاره می کنم تا یه دید کلی داشته باشید. این موارد عمدتاً دلایلی هستن که زن می تونه با استناد بهشون، از حق طلاق مشروط خودش استفاده کنه:

• عدم پرداخت نفقه به مدت ۶ ماه یا عدم تمکن مالی مرد برای پرداخت نفقه و ناتوانی در تأمین معاش زن.
• سوء رفتار یا سوء معاشرت مرد در حدی که ادامه زندگی مشترک برای زن غیرقابل تحمل بشه. (مثل ضرب و جرح، فحاشی مداوم، و هر نوع آزار روحی یا جسمی).
• اعتیاد زیان آور مرد به الکل یا مواد مخدر یا هر عادت مضری که ادامه زندگی مشترک رو مختل کنه و به اساس خانواده لطمه بزنه.
• ترک زندگی مشترک از سوی مرد حداقل به مدت ۶ ماه بدون دلیل موجه. (یعنی غیبت طولانی بدون خبر یا دلیل منطقی).
• محکومیت قطعی مرد به حبس ۵ سال یا بیشتر، یا ارتکاب هر جرمی که با حیثیت و آبروی زن و خانواده او منافات داشته باشه.
• اشتغال مرد به شغلی که به تشخیص دادگاه، حیثیت و آبروی زن یا خانواده رو به خطر بندازه. (مثلاً شغل های غیرقانونی یا خلاف عرف جامعه).
• عقیم بودن مرد پس از ۵ سال زندگی مشترک یا ابتلا به بیماری های جسمی یا روانی صعب العلاج که امکان ادامه زندگی مشترک و انجام وظایف زناشویی رو از مرد سلب کنه.
• جنون مرد در حدی که ادامه زندگی مشترک رو ناممکن کنه.
• عدم رعایت دستور دادگاه در مورد ملاقات فرزندان، در صورتی که مرد از ملاقات زن با فرزندانش جلوگیری کنه.
• ازدواج مجدد مرد بدون اجازه یا رضایت زن، در صورتی که این اجازه قبلاً تو عقدنامه شرط شده باشه یا زن از این بابت حقی داشته باشه.
• غیبت مرد به مدت حداقل ۶ ماه بدون دلیل موجه که زن نتواند خبری از او بدست آورد و زندگی مشترک مختل شده باشد.

این دوازده مورد، معمولاً شرایطی هستند که در دفترچه عقدنامه به عنوان اسباب و علل وکالت زن در طلاق ذکر می شوند و با امضای زوجین، به زن این حق رو میدهند که در صورت بروز هر یک از این ها، خودش به دادگاه مراجعه کنه و طلاق بگیره. این باعث میشه زن مجبور نباشه برای طلاق، از شوهرش التماس کنه یا با مشکلات بی شماری مواجه بشه.

فراتر از ۱۲ شرط: شروط اختیاری و مهمی که می توانید اضافه کنید

همونطور که قبل تر گفتم، عقدنامه فقط اون شروط چاپی رو نداره. شما و همسرتون می تونید با توافق همدیگه، کلی شرط دیگه هم بهش اضافه کنید که کاملاً شخصی سازی شده و مطابق با نیازها و انتظارات شما از زندگی مشترکه. این شروط اختیاری، می تونن آینده زندگی شما رو خیلی امن تر و پیش بینی پذیرتر کنن. اما نکته مهم اینه که حتماً با دقت و با مشورت یه حقوقدان اونا رو بنویسید تا از لحاظ قانونی معتبر باشن و بعداً پشیمون نشید. بیایید چند تا از مهم ترین این شروط رو با هم بررسی کنیم:

شرط عدم ازدواج مجدد مرد

این یکی از پرطرفدارترین شروط اختیاریه که خیلی از خانم ها به دنبال درج اون تو عقدنامه هستن. طبق قانون ما، مرد می تونه چهار همسر دائم داشته باشه، اما با این شرط، زن می تونه از مرد تعهد بگیره که همسر دوم اختیار نکنه. اما آیا این شرط معتبره؟ خب، اینجا یه کم پیچیدگی حقوقی و فقهی وجود داره. بعضی از فقها معتقدن این شرط خلاف شرعه و باطله، اما نظر غالب و رویه فعلی دادگاه ها اینه که این شرط معتبره و مرد ملزم به رعایت اونه.

نحوه نگارش این شرط خیلی مهمه. باید به این شکل نوشته بشه که زوج متعهد می شود مادامی که زوجه در قید زوجیت اوست و نفقه او را پرداخت می نماید، ازدواج مجدد اختیار نکند. آثار حقوقی نقض این شرط اینه که اگه مرد برخلاف این شرط عمل کنه و ازدواج مجدد بکنه، زن می تونه به استناد این شرط، از دادگاه تقاضای طلاق کنه و این حق طلاق برای زن به وجود میاد. حتی می تونه درخواست ضرر و زیان هم بکنه. پس اگه این شرط براتون مهمه، حتماً با یه وکیل صحبت کنید تا به بهترین شکل ممکن تو عقدنامه تون درج بشه.

تعیین دقیق تر حضانت فرزندان (برای بعد از طلاق)

موضوع حضانت فرزندان همیشه یکی از حساس ترین و چالشی ترین مسائل بعد از طلاقه. قانون ما برای حضانت بعد از طلاق یه سری قوانین کلی داره، اما شما می تونید با این شرط اختیاری، جزئیات رو از قبل مشخص کنید. مثلاً می تونید شرط کنید که در صورت طلاق، حضانت فرزند یا فرزندان به طور کامل با یکی از طرفین باشه، یا شرایط خاصی برای ملاقات و تربیت اون ها تعیین کنید، یا حتی مشخص کنید که حضانت تا چه سنی با کی باشه و بعدش چی میشه.

اهمیت نگارش شفاف اینجا دو چندان میشه. چون این یه موضوع فوق العاده حساسه، باید همه جوانب رو در نظر بگیرید. مثلاً اینکه محل اقامت دائم فرزند کجا باشه، مسئولیت های مالی چطور تقسیم بشه، یا حتی نحوه تصمیم گیری در مورد تحصیل و درمان اون ها. توافقات قبلی و روشن تو این زمینه، می تونه کلی از درگیری ها و کشمکش های احتمالی آینده رو کم کنه و به نفع آرامش بچه ها هم باشه.

شرط استقلال مالی کامل زوجین

یکی دیگه از شروطی که می تونه خیلی به کارتون بیاد، شرط استقلال مالی کامله. تو ایران، اصلاً نظام حقوقی ای نداریم که اموال زوجین به طور اتوماتیک مشترک باشه. هر کسی اموال خودش رو داره، مگر اینکه خلافش ثابت بشه. اما برای اینکه هیچ ابهامی نمونه و هر دو طرف خیالشون راحت باشه، می تونید شرط کنید که اموال و دارایی های هر کدوم از شما، چه قبل از ازدواج و چه بعد از اون (به جز اموال مشترکی که با هم خریداری می کنید)، کاملاً مستقل و جدا از هم باشه. این شرط، از تداخل اموال و ایجاد مشکلات مالی در آینده جلوگیری می کنه.

این شرط به خصوص برای کسانی که قبل از ازدواج دارایی های قابل توجهی دارن، یا کسب وکار خودشون رو اداره می کنن، خیلی مهمه. با این کار، هر دو طرف می دونن که اموالشون محفوظه و در صورت هر گونه اتفاقی، مسائل مالی پیچیده تر نمیشه.

شروط خاص دیگر (تحصیل، اشتغال، عدم فرزندآوری)

لیست شروط اختیاری به همین چند مورد ختم نمیشه. شما می تونید با توجه به شرایط زندگی و توافقات شخصیتون، شروط دیگه ای هم اضافه کنید:

• شرط اشتغال زن: مرد متعهد میشه که مانع از اشتغال زن به شغل مورد علاقه اش نشه (البته به شرط اینکه شغل خلاف شرع یا اخلاق نباشه و به مصالح خانواده لطمه نزنه). این شرط به زن اطمینان میده که می تونه به فعالیت های اجتماعی و شغلیش ادامه بده.
• شرط ادامه تحصیل زن: مرد متعهد میشه که مانع از ادامه تحصیل زن در هر مقطع و رشته ای نشه. این برای خانم هایی که بلندپروازی های علمی دارن یا میخوان مدارج عالی رو طی کنن، خیلی مهمه.
• شرط عدم فرزندآوری برای مدت مشخص: ممکنه زوجین تصمیم بگیرن که برای چند سال اول زندگی مشترک، قصد فرزندآوری نداشته باشن. این شرط رو هم میشه با توافق تو عقدنامه آورد.
• شرط وکالت در انتخاب نوع طلاق (خلع یا مبارات): این شرط به زن این حق رو میده که در صورت وکالت در طلاق، نوع طلاق رو خودش انتخاب کنه.
• شرط سفر به خارج برای تحصیل یا کار: اگر زن قصد تحصیل یا کار در خارج از کشور را دارد، می تواند شرط کند که مرد حق ممانعت از این سفر را نداشته باشد.

این شروط هرچند جزو موارد دوازده گانه نیستن، اما می تونن کیفیت و رضایت از زندگی مشترک رو حسابی بالا ببرن. فقط یادتون باشه که همه شون باید با رضایت هر دو طرف و با نگارش حقوقی درست تو عقدنامه ثبت بشن تا از لحاظ قانونی اعتبار داشته باشن.

حواستان باشد! شروط باطل و مبطل عقد

حالا که حسابی راجع به شروط مختلف حرف زدیم، یه نکته خیلی مهم هست که باید حواستون بهش باشه: هر شرطی رو نمیشه تو عقدنامه نوشت! یه سری شروط هستن که از لحاظ قانونی معتبر نیستن و حتی بعضی هاشون می تونن کل عقد ازدواج رو باطل کنن. اینجا باید حسابی هوشیار باشید تا هم به ضررتون نشه و هم خدایی نکرده کل ازدواجتون زیر سوال نره.

به طور کلی، شروط رو میشه به دو دسته تقسیم کرد: شروط باطل و شروط مبطل عقد.

شروط باطل چیست؟ (شرط باطل، عقد صحیح)

شروط باطل اونایی هستن که خود شرط از بین میره و اعتباری نداره، اما عقد ازدواج شما سر جاشه و باطل نمیشه. این شروط سه دسته اند که تو ماده ۲۳۲ قانون مدنی بهشون اشاره شده:

1. شرط غیرمقدور: یعنی شرطی که امکان انجامش وجود نداره. مثلاً شرط کنید که مرد بعد از ازدواج بتونه پرواز کنه! خب این غیرممکنه و این شرط باطله، اما ازدواج شما درسته.
2. شرط بی فایده: یعنی شرطی که هیچ فایده عقلایی و منطقی نداره. مثلاً شرط کنید که زن هر روز یک دانه برنج رو از روی زمین برداره. این شرط بی فایده ست و باطله.
3. شرط نامشروع: یعنی شرطی که خلاف شرع یا قانون باشه. مثلاً شرط کنید که زن بعد از ازدواج حق پوشیدن لباس های مرسوم و عرفی رو نداشته باشه و لباس های خاصی بپوشه که خلاف شرع باشه. این شرط هم باطله.

یه مثال معروف دیگه که خیلی هم سرش بحثه، شرط عدم ازدواج مجدد مرد بود که بالاتر توضیح دادم. بعضی از فقها این شرط رو هم جزو شروط نامشروع و باطل می دونن، چون معتقدن خلاف حکم شرعیه. اما همونطور که گفتم، رویه دادگاه ها این شرط رو معتبر دونسته و در صورت نقض، به زن حق طلاق میده. پس این مورد کمی پیچیده تره.

شروط مبطل عقد چیست؟ (هم شرط و هم عقد باطل)

اینجا دیگه داستان جدی تر میشه! شروط مبطل عقد، اونایی هستن که نه تنها خودشون باطلن، بلکه به خاطر اینکه با ذات و ماهیت عقد ازدواج تناقض دارن، کل عقد رو هم باطل می کنن! به اینا میگن شروط خلاف مقتضای ذات عقد.

ماده ۲۳۳ قانون مدنی میگه شروطی که خلاف مقتضای ذات عقد باشن، باطلن و عقد رو هم باطل می کنن. مقتضای ذات عقد ازدواج چیه؟ اینه که زن و مرد با همسر هم بشن و زندگی مشترک رو شروع کنن، با همه حقوق و تکالیف مربوط بهش. حالا اگه شرطی بذارید که با این ذات در تضاد باشه، مثلاً شرط کنید که:

• زن و مرد بعد از ازدواج، همسر هم نباشن! (خب اگه همسر نباشن، دیگه چرا ازدواج می کنن؟)
• یا اینکه اصلاً قصد تشکیل خانواده و زندگی مشترک رو نداشته باشن.

این شروط، چون ذات ازدواج رو زیر سوال می برن، هم خودشون باطلن و هم کل عقد رو از بیخ و بن باطل می کنن. یعنی در واقع هیچ ازدواجی از اول صورت نگرفته. تشخیص مقتضای ذات عقد یه موضوع حقوقی و فرهنگی پیچیده ست و تو هر جامعه ای ممکنه متفاوت باشه. مثلاً اینکه آیا رابطه جنسی جزو مقتضای ذات عقده یا نه، خودش بحث های زیادی داره.

یکی از مهم ترین نکات حقوقی این است که هر شرطی در عقدنامه قابل درج نیست. شروطی که با ذات عقد ازدواج منافات داشته باشند، می توانند کل عقد را باطل کنند و شروطی که نامشروع یا غیرممکن باشند، خودشان باطل هستند، حتی اگر عقد صحیح بماند.

پس خیلی مهمه که قبل از اضافه کردن هر شرطی، حتماً با یه متخصص حقوقی مشورت کنید تا مطمئن بشید که شرطتون نه باطله و نه مبطل عقد! اینجوری خیالتون راحت تره و دیگه بعداً تو دادگاه با مشکل روبرو نمیشید.

توصیه های طلایی قبل از امضای عقدنامه

تا اینجا حسابی درباره شروط ضمن عقد و اهمیتشون صحبت کردیم. حالا می رسیم به قسمت آخر و شاید مهم ترین بخش: توصیه های عملی که قبل از اینکه خودکار رو دست بگیرید و زیر عقدنامه رو امضا کنید، باید بهشون عمل کنید. این توصیه ها می تونه آینده زندگی مشترک شما رو از خیلی از چالش ها و سوءتفاهم ها نجات بده.

قبل از امضا، مطالعه کامل

شاید بنظر بدیهی بیاد، اما خیلی ها وقت امضای عقدنامه، فقط قسمت مهریه و چند تا اطلاعات اولیه رو چک می کنن و بقیه بندها، به خصوص همون شروط دوازده گانه، رو همین جوری سرسری امضا می کنن. این بزرگترین اشتباهه! هر کلمه، هر خط و هر بند تو عقدنامه، از لحاظ حقوقی وزن داره و می تونه سرنوشت ساز باشه. پس با حوصله و دقت، تمام مفاد و شروط چاپی و هر شرطی رو که خودتون اضافه کردید، مطالعه کنید. اگه چیزی نامفهوم بود، حتماً از سردفتر یا وکیل سوال بپرسید تا ابهامی براتون نمونه.

مشاوره با وکیل متخصص

این توصیه رو بارها تکرار کردم و باز هم تاکید می کنم: مشاوره حقوقی پیش از ازدواج، ضروریه! فکر نکنید فقط وقت طلاق باید سراغ وکیل رفت. یه وکیل متخصص خانواده می تونه بهتون کمک کنه تا هم شروط چاپی رو کامل بشناسید، هم بهترین شروط اختیاری رو متناسب با شرایط شما پیشنهاد بده و هم در نگارش دقیق اونا کمکتون کنه. هزینه ای که برای مشاوره حقوقی قبل از ازدواج می کنید، در واقع یه جور سرمایه گذاری برای پیشگیری از کلی مشکلات و هزینه های گزاف در آینده ست. با یه وکیل مشورت کنید تا عقدنامه تون یه قرارداد محکم و عادلانه باشه.

شفافیت و صداقت

اساس یه زندگی مشترک موفق، اعتماد و صداقته. هر توافقی که می کنید، چه در مورد شروط ضمن عقد و چه در مورد مسائل دیگه زندگی، باید کاملاً شفاف و دور از ابهام باشه. از همون اول با همسرتون روراست باشید و انتظاراتتون رو به وضوح بیان کنید. اگه حرفی تو دلتون مونده، یا شرطی براتون خیلی مهمه، اون رو مطرح کنید. مبهم گذاشتن مسائل به امید اینکه بعداً درست میشه یا عیب نداره، اغلب فقط مشکلات رو بزرگتر می کنه. توافقات شفاف، سنگ بنای یه زندگی پایداره.

آیا شروط ضمن عقد قابل تغییر هستند؟

اینم یه سوال پرتکراره. بله، شروط ضمن عقد بعد از ازدواج هم با توافق هر دو طرف قابل تغییر یا اضافه کردن هستن. اما این کار معمولاً سخت تر از زمان عقد اولیه است. چون بعد از ازدواج، ممکنه نظر یکی از طرفین تغییر کنه یا تحت تاثیر عوامل بیرونی قرار بگیره. برای تغییر یا اضافه کردن شروط بعد از ازدواج، باید به دفتر اسناد رسمی مراجعه کنید و با توافق هر دو طرف، یه سند رسمی جدید تنظیم کنید. پس بهتره همون اول کار رو محکم بگیرید و همه شروط لازم رو تو عقدنامه اولیه درج کنید.

اهمیت داشتن سیاهه جهیزیه

اگرچه این موضوع مستقیماً جزو شروط ضمن عقد نیست، اما به شدت به مسائل مالی و حقوقی بعد از طلاق مربوط میشه. سیاهه جهیزیه، لیستی از وسایلیه که زن با خودش به خونه شوهر میاره و مرد اون رو امضا می کنه. این سیاهه، در واقع سند مالکیت زن بر جهیزیه محسوب میشه و در صورت طلاق یا جدایی، زن می تونه با استناد به اون، جهیزیه اش رو از مرد پس بگیره. متاسفانه خیلی وقت ها به خاطر نداشتن سیاهه، خانم ها برای استرداد جهیزیه شون به مشکل برمی خورن. پس حتماً یه سیاهه دقیق و امضا شده داشته باشید.

سوالات متداول

آیا امضای شروط دوازده گانه اجباری است؟

خیر، امضای این شروط اختیاری است و هیچ اجباری برای امضای همه یا بخشی از آن ها وجود ندارد. اما عدم آگاهی از این شروط و امضا نکردن آگاهانه آن ها، می تواند در آینده به ضرر زوجین، به خصوص خانم ها، تمام شود و حقوق آن ها را تضییع کند. توصیه می شود قبل از امضا، حتماً با دقت همه شروط را مطالعه کرده و از مفاد آن ها مطلع شوید.

آیا می توان بعد از عقد، شروطی را به آن اضافه کرد؟

بله، با توافق و رضایت کامل هر دو طرف، امکان اضافه کردن شروط جدید به عقدنامه بعد از ازدواج وجود دارد. برای این کار باید زوجین به همراه هم به یک دفتر اسناد رسمی مراجعه کرده و ضمن تنظیم یک سند رسمی جدید، شروط مورد توافق را به آن اضافه کنند. اما معمولاً انجام این کار پس از عقد، از نظر عملی دشوارتر است و بهتر است تمامی توافقات و شروط مهم در همان ابتدای عقدنامه درج شوند.

شرط تنصیف اموال دقیقاً چه زمانی اجرا می شود؟

شرط تنصیف اموال (تقسیم تا نصف دارایی مرد) تنها در شرایط بسیار خاص و مشخصی اجرا می شود. این شرط زمانی قابل اجراست که: ۱. طلاق به درخواست مرد باشد. ۲. زن تقاضای طلاق نکرده باشد. ۳. عدم سوءرفتار یا عدم تمکین زن، توسط دادگاه اثبات نشده باشد. ۴. اموالی که قرار است تقسیم شوند، در طول زندگی مشترک (پس از تاریخ عقد) توسط مرد کسب شده باشند. در صورت احراز تمامی این شرایط، دادگاه می تواند تا نصف دارایی های کسب شده را به زن اختصاص دهد.

خب، به انتهای مسیر رسیدیم. امیدوارم این مقاله تونسته باشه یه دید کامل و روشن درباره شروط دوازده گانه ضمن عقد ازدواج و سایر شروط مهم دیگه بهتون بده. یادمون باشه که ازدواج یه مرحله حساس و مهم تو زندگیه و هر چقدر آگاهی ما بیشتر باشه، می تونیم تصمیمات بهتری بگیریم و آینده ای امن تر و آرام تر رو برای خودمون و خانواده مون بسازیم.

شروط ضمن عقد، فقط یه مشت کلمه روی کاغذ نیستن؛ اونا ابزارهایی هستن که می تونن حقوق شما رو حفظ کنن، از بروز اختلافات بزرگ جلوگیری کنن و به پایداری زندگی مشترکتون کمک کنن. پس این فرصت رو از دست ندید، با چشم باز انتخاب کنید و از حقوق خودتون دفاع کنید. اگه سوالی دارید یا نیاز به مشاوره تخصصی تر دارید، حتماً با یه وکیل متخصص خانواده صحبت کنید. آگاهی، قدرت میاره و تو این مسیر، قدرت شما، پشتوانه آرامش زندگی مشترک شماست.